Niedobory mikro- i makroelementów u chorych na nowotwory

Omawiając zagadnienia niedoborów białkowo-kalorycznych w diecie chorych poddanych leczeniu onkologicznemu zazwyczaj skupiamy się na ocenie takich parametrów jak niedobór wagi, utrata masy ciała, utrata masy mięśniowej, a w aspekcie badań laboratoryjnych: poziomu białka całkowitego i albumin.

Leczenie choroby nowotworowej związane jest zazwyczaj z wykonaniem rozległych zabiegów operacyjnych i leczeniu systemowym, jakim jest chemioterapia. Zakres zabiegów operacyjnych w obrębie przewodu pokarmowego może doprowadzić do uniemożliwienia wchłaniania różnych elementów pokarmowych, w tym niezwykle ważnych dla funkcjonowania organizmu mikro- i makroelementów. Także chemioterapia stosowana jako podstawowe leczenie choroby nowotworowej lub jako leczenie skojarzone z operacją czy radioterapią może, poprzez uszkodzenie kosmków jelitowych, doprowadzać do zaburzeń wchłaniania.

Co to są makro- i mikroelementy?

Makro- i mikroelementy są to związki niezbędne do zapewnienia prawidłowego rozwoju, wzrostu i innych funkcji życiowych organizmu człowieka. Muszą one być stale dostarczane i to prawie wyłącznie w pożywieniu, jako że komórka nie ma zdolności ich syntetyzowania nawet na potrzeby własne, a ponad trzydzieści z nich uznawanych jest za absolutnie niezbędne do życia. Składniki mineralne stanowią około 4% masy ciała człowieka.

Makroelementy

Makroelementy, zwane również substancjami pierwotnymi lub pierwiastkami głównymi, to składniki mineralne, które w dużej ilości występują naturalnie w przyrodzie. Makroelementy możemy znaleźć przede wszystkim w organizmach zwierzęcych i roślinnych, a ich ilość różni się w zależności od konkretnego środowiska, np. inne pierwiastki będą niezbędne dla poprawnego funkcjonowania organizmu człowieka, a inne u zwierząt oraz roślin.

W przypadku ludzi o makroelementach mówimy najczęściej w odniesieniu do pierwiastków, których dzienne zapotrzebowanie przekracza 100 mg. Możemy do nich zaliczyć:

• azot,
• chlor,
• fosfor,
• magnez,
• potas,
• sód,
• siarkę,
• tlen,
• wapń,
• węgiel,
• wodór.

Azot - niedobór

Niedobór związków azotu jest bardzo rzadki. Może występować u osób, które spożywają bardzo małą ilość białka. Objawy, które mogą wzbudzić niepokój to łamliwość i wypadanie włosów, opóźnione gojenie się ran, osłabienie i zanik mięśni.

Aby utrzymać odpowiedni poziom azotu w organizmie należy kontrolować ilość spożywanego białka (1 g na kg masy ciała). Warto pamiętać, że palenie tytoniu zaburza mechanizm działania argininy.

Chlor -  niedobór

Hipochloremią nazywa się stężenie chlorków w ustroju wynoszące poniżej 95 mmol/l (wartość ta może się nieznacznie różnić między laboratoriami). Stężenie chlorków często spada wraz z obniżeniem stężenia jonów sodowych. Poziomy obu tych jonów ściśle związane są z zawartością (w przypadku hipochloremii – utratą) wody w organizmie. Przyczynami hipochloremii mogą być silne wymioty i biegunki oraz schorzenia, takie jak: rozedma płucna, choroba Addisona czy choroby nerek. Często także występuje u osób stosujących leki moczopędne czy zobojętniające. Objawami zbyt niskiego stężenia chlorków w organizmie są:

• bóle i drżenia mięśni,
• zawroty głowy,
• osłabienie,
• problemy trawienne.

Fluor - niedobór

Problemami zdrowotnymi, które można powiązać z niedoborem fluoru, są:

• obniżenie wytrzymałości kości,
• zmniejszenie twardości szkliwa zębów,
• częste złamania kości,
• zahamowanie wzrostu u dzieci.

Magnez – niedobór

Łagodny niedobór magnezu najczęściej nie daje objawów. Gdy niedobór jest większy, mogą wystąpić:

• brak apetytu,
• nudności i wymioty,
• mrowienie i drętwienie kończyn,
• pogorszenie samopoczucia,
• objawy depresji,
• senność lub pogorszenie jakości snu,
• bóle i zawroty głowy.

Do objawów przewlekłego niedoboru magnezu należą:

• insulinooporność,
• cukrzyca typu II,
• nadciśnienie,
• miażdżyca,
• astma oskrzelowa,
• arytmia,
• depresja.

Sód – niedobór

Dzienne zapotrzebowanie na sód u osób dorosłych waha się w granicach 1200-1500 mg. W dzisiejszych czasach niedobór sodu zdarza się niezwykle rzadko. W mediach nieustannie prowadzone są kampanie zachęcające do ograniczania spożycia tego pierwiastka wraz z solą, która jest obecna w ogromnej ilości produktów spożywczych. Zdarza się jednak, że stężenie sodu w ustroju jest zbyt niskie. Zazwyczaj nie jest to kwestia diety, a zaburzeń zdrowia. Do głównych przyczyn  niedoboru sodu można zaliczyć:

• przewlekłe biegunki,
• wymioty,
• intensywne pocenie się,
• zaburzenia czynności nerek,
• niewydolność serca,
• niewydolność wątroby,
• niedoczynność nadnerczy.

To tylko niektóre sytuacje, które mogą prowadzić do jego niedoboru. Często niski poziom sodu obserwuje się u sportowców po długim i wyczerpującym wysiłku. Taka sytuacja ma miejsce np. u maratończyków. Długi bieg, często w wysokiej temperaturze, prowadzi do ciągłego pocenia się przez wiele godzin, co w efekcie może przyczynić się do zaburzeń elektrolitowych. Na spadek stężenia sodu i innych elektrolitów narażone są także osoby nadużywające środków przeczyszczających.

Jeśli dojdzie już do hiponatremii (zbyt niskiego poziomu sodu w organizmie), możemy spodziewać się takich objawów jak:

• zaburzenia koncentracji i pamięci,
• utrata apetytu,
• wzmożone zmęczenie,
• bóle głowy,
• obniżenie ciśnienia krwi,
• senność,
• zawroty głowy.

Powyższe objawy dotyczą łagodnej hiponatremii. Jej cięższa postać niesie ze sobą poważniejsze skutki. Znaczny spadek stężenia sodu (ostra hiponatremia) może prowadzić do obrzęku mózgu, drgawek i ostatecznie nawet do śmierci.

Siarka – niedobór

Do objawów niedoboru siarki należą:

• poszarzała cera i nadmierne rogowacenie naskórka,
• łamliwe i rozdwajające się paznokcie,
• łamliwe i wypadające włosy,
• problemy ze stawami,
• obniżenie nastroju i ogólna apatia,
• zaburzenia pracy wątroby,
• zaburzenia wzroku (prowadzące do zaćmy).

Wapń – niedobór

Niedobór wapnia, szczególnie w okresie dzieciństwa, prowadzi do chorób kości, krzywizn czy próchnicy. Objawy niedoboru wapnia mogą też powodować bóle stawów i mrowienie mięśni (czasami jest to tężyczka, która wymaga hospitalizacji), nieprawidłowości ze strony układu naczyniowo-sercowego, problemy z nadpobudliwością nerwową i ogólne osłabienie. Osoby starsze, które mają niedobór wapnia w organizmie, mogą chorować na osteoporozę, objawiającą się postępującym ubytkiem masy kostnej.

Niedobór wapnia jest spowodowany:

• unikaniem potraw bogatych w wapń,
• zaburzeniami wchłaniania wapnia z układu pokarmowego,
• niedoborem witaminy D, dzięki której wapń jest lepiej absorbowany,
• niewłaściwą pracą trzustki i wątroby,
• niewydolnością nerek,
• spożywaniem dużych ilości czarnej herbaty, napojów gazowanych, kawy i alkoholu,
• paleniem tytoniu,
• spożywaniem soli, która zwiększa wydalanie wapnia z organizmu,
• przyjmowaniem niektórych leków.

Mikroelenty

Mikroelementy to pierwiastki śladowe, które są potrzebne wszystkim organizmom, ale w niewielkiej ilości. Choć jest ich dużo, nie wszystkie są jednakowo ważne biologicznie. Występują w tak małych ilościach, że niekiedy trudno stwierdzić ich obecność.

Wiele mikroelementów uważa się za niezbędne składniki odżywcze, co oznacza, że ​​organizm nie jest w stanie ich sam wytworzyć. Musimy zdobyć te mikroelementy z żywności, inaczej ryzykujemy niedobory, takie jak niedobór żelaza (powodujący niedokrwistość lub osłabienie), niedobór potasu (przyczyniający się do wysokiego ciśnienia krwi), niedobór witaminy B12 (problemy z funkcjonowaniem poznawczym, zwłaszcza u dzieci) lub niedobór magnezu (który może powodować skurcze mięśni i kłopoty ze snem).

Dzisiaj naukowcy sklasyfikowali 13 różnych rodzajów witamin, z których wszystkie mają swoje ważne role w ciele, szczególnie chroniąc nas przed stresem oksydacyjnym, spowalniając proces starzenia i zapobiegając nowotworom. Niektóre z tych witamin to: witamina A, prowitamina A (beta-karoten), witamina B1, witamina B2, witamina E itp.

Mikroskładniki witaminowe mogą być rozpuszczalne w wodzie lub w tłuszczach, co wpływa na to, jak je wchłaniamy i jak szybko możemy się do nich zaadaptować. Witaminy rozpuszczalne w wodzie obejmują witaminy z grupy B oraz witaminę C, które wydalamy wraz z moczem każdego dnia - należy o tym pamiętać  przy planowaniu suplementacji.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach obejmują witaminy A, D, E i K, które najlepiej spożywać z jakimś źródłem tłuszczu (takim jak tłuszcz naturalnie występujący w produktach pochodzenia zwierzęcego, oleju kokosowym lub orzechów), co pomaga organizmowi lepiej je wchłaniać. Te mikroelementy są gromadzone w naszym organizmie, więc należy bardzo uważać, aby nie doprowadzić do ich nadmiaru.

Oprócz witamin, minerały to inne składniki odżywcze, które musimy pozyskać z pożywienia. Minerały odgrywają ważną rolę w rozwoju kości, zdrowiu mózgu, funkcjach komórkowych i wspomaganiu metabolizmu. Ludzie potrzebują co najmniej 18 różnych minerałów do prawidłowego funkcjonowania. Obejmują one makro-minerały, które zwykle uważamy za elektrolity, takie jak wapń, magnez, potas i sód, oraz inne minerały śladowe, których potrzebujemy w mniejszych ilościach, takich jak miedź, jod, żelazo, mangan, selen i cynk.

Minerały są szczególnie ważne dla zdrowia serca, regulacji ciśnienia krwi, funkcjonowania układu nerwowego, ruchu mięśni oraz trawienia.

Gdzie pójść na konsultację do onkologa i dietetyka?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia, w której działają poradnie onkologiczne dla dorosłych i dzieci oraz poradnia dietetyczna. Zatrudnieni są w nich (zdaniem pacjentów) najlepsi specjaliści w leczeniu chorób nowotworowych.

W celu umówienia się na konsultację do onkologa i dietetyka skontaktuj się z rejestracją Onkolmed Lecznica Onkologiczna lub skorzystaj z IKP.

Źródła:
ostrovit.com/pl/blog/makroelementy-w-organizmie-czlowieka-wlasciwosci-funkcje-rodzaje-1663322562.html
morele.net/wiadomosc/mikroelementy-w-diecie-czlowieka-funkcje-jak-uzupelniac/21128/
gemini.pl
doz.pl/czytelnia/a14728-Potas__niedobor_i_nadmiar_potasu_w_diecie_wystepowanie_dawkowanie