Zaburzenia świadomości w chorobie nowotworowej - przyczyny

Co to są zaburzenia świadomości i jaki jest mechanizm ich powstawania?

Świadomość zależy od prawidłowego działania dwóch struktur: kory mózgowej i leżącego niżej, w tzw. pniu mózgu, układu siatkowatego (dokładniej jego części aktywującej). Aby struktury te działały prawidłowo, potrzebne jest zaopatrzenie ich w krew (tlen, glukozę, czynniki odżywcze i wiele innych), dlatego dla utrzymania przytomności niezbędne jest funkcjonowanie trzech układów - nerwowego, krążenia i oddychania. Jeśli warunek ten nie jest spełniony, może dojść do zaburzeń świadomości.
Utrata przytomności może być krótkotrwała (kilkadziesiąt sekund) i wówczas nazywa się omdleniem. Należy je odróżnić od stanów przedomdleniowych, zwanych zasłabnięciem, gdy nie dochodzi do utraty przytomności.
Jeśli utrata przytomności trwa dłużej niż wspomniane kilkadziesiąt sekund, może stanowić początek śpiączki, która jest ciężkim zaburzeniem świadomości.

Z kolei pomiędzy stanem pełnej, prawidłowej świadomości a śpiączką (długotrwałą) istnieje wiele stadiów pośrednich. W takich stanach występuje ograniczona zdolność reakcji na bodźce z zewnątrz, np. na wydawane polecenia, dotyk lub bodźce bólowe, oczywiście w bardzo ograniczonym, niegroźnym dla chorego zakresie. Brak reakcji na bodźce bólowe świadczy z reguły o ciężkim upośledzeniu świadomości. Do oceny nasilenia ubytków świadomości służą badanie neurologiczne i specjalne skale, np. skala Glasgow. Lekarz ocenia wówczas następujące reakcje chorego: otwieranie oczu, odpowiedź słowną i odpowiedź ruchową, np. na polecenie, na dotyk lub właśnie na bodziec bólowy. Reakcje chorego podlegają specjalnej punktacji, im mniej punktów „zdobytych” przez badanego, tym bardziej poważne zaburzenia świadomości. Na przykład jeśli chory nie mówi (nawet nie wydaje nieartykułowanych dźwięków), a po zadziałaniu bodźcem bólowym nie otwiera oczu i nie zgina kończyn w odruchu obronnym, to wynik wynosi „3”, a sam chory jest w stanie głębokiej śpiączki.
Ponadto u chorego może wystąpić, przy pozorach zachowanej świadomości:

• splątanie (gdy chory nie jest senny, ale przy dokładniejszej obserwacji stwierdza się chaotyczne i nieadekwatne do sytuacji myślenie, wypowiedzi i zachowanie) oraz
• majaczenie (omamy, czyli widzenie lub słyszenie rzeczy nieistniejących oraz urojenia, czyli fałszywe myśli i przekonania).

Są to tzw. jakościowe zaburzenia świadomości.
Z kolei zaburzenia ilościowe to po prostu gradacja ciężkości zaburzeń świadomości od chorego w pełni przytomnego i zorientowanego, poprzez kolejno: chorego nadmiernie sennego (letarg), osłupiałego (stupor), znajdującego się w stanie śpiączki, od płytkiej do głębokiej. W stuporze chorego udaje się wybudzić za pomocą bodźców bólowych, w śpiączce płytkiej już nie.

Zaburzenia świadomości w chorobie nowotworowej związanej z przerzutami

Przerzuty raka do ośrodkowego układu nerwowego (OUN) występują najczęściej w przebiegu nowotworów złośliwych piersi, raka płuca oraz czerniaka. Pierwsze objawy przerzutów to najczęściej ból głowy, nudności, wymioty, zaburzenia czynności poznawczych, zaburzenia świadomości oraz drgawki.
W przypadku wystąpienia niepokojących symptomów zaleca się wykonanie tomografii komputerowej lub/i badania rezonansem magnetycznym, pomocne może być również badanie przedmiotowe wykonane przez doświadczonego lekarza np. neurologa.
Typowe stany neurologiczne związane z obecnością przerzutów do mózgu to wzrost ciśnienia śródczaszkowego oraz stan drgawkowy. Mogą one implikować powstanie zaburzeń świadomości u pacjentów onkologicznych i wymagają leczenia.

Zaburzenia świadomości w chorobie nowotworowej związanej z nagłym wzrostem ciśnienia śródczaszkowego

Najczęstsze objawy w przypadku wystąpienia nagłego wzrostu ciśnienia śródczaszkowego to zaburzenia świadomości, obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, sztywność karku i nieprawidłowe ruchy gałek ocznych. W przypadku wystąpienie powyższych symptomów zaleca się jak najszybsze wykonanie tomografii komputerowej (bez kontrastu) lub badania rezonansem magnetycznym.
Leczenie zaburzeń świadomości wywołanych wysokim ciśnieniem śródczaszkowym obejmuje intubację, hiperwentylację, podaż mannitolu (środka przeciwobrzękowego) oraz podanie sterydów.

Inne przyczyny zaburzeń świadomości u osób z nowotworem

Hipotonia ortostatyczna występuje przeważnie w zaawansowanej fazie choroby nowotworowej i może stanowić przyczynę zaburzeń świadomości u pacjentów onkologicznych. Wiąże się ona z postępującym wyniszczeniem organizmu chorego, odwodnieniem lub niedokrwistością. Może wystąpić też jako efekt podania leków np. diuretyków, leków antydepresyjnych czy przeciwwymiotnych (tzw. charakter polekowy).
Drugą przyczyną zaburzeń świadomości (niezwiązanych z przerzutami) u pacjentów onkologicznych stanowi hipoglikemia. Utratę przytomności z powodu niedocukrzenia poprzedzają uczucie głodu, niepokój, rozdrażnienie i zaburzenia widzenia. Hipoglikemia występuje również u osób niedożywionych.
Spory odsetek omdleń u chorych na raka może być związany z zaburzeniami ze strony układu krążenia. U pacjentów – szczególnie w starszym wieku – mogą współwystępować choroby układu krążenia. Zaburzenia świadomości i omdlenia mogą być efektem wirusowego zapalenia mięśnia sercowego u chorych z immunosupresją oraz wystąpić jako skutek zaburzeń rytmu serca spowodowanego leczeniem onkologicznym.
Jeszcze inna grupa przyczyn omdleń i zaburzeń świadomości u chorych na raka to zaburzenia krążenia mózgowego niezwiązane z obecnością przerzutów do ośrodkowego układu nerwowego.
Niepokojące objawy mogą być powodowane również bezpośrednim uciskiem guza na tętnicę szyjną (nowotwory głowy i szyi) lub bradykardią związaną z uciskiem nerwu językowo-gardłowego albo zatoki tętnicy szyjnej.

Co zrobić w przypadku wystąpienia zaburzeń świadomości?

Jak już wspomnieliśmy powyżej, przyczyn zaburzeń świadomości podczas choroby nowotworowej jest wiele. Mogą je powodować przerzuty, leki zastosowane podczas leczenia, złe funkcjonowanie układu krążenia. Dlatego nie powinno się bagatelizować tych objawów, tylko należy je zgłosić swojemu lekarzowi. Przeprowadzi on dokładny wywiad i wykona odpowiednie badania w celu wykrycia dokładnej przyczyny. Pozwoli to na wprowadzenie dodatkowego lub zmianę dotychczasowego leczenia tak aby zminimalizować a nawet wykluczyć takie sytuacje.
Zaburzenia świadomości mogą też być objawem depresji, a ta choroba czasami dopada osoby z nowotworem. Wtedy warto skorzystać z pomocy psychoonkologa, który podbuduje pacjenta i jego rodzinę a także powie jak sobie radzić z chorobą i się jej nie poddać.

Gdzie pójść na konsultację do onkologa, psychoonkologa?

Onkolmed lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia onkologiczna, w której pracują najprawdopodobniej jedni z najlepszych onkologów. Są to specjaliści z bardzo dużym doświadczeniem w leczeniu pacjentów z nowotworem. W gronie tych specjalistów jest też psychoonkolog, który wspiera pacjentów i ich rodziny, a także radzi jak nie poddać się chorobie tylko ją przezwyciężyć.
W celu umówienia się na konsultację do onkologa, psychoonkologa skontaktuj się z Onkolmed lecznica Onkologiczna pod nr tel. +48222902337.

Źródła:
zwrotnikraka.pl/zaburzenia-swiadomosci-w-chorobie-nowotworowej/ 
mp.pl/pacjent/objawy/150151,zaburzenia-swiadomosci