Profilaktyka raka szyjki macicy – cytologia, HPV i inne badania

Rak szyjki macicy jest jednym z najczęstszych nowotworów u kobiet, ale dzięki odpowiedniej profilaktyce można go skutecznie wykryć we wczesnym stadium, co znacząco zwiększa szanse na wyleczenie. W artykule omówimy, na czym polegają najważniejsze badania profilaktyczne – cytologia i test na HPV – oraz dlaczego regularne ich wykonywanie jest kluczowe dla zdrowia kobiet.

Czym jest rak szyjki macicy?

Rak szyjki macicy to nowotwór złośliwy rozwijający się w dolnej części macicy, czyli w szyjce. Jego główną przyczyną są przewlekłe zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), które mogą prowadzić do zmian przednowotworowych. Na rozwój raka szyjki macicy mają również wpływ czynniki takie jak wiek, palenie papierosów, liczba partnerów seksualnych oraz osłabienie układu odpornościowego.

Cytologia – podstawowe badanie profilaktyczne 

Cytologia, zwana również badaniem Pap, polega na pobraniu próbki komórek z powierzchni szyjki macicy i ocenie ich pod mikroskopem. Celem badania jest wykrycie nieprawidłowych komórek, które mogą wskazywać na zmiany przedrakowe lub raka szyjki macicy. Cytologia jest bezpiecznym, szybkim i bezbolesnym badaniem, które zaleca się wykonywać regularnie:

• Kobiety między 18 a 29 rokiem życia – co 3 lata.
• Kobiety między 30 a 65 rokiem życia – co 3 lata lub co 5 lat, jeśli cytologia jest łączona z testem na HPV.

Regularne badania cytologiczne pozwalają na wykrycie zmian w ich wczesnym stadium, co znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie i powrót do zdrowia. 

Test na HPV – czy warto go wykonywać? 

HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, to wirus przenoszony głównie drogą płciową, który odpowiada za większość przypadków raka szyjki macicy. Występuje wiele typów HPV, ale szczególnie niebezpieczne są typy o wysokim ryzyku onkogennym, takie jak HPV 16 i HPV 18. Test na HPV polega na wykrywaniu obecności tych wirusów w organizmie. Jest szczególnie rekomendowany dla kobiet po 30. roku życia, ponieważ przewlekłe zakażenie HPV u kobiet w tym wieku zwiększa ryzyko rozwoju raka.

Test na HPV można przeprowadzić jednocześnie z cytologią, co zwiększa skuteczność diagnostyczną. Jeśli wynik badania wykaże obecność wirusa, kobieta zostanie skierowana na dalszą diagnostykę, która pomoże ustalić, czy w szyjce macicy rozwijają się zmiany przednowotworowe.

Inne badania pomocne w profilaktyce raka szyjki macicy 

1. Kolposkopia – badanie to jest zalecane, gdy wynik cytologii lub testu na HPV budzi wątpliwości. Kolposkopia polega na dokładnym obejrzeniu szyjki macicy za pomocą kolposkopu – specjalnego mikroskopu. Lekarz może w trakcie badania zastosować barwniki, które pozwalają uwidocznić zmiany w strukturze komórek szyjki macicy. Jeśli kolposkopia ujawni zmiany przedrakowe, lekarz może zdecydować o pobraniu wycinka do dalszej analizy histopatologicznej.
2. Biopsja – jeśli kolposkopia wykaże podejrzane zmiany, konieczne może być pobranie fragmentu tkanki do analizy. Biopsja jest precyzyjnym badaniem, które pozwala na dokładne określenie charakteru zmian i ewentualnie potwierdzenie diagnozy.
3. Badania molekularne – obecnie dostępne są także bardziej zaawansowane testy, które pozwalają na wykrycie niektórych typów mutacji genetycznych związanych z rakiem szyjki macicy. Te testy mogą być wykorzystywane jako dodatkowe narzędzie diagnostyczne, szczególnie u kobiet z grup wysokiego ryzyka.

Profilaktyka pierwotna – szczepienia przeciw HPV

Szczepienie przeciw HPV to skuteczny sposób na zmniejszenie ryzyka rozwoju raka szyjki macicy. Dostępne szczepionki chronią przed kilkoma typami wirusa, w tym HPV 16 i 18. Szczepienie zaleca się zarówno dziewczętom, jak i chłopcom, najlepiej przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, jednakże może ono być skuteczne także u osób starszych, które nie miały kontaktu z wirusem. 

Szczepienie nie jest jednak alternatywą dla regularnych badań cytologicznych i testów na HPV. Nawet osoby zaszczepione powinny wykonywać badania profilaktyczne, aby wykryć ewentualne zmiany na wczesnym etapie.

Jak często wykonywać badania profilaktyczne?

Zalecenia dotyczące częstotliwości wykonywania badań mogą się różnić w zależności od kraju i wieku pacjentki. W Polsce najczęściej zaleca się:

• Kobietom między 18 a 29 rokiem życia – cytologię co 3 lata.
• Kobietom między 30 a 65 rokiem życia – cytologię co 3 lata lub co 5 lat, jeśli łączy się ją z testem na HPV.

Po ukończeniu 65 roku życia, u kobiet bez historii zmian przedrakowych i z kilkoma prawidłowymi wynikami badań profilaktycznych, możliwe jest zaprzestanie regularnych badań, co jednak wymaga konsultacji z lekarzem.

Podsumowanie 

Profilaktyka raka szyjki macicy jest niezwykle istotna, ponieważ pozwala na wykrycie zmian nowotworowych na wczesnym etapie, co znacznie zwiększa szanse na wyleczenie. Kluczowe badania profilaktyczne to cytologia i test na HPV, które powinny być wykonywane regularnie. Dodatkowo, kolposkopia, biopsja i badania molekularne mogą pomóc w diagnostyce w przypadku wykrycia nieprawidłowości. Szczepienie przeciw HPV to natomiast profilaktyka pierwotna, która znacznie zmniejsza ryzyko rozwoju raka szyjki macicy. Pracownicy Kliniki Onkolmed chętnie doradzą i pomogą Państwu w wyborze odpowiedniego specjalisty. Zachęcamy do kontaktu!

Źródła

1. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) – Wytyczne dotyczące badań przesiewowych i profilaktyki raka szyjki macicy.
2. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG) – Zalecenia dotyczące badań cytologicznych oraz testów na HPV dla kobiet w różnych grupach wiekowych.
3. Amerykański Narodowy Instytut Raka (National Cancer Institute) – Informacje na temat związku HPV z rakiem szyjki macicy oraz na temat badań profilaktycznych.