Nowotwory masywu szczękowo-sitowego: występowanie, rozpoznanie i leczenie

Nowotwory masywu szczękowo-sitowego to rzadka, ale istotna grupa nowotworów zlokalizowanych w górnych partiach twarzoczaszki, obejmujących zatoki szczękowe, zatoki sitowe oraz przylegające struktury. Ze względu na trudności w ich wczesnym wykryciu i złożoność anatomiczną, wymagają one szczególnej uwagi diagnostycznej i terapeutycznej. W artykule omówimy występowanie tych nowotworów, ich rozpoznanie oraz dostępne metody leczenia.

Występowanie i przyczyny nowotworów masywu szczękowo-sitowego

Nowotwory masywu szczękowo-sitowego stanowią mniej niż 1% wszystkich nowotworów w populacji. Mogą mieć charakter łagodny lub złośliwy, przy czym dominują guzy złośliwe, takie jak:

Rak płaskonabłonkowy – najczęściej występujący typ.
Mięsak – rozwija się w tkance łącznej.
Czerniak śluzówki – agresywna postać nowotworu.
Gruczolakorak – wywodzący się z gruczołowego nabłonka.

Czynniki ryzyka

Choć przyczyny są często niejasne, zidentyfikowano kilka czynników ryzyka:

Ekspozycja zawodowa: praca w przemyśle drzewnym, chemicznym i metalurgicznym.
Przewlekłe stany zapalne: długotrwałe zapalenie zatok.
Palenie papierosów i spożycie alkoholu.
Czynniki genetyczne: predyspozycje rodzinne do nowotworów.

Objawy i diagnostyka

Wczesne rozpoznanie nowotworów masywu szczękowo-sitowego bywa trudne, ponieważ objawy są często niespecyficzne i przypominają przewlekłe zapalenie zatok. Typowe objawy obejmują:

Przewlekły ból twarzy.
Niedrożność nosa i trudności w oddychaniu.
Krwawienia z nosa (często jednostronne).
Obrzęk twarzy lub deformacje.Zaburzenia widzenia, takie jak podwójne widzenie.
Wyczuwalna masa w okolicy twarzy lub podniebienia.

Diagnostyka

Aby postawić trafną diagnozę, konieczne są zaawansowane badania:

Tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MRI) – pozwalają ocenić zasięg nowotworu i jego wpływ na sąsiednie struktury.
Endoskopia nosa – umożliwia bezpośrednią wizualizację zmiany.
Biopsja – potwierdza rodzaj nowotworu.
Badania histopatologiczne – precyzyjnie określają typ guza.
Badania PET-CT – pomocne w ocenie przerzutów.

Leczenie nowotworów masywu szczękowo-sitowego

Leczenie tych nowotworów wymaga podejścia interdyscyplinarnego, w którym uczestniczą onkolodzy, otolaryngolodzy, chirurdzy szczękowi i radioterapeuci. Wyboru metody terapii dokonuje się na podstawie rodzaju nowotworu, jego stadium oraz ogólnego stanu pacjenta.

Chirurgia

Podstawową metodą leczenia jest chirurgiczne usunięcie guza. W zależności od zaawansowania choroby stosuje się:

Częściową resekcję masywu szczękowo-sitowego – w przypadku mniejszych guzów.
Rozległe resekcje z rekonstrukcją tkanek – w zaawansowanych przypadkach.
Często konieczna jest rekonstrukcja tkanek z wykorzystaniem przeszczepów, co zapewnia pacjentowi lepsze funkcjonowanie i estetykę.

Radioterapia

Stosowana jest jako leczenie uzupełniające lub paliatywne w przypadku nieoperacyjnych nowotworów. Nowoczesne techniki, takie jak radioterapia stereotaktyczna, minimalizują uszkodzenia zdrowych tkanek.

Chemioterapia

Wykorzystywana głównie w połączeniu z radioterapią lub w zaawansowanych przypadkach z przerzutami. Zastosowanie mają leki takie jak cisplatyna czy 5-fluorouracyl.

Immunoterapia i terapie celowane

Nowoczesne metody leczenia, takie jak inhibitory punktów kontrolnych (np. niwolumab), obiecują poprawę wyników w zaawansowanych przypadkach.

Rokowanie i rehabilitacja

Rokowanie zależy od typu nowotworu, jego stadium i skuteczności leczenia. Wczesne wykrycie i radykalne leczenie zwiększają szanse na przeżycie i zmniejszają ryzyko nawrotów. Pięcioletnie przeżycie w przypadku złośliwych nowotworów wynosi od 40% do 70%.

Rehabilitacja

Pacjenci po leczeniu mogą wymagać:

Rehabilitacji logopedycznej i psychologicznej.
Rekonstrukcji protetycznej (np. protez twarzowych).
Kontroli onkologicznej co 3–6 miesięcy w pierwszych latach po leczeniu.

Zapobieganie

Ze względu na trudność w zapobieganiu nowotworom masywu szczękowo-sitowego, działania prewencyjne koncentrują się na:

Unikaniu ekspozycji na szkodliwe substancje.
Rzuceniu palenia i ograniczeniu alkoholu.
Leczeniu przewlekłych stanów zapalnych zatok.
Regularnych kontrolach lekarskich w grupach ryzyka.

Podsumowanie

Nowotwory masywu szczękowo-sitowego, choć rzadkie, stanowią poważne wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne. Wczesne wykrycie oraz zastosowanie nowoczesnych metod leczenia znacząco poprawiają rokowania pacjentów. Kluczowe jest również podejście interdyscyplinarne, umożliwiające kompleksową opiekę nad pacjentem.

Źródła:

Kowalski M., "Nowotwory głowy i szyi – zasady postępowania," Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2020.
National Cancer Institute, "Sinus and Nasal Cavity Cancer Treatment (PDQ)", 2023.
Zieliński W. et al., "Onkologia praktyczna – leczenie guzów zatok przynosowych," *OncoReview*, 2022.

Powrót