20 Maj 2025
Czynniki genetyczne powodujące nowotwory skóry
Streszczenie
Czytelniku, genetyczne czynniki ryzyka nowotworów skóry obejmują szeroką gamę zarówno pojedynczych wariantów genowych, jak i wielogenowych zespołów predysponujących. Najczęściej spotykane mutacje w czerniaku to zmiany w genach CDKN2A i CDK4, a także w genach BRAF i NRAS, które modyfikują ścieżki sygnałowe MAPK, zwiększając proliferację melanocytów. Polimorfizmy w genie MC1R, odpowiedzialne za czerwony kolor włosów i jasną karnację, niezależnie podnoszą ryzyko zarówno czerniaka, jak i raków podstawnokomórkowego (BCC) oraz kolczystokomórkowego (SCC). W przypadku BCC kluczowe są mutacje w genie PTCH1 (zespół Gorlina), a w SCC często obserwuje się mutacje TP53 i PTEN. Zespoły takie jak xeroderma pigmentosum czy Li-Fraumeni znacząco zwiększają predyspozycję do wystąpienia nowotworów skóry poprzez defekty w mechanizmach naprawy DNA. Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie oferuje kompleksową diagnostykę genetyczną, dermoskopię, badania molekularne oraz spersonalizowane terapie – od chirurgii onkologicznej, przez immunoterapię i leczenie celowane, aż po udział w badaniach klinicznych. Zapraszamy Cię na konsultację do naszych specjalistów, którzy zaprojektują indywidualną ścieżkę diagnostyczno-terapeutyczną, bazując na najnowszych wynikach badań klinicznych i opracowaniach medycznych.
Co to są genetyczne czynniki ryzyka nowotworów skóry?
Genetyczne czynniki ryzyka to zmiany w materiale genetycznym, które dziedziczysz lub nabywasz i które zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju nowotworu skóry. Mogą to być mutacje germinalne (dziedziczne) lub somatyczne (powstałe w komórkach skóry). Wiele z tych mutacji dotyczy genów kontrolujących cykl komórkowy, naprawę DNA oraz szlaki sygnałowe odpowiadające za wzrost i podział komórek. Rozpoznanie predyspozycji genetycznych pozwala na wczesne wdrożenie odpowiedniego nadzoru dermatologicznego i profilaktyki.
Główne typy nowotworów skóry i ich uwarunkowania genetyczne
Czerniak złośliwy (melanoma)
CDKN2A i CDK4
Gen CDKN2A jest głównym genem predysponującym do rodzinnego czerniaka, odpowiadającym za produkcję białek p16INK4a i p14ARF, które hamują cykl komórkowy oraz wzmacniają szlak p53. Mutacje germinalne w CDKN2A zwiększają ryzyko czerniaka nawet 65-krotnie. Również mutacje w genie CDK4, konkurencyjnym dla p16, wiążą się z podwyższonym ryzykiem zachorowania.
BRAF i NRAS
Aktywujące mutacje BRAF (najczęściej V600E) występują u 40–50% chorych na czerniaka i prowadzą do stałej aktywacji ścieżki MAPK, co zwiększa proliferację melanocytów. Mutacje w genie NRAS występują u około 15–20% pacjentów i również nadmiernie pobudzają szlaki proliferacyjne.
MC1R
Polimorfizmy w genie receptora MC1R odpowiedzialne za jasną karnację i piegowatość występują u 10–15% populacji i niezależnie od innych czynników fototypu zwiększają ryzyko czerniaka (OR 1,48 overall) oraz NMSC (BCC i SCC).
Inne geny
Nowe badania wskazują na rolę genów telomerazy (TERT), POT1, ACD i TERF2IP w familiarnym czerniaku, a także genu BAP1 w zespole mieszanych nowotworów. Mutacje w MITF oraz genach naprawy DNA (BRCA1/2, TP53) także zwiększają ryzyko czerniaka i innych nowotworów skóry.
Rak podstawnokomórkowy (BCC)
Główne czynniki genetyczne obejmują mutacje w genie PTCH1 (i rzadziej PTCH2), które wyłączają hamowanie szlaku hedgehog, prowadząc do niekontrolowanej proliferacji komórek skóry. Zespół Gorlina (BCNS) związany z mutacjami PTCH1 predysponuje do licznych BCC w młodym wieku.
Rak kolczystokomórkowy (SCC)
Mutacje TP53, które uniemożliwiają prawidłową kontrolę cyklu komórkowego i niszczenie komórek z uszkodzonym DNA, występują w większości SCC . Dodatkowo delecje w genie PTEN, regulatorze ścieżki PI3K/AKT, sprzyjają progresji SCC.
Zespoły genetyczne predysponujące
Zespół Gorlina (BCNS)
Mutacje PTCH1/2 prowadzą do wrodzonej aktywacji szlaku hedgehog i licznych BCC już w dzieciństwie.
Xeroderma pigmentosum (XP)
Defekty w genach naprawy nukleotydów (XPA–XPG) uniemożliwiają naprawę uszkodzeń UV, co powoduje bardzo wczesne pojawianie się BCC, SCC i czerniaka.
Zespół Li-Fraumeni
Mutacje germinalne TP53 skutkują predyspozycją do różnych nowotworów, w tym czerniaka i SCC, w młodym wieku.
Inne
Zespoły takie jak Bloom, Werner czy zespół Fanconiego zwiększają ryzyko NMSC przez defekty replikacji i naprawy DNA.
Metody diagnostyczne dostępne w Onkolmed Lecznica Onkologiczna
Konsultacja genetyczna
W Onkolmed wykonasz konsultację z genetykiem onkologicznym, który oceni Twój wywiad rodzinny i wskaże konieczne badania genetyczne.
Dermoskopia i obrazowanie
Badanie dermoskopowe pozwala na ocenę podejrzanych znamion, a zaawansowane techniki fotoepiluminiscencji wykrywają wczesne zmiany przedkliniczne.
Biopsja i badania molekularne
Pobranie wycinka skóry umożliwia nie tylko rozpoznanie histopatologiczne, lecz także badania molekularne (mutacje BRAF, NRAS, CDKN2A) w celu personalizacji terapii.
Testy genetyczne
Dostępne są panelowe testy NGS i sekwencjonowanie Sanger w kierunku mutacji germinalnych genów predysponujących do czerniaka i NMSC.
Dostępne metody lecznicze w Onkolmed i współpracujących placówkach medycznych
Chirurgia
W Onkolmed przeprowadzamy szeroko i głęboko chirurgiczne wycięcia guzów skóry wraz z kontrolą marginesów, a w razie potrzeby stosujemy biopsję węzła wartowniczego.
Chemioterapia i immunoterapia
Dostępne są nowoczesne inhibitory BRAF (vemurafenib, dabrafenib) i MEK, a także immunoterapia inhibitorami punktów kontrolnych (pembrolizumab, nivolumab) dla zaawansowanego czerniaka.
Radioterapia i terapia celowana
Współpracujemy z ośrodkami radioterapii w leczeniu miejscowo zaawansowanych BCC oraz stosujemy inhibitory hedgehog (vismodegib) u pacjentów z zespołem Gorlina.
Terapie eksperymentalne i badania kliniczne
Onkolmed bierze udział w najnowszych badaniach klinicznych, oferując pacjentom dostęp do innowacyjnych terapii opartych na edycji genów czy nadciśnieniu genowym.
Specjaliści w Onkolmed Lecznica Onkologiczna
Onkolog kliniczny – koordynuje leczenie systemowe i immunoterapię;
Chirurg onkolog – wykonuje wycięcia guzów i biopsję węzła wartowniczego a także specjalizuje się w diagnostyce dermatoskopowej;
Radioterapeuta – prowadzi leczenie napromienianiem;
Genetyk onkologiczny – prowadzi konsultacje genetyczne i testy predykcyjne;
Chemioterapeuta – dobiera schematy leczenia systemowego;
Radiolog – wykonuje i analizuje badania obrazowe (USG).
Zaproszenie na konsultację
Jeśli zauważyłeś nowe lub zmieniające się znamiona skórne, masz rodzinną historię czerniaka lub innych nowotworów skóry, zapraszamy Cię na konsultację genetyczną i onkologiczną do Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie. Nasi specjaliści zaproponują Ci indywidualny program diagnostyczno-leczniczy oparty na najnowszych wytycznych i wynikach badań klinicznych, tak abyś czuł się bezpiecznie na każdym etapie leczenia.
Źródła
Genetics of Skin Cancer (PDQ®). NCBI Bookshelf; 2009.
Risk Factors and Innovations in Risk Assessment for Melanoma. PMC; 2004.
Germline mutations predisposing to melanoma and associated syndromes. Wiley; 2025.
Genetics of Skin Cancer (PDQ®) – Kaiser Permanente; 2019.
Familial melanoma genetics update. ResearchGate; 2024.
Molecular biology of malignant melanoma and other cutaneous tumors. CSIC; 2020.
Identification of germline cancer predisposition variants. Nature; 2023.
MC1R and skin cancer risk. NCBI PMC; 2022.
BRAF Mutations in Melanoma: Biological Aspects. NCBI PMC; 2023.
Population-based analysis of BRAF mutation prevalence. PubMed; 2021.
MC1R gene variants and NMSC risk. Nature; 2015.
BRAF Mutation and Cancer. Johns Hopkins Medicine; 2022.
Molecular testing for BRAF mutations. ScienceDirect; 2022.
Frequency of mutations in BRAF, NRAS, and KIT. LWW; 2020.
BRAF Gene and Melanoma: Back to the Future. MDPI; 2023.
