Powikłania kardiologiczne u chorych na nowotwory

Jakie są dysfunkcje serca u pacjenta leczonego onkologicznie?

Dysfunkcja mięśnia sercowego i niewydolności serca, często określane mianem ‘kardiotoksyczności’, są najbardziej niepokojącymi powikłaniami leczenia onkologicznego dotyczącymi układu sercowo-naczyniowego, które mogą być przyczyną zwiększenia chorobowości i śmiertelności. Wspólne wysiłki specjalistów zaangażowanych w leczenie chorych na nowotwory mają zasadnicze znaczenie dla prewencji i terapii kardiotoksyczności bez ograniczania możliwości leczenia onkologicznego w celu maksymalizacji ogólnych wyników terapii u pacjentów.
Moment klinicznego ujawnienia się kardiotoksyczności może być bardzo różny: niektóre metody leczenia onkologicznego wywołują powikłania wcześnie po ekspozycji, co może niekorzystnie wpływać na leczenie onkologiczne, podczas gdy inne powodują uszkodzenia serca, które dopiero po latach prowadzą do problemów klinicznych. Ponadto niektóre leki przeciwnowotworowe, np. antracykliny, mogą wywoływać postępującą przebudowę serca jako późną konsekwencję wcześniejszego uszkodzenia miocytów, prowadzącą do odległej kardiomiopatii, podczas gdy inne mogą powodować przemijającą dysfunkcję serca bez długoterminowych następstw. Przewidywanie długoterminowego rokowania dotyczącego układu sercowo-naczyniowego jest często trudne, ponieważ pacjenci z nowotworami typowo otrzymują wiele leków przeciwnowotworowych, a czasami są również poddawani radioterapii, natomiast efekty kardiotoksyczne mogą wynikać z interakcji między różnymi metodami leczenia.
Zaburzenia czynności lewej komory i niewydolność serca są stosunkowo częstymi i poważnymi skutkami ubocznymi leczenia onkologicznego. Wśród pacjentów, którzy przebyli nowotwór w dzieciństwie, leczonych antracyklinami i/lub poddawanych radioterapii celowanej na śródpiersie, ryzyko wystąpienia niewydolności serca w ciągu całego życia jest zwiększone 15-krotnie w porównaniu z odpowiednio dobraną grupą kontrolną. U starszych pacjentów z uprzednio stwierdzonymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego krótkoterminowe ryzyko wystąpienia niewydolności serca również jest zwiększone. Na przykład, wśród pacjentów, którzy przebyli agresywnego chłoniaka nieziarniczego, 5-letnia zapadalność na jawną klinicznie niewydolność serca wynosi 17%. Zwiększa się również świadomość występowania dysfunkcji lewej komory lub niewydolności serca wywoływanej przez inhibitory kinaz tyrozynowych, zwłaszcza u pacjentów onkologicznych z uprzednio występującymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego.

Jakie są objawy dysfunkcji serca i niewydolności serca?

Dysfunkcje mięśnia sercowego prowadzą do niewydolności serca, która może być bezobjawowa kiedy te dysfunkcje są niewielkie. Przy dużej niewydolności serca mogą pojawić się następujące objawy:

• osłabienie, łatwe męczenie się nawet przy niewielkim wysiłku;
• duszność występująca przy wysiłku, w spoczynku lub w nocy;
• obrzęki, powiększenie obwodu brzucha i przybór masy ciała związane z zatrzymaniem płynów w organizmie;
• suchy kaszel, niekiedy połączony z odpluwaniem rdzawo podbarwionej plwociny;
• wyniszczenie i utrata masy ciała (w zaawansowanej niewydolności).

Jak przebiega diagnostyka i leczenie dysfunkcji mięśnia sercowego i niewydolności serca?

Pierwszym krokiem w identyfikacji pacjentów z grupy zwiększonego ryzyka kardiotoksyczności jest dokładna ocena czynników ryzyka sercowo-naczyniowych występujących przed leczeniem onkologicznym. W kilku badaniach opracowano skale ryzyka dla różnych grup pacjentów onkologicznych. Żadna z tych skal ryzyka nie została jednak prospektywnie zweryfikowana i ocena indywidualnego ryzyka musi mieć charakter kliniczny. Określenie ryzyka powinno obejmować wywiady, badanie przedmiotowe i początkową ocenę czynności serca. Dodatkowo można rozważyć oznaczenie biomarkerów sercowych (peptydy natriuretyczne lub troponiny), najlepiej z wykorzystaniem tych samych testów diagnostycznych, które będą stosowane w trakcie dalszej obserwacji, co zwiększy możliwość porównywania wyników. Zasadnicze znaczenie ma wykrywanie subklinicznych nieprawidłowości w sercu, które mogą wpłynąć na decyzje kliniczne dotyczące wyboru chemoterapii, wskazań do kardioprotekcji lub zwiększonej częstotliwości nadzoru (np. bezobjawowa dysfunkcja lewej komory). Początkowa ocena czynników ryzyka sercowo-naczyniowego umożliwia też właściwą interpretację późniejszych wyników/zmian stwierdzonych podczas systematycznego monitorowania. Początkowej oceny ryzyka dokonuje często zespół onkologiczny, ale zdecydowanie zaleca się, aby pacjentów z grupy dużego ryzyka kierować na ocenę kardiologiczną. Duże ryzyko można stwierdzić na podstawie zarówno liczby czynników ryzyka, jak i ich nasilenia. Pacjenci z grupy dużego ryzyka wystąpienia kardiotoksyczności powinni być badani przez kardiologa mającego doświadczenie w tej dziedzinie lub w razie potrzeby przez zespół specjalistów z zakresu kardioonkologii.
Strategie przesiewowej oceny i wykrywania kardiotoksyczności obejmują obrazowanie serca (echokardiografia, metody medycyny nuklearnej, rezonans magnetyczny serca) oraz oznaczenia biomarkerów (troponina, peptydy natriuretyczne). Wybór metod zależy od lokalnego doświadczenia i dostępności, ale należy brać pod uwagę kilka ważnych podstawowych zasad:

• ta sama metoda obrazowania i/lub test diagnostyczny służący do oznaczania biomarkeru powinny być wykorzystywane do dalszych przesiewowych ocen w trakcie całego procesu leczenia. Zdecydowanie odradza się zmiany metod obrazowania lub testów diagnostycznych do oznaczania biomarkerów.
• preferowane są te metody obrazowania i testy diagnostyczne do oznaczania biomarkerów, które charakteryzują się największą powtarzalnością.
• preferowane są metody obrazowania, które dostarczają dodatkowych istotnych informacji klinicznych (np. na temat czynności prawej komory, ciśnienia w łożysku płucnym, czynności zastawek, oceny osierdzia).
• preferowane są wysokiej jakości metody obrazowania, które nie wiążą się z napromienianiem, jeżeli są one dostępne. Dokładny moment oraz częstotliwość obrazowania

i/lub oznaczeń biomarkerów będą zależeć od konkretnego leczenia onkologicznego, łącznej dawki kardiotoksycznej chemoterapii, protokołu i czasu podawania leków, a także początkowego ryzyka sercowo-naczyniowego u danego pacjenta.

Gdzie leczyć dysfunkcje mięśnia sercowego i niewydolność serca u chorych na nowotwory?

Kardioonkologia jest jeszcze młodą dziedziną medycyny i jest niewiele miejsc i lekarzy zajmującymi się leczeniem chorób serca u pacjentów onkologicznych. Jednym z takich ośrodków jest Onkolmed Lecznica Onkologiczna gdzie działa Poradnia Kardioonkologiczna. Pracują w niej specjaliści mający bardzo duże doświadczenie w leczeniu chorób serca u pacjentów chorych na nowotwory.

W celu umówienia się na konsultację u chemioterapeuty, onkologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337 

Źródła:
https://www.ikard.pl/niewydolnosc-serca.html
https://www.ptkardio.pl/pobierz_zalacznik/2d78c6b270183e65ebace01b3eafe963/