Co to są zespoły paranowotworowe i jakie występują ich rodzaje?

Co to są zespoły paranowotworowe?

Zespoły paranowotworowe to grupa objawów i zespołów chorobowych, które są wynikiem obecności nowotworu w organizmie, ale nie wynikają bezpośrednio z lokalnego wzrostu guza ani z przerzutów. Powstają one w wyniku nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego lub produkcji substancji biologicznie czynnych (np. hormonów, cytokin) przez komórki nowotworowe. Zespoły te mogą pojawić się w przebiegu różnych nowotworów, często wcześniej niż objawy samego raka, co sprawia, że mogą stanowić istotny sygnał diagnostyczny.

Mechanizmy powstawania zespołów paranowotworowych

Mechanizmy stojące za zespołami paranowotworowymi obejmują:

Produkcję ektopowych hormonów i substancji biologicznie czynnych przez komórki nowotworowe, np. kortyzolu, serotoniny, czy hormonu parathormonu.
Reakcje autoimmunologiczne, w których układ immunologiczny atakuje zdrowe tkanki w odpowiedzi na obecność nowotworu.
Zmiany metaboliczne spowodowane przez nowotwór, takie jak hipoglikemia lub hiperkalcemia.

Rodzaje zespołów paranowotworowych

Zespoły paranowotworowe dzieli się według układów, które są nimi dotknięte. Poniżej przedstawiamy najczęściej występujące typy zespołów wraz z ich charakterystyką:

Endokrynologiczne zespoły paranowotworowe

Te zespoły są wynikiem produkcji hormonów lub substancji o działaniu hormonalnym przez komórki nowotworowe. Przykłady:

Zespół Cushinga – spowodowany nadmiarem kortyzolu produkowanego przez ektopowe ACTH (hormon adrenokortykotropowy) wydzielany przez nowotwór, np. drobnokomórkowego raka płuca.
Hiperkalcemia paranowotworowa – wynik nadprodukcji substancji przypominających parathormon (PTH-rP), najczęściej w raku piersi, nerki lub płuca.
Zespół rakowiaka – spowodowany nadmiernym wydzielaniem serotoniny i innych amin biogennych przez guz rakowiaka, co prowadzi do biegunek, zaczerwienień twarzy i kołatania serca.

Neurologiczne zespoły paranowotworowe

Neurologiczne zespoły są wynikiem autoimmunologicznych reakcji przeciwko tkance nerwowej wywołanych przez nowotwór. Przykłady:

Zespół Lamberta-Eatona – osłabienie mięśni wynikające z przeciwciał przeciw kanałom wapniowym w zakończeniach nerwowych, często związany z drobnokomórkowym rakiem płuca.
Paranowotworowa encefalopatia limbiczna – powoduje zaburzenia pamięci, nastroju i zachowania wskutek reakcji autoimmunologicznej.
Neuropatie obwodowe – objawy takie jak mrowienie, drętwienie i ból w kończynach, często związane z nowotworami hematologicznymi.

Hematologiczne zespoły paranowotworowe

Nowotwory mogą wpływać na układ krwiotwórczy, co prowadzi do różnych zaburzeń:

Policytemia – nadmiar czerwonych krwinek w wyniku produkcji erytropoetyny przez guz (np. rak nerki).
Trombocytoza – zwiększona liczba płytek krwi, co może zwiększać ryzyko zakrzepów.
DIC (zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego) – powikłanie polegające na jednoczesnym występowaniu zakrzepów i krwawienia, często w zaawansowanych nowotworach.

Dermatologiczne zespoły paranowotworowe

Niektóre nowotwory powodują zmiany skórne jako objaw paranowotworowy. Przykłady:

Acanthosis nigricans – ciemnienie i pogrubienie skóry, często w fałdach skórnych, związane z rakiem żołądka.
Dermatomyositis – zapalenie skóry i mięśni, objawia się osłabieniem mięśni i czerwonymi plamami na skórze, związane z nowotworami jajnika, płuca lub przewodu pokarmowego.
Zespół Lesera-Trelata – nagłe pojawienie się licznych brodawek łojotokowych, co może zwiastować raka przewodu pokarmowego.

Reumatologiczne zespoły paranowotworowe

Przykłady obejmują:

Zapalenie stawów – ból i obrzęk stawów może być związany z nowotworami hematologicznymi.
Zespół palącego stopy – ból i pieczenie w stopach, często związane z nowotworami prostaty.

Jak diagnozować zespoły paranowotworowe?

Rozpoznanie zespołów paranowotworowych wymaga dokładnej diagnostyki:

Wywiad i badanie fizykalne – istotne jest poszukiwanie objawów nietypowych lub nagłych.
Badania laboratoryjne – np. ocena poziomu hormonów, wapnia, markerów nowotworowych.
Badania obrazowe – tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI) lub pozytonowa tomografia emisyjna (PET) pomagają zlokalizować nowotwór.
Badania histopatologiczne – biopsja guza pozwala na ostateczne potwierdzenie diagnozy.

Leczenie zespołów paranowotworowych

Leczenie polega na:

Terapia nowotworu – usunięcie guza lub jego leczenie (chirurgia, chemio- i radioterapia) często prowadzi do ustąpienia objawów paranowotworowych.
Leczenie objawowe – np. leki przeciwzapalne, immunosupresyjne lub hormonalne.
Wsparcie metaboliczne – korekta zaburzeń takich jak hiperkalcemia czy hipoglikemia.

Specjaliści zajmujący się zespołami paranowotworowymi w Onkolmed Lecznicy Onkologicznej

W Onkolmed Lecznicy Onkologicznej w Warszawie oferujemy kompleksową pomoc w diagnostyce i leczeniu zespołów paranowotworowych. Zespół naszych specjalistów obejmuje:

Zapraszamy na konsultację i szczegółowe badania diagnostyczne. Nasz zespół wykorzystuje najnowsze technologie oraz wspiera pacjentów na każdym etapie leczenia.

Źródła:

Darnell RB, Posner JB. Paraneoplastic Syndromes. Oxford University Press, 2011.
Graus F, Delattre JY, Antoine JC, et al. "Recommended diagnostic criteria for paraneoplastic neurological syndromes." Brain, 2004.
UpToDate: Paraneoplastic Syndromes. (dostęp: 2024).

Powrót