Rak odbytu - objawy, przyczyny i leczenie

Czym jest rak odbytu?

Na wstępie należy zaznaczyć, że pojęcie raka odbytu nie jest jednoznaczne. Ze względu na lokalizację można wyróżnić:

• raki kanału odbytu
• raki brzegu odbytu.

Raki kanału odbytu to głównie raki płaskonabłonkowe, nazywane również rakami kloakogennymi. Wśród raków kanału odbytu wyróżniamy również takie, które stwierdzane są rzadko, np.:

• gruczolakoraki (występujące głównie w obrębie odbytnicy) – ich obecność w obrębie kanału odbytu wiąże się raczej z naciekaniem go z tej właśnie okolicy
• nisko zróżnicowane raki płaskonabłonkowe
• raki niezróżnicowane
• raki drobnokomórkowe.

Raki brzegu odbytu to nowotwory skóry, cechujące się lepszym rokowaniem w porównaniu z rakami kanału odbytu.
Raki odbytu są to złośliwe guzy nowotworowe, które w miarę zwiększania swoich rozmiarów mogą naciekać pobliskie naczynia limfatyczne, krwionośne, a nawet sąsiednie narządy. Poprzez rozsiew komórek nowotworowych z guza drogą naczyń chłonnych mogą powstawać wtórne ogniska (przerzuty) w obrębie węzłów chłonnych (głównie okołoodbytniczych, rzadziej pachwinowych).
Przerzuty odległe (do innych narządów) przy raku odbytu występują stosunkowo rzadko. Szacuje się, że pojawiają się one w około 15% przypadków i lokalizują się głównie w wątrobie lub płucach.

Kto choruje na raka odbytu?

Rak odbytu stanowi około 1,6% przypadków nowotworów lokalizujących się w obrębie przewodu pokarmowego. Schorzenie to dotyka głównie osób powyżej 60. roku życia. Aktualnie obserwuje się wzrost częstości występowania tego nowotworu, przy czym występuje on częściej u mężczyzn oraz u osób z infekcją HIV.
Istotną rolę w powstaniu raka odbytu odgrywa infekcja HPV (wirusem brodawczaka ludzkiego). Co ważne, pojęcie raka odbytu nie jest tożsame z określeniem rak odbytnicy. Terminy te odnoszą się do dwóch odrębnych jednostek chorobowych, dotyczących różnych odcinków przewodu pokarmowego.

Rak odbytu – jakie są przyczyny raka odbytu?

Dotychczasowe badania dowiodły, że na powstanie raka odbytu może mieć wpływ wiele czynników. Na wzrost ryzyka wystąpienia tego nowotworu wpływa m.in. palenie papierosów, którego negatywny wpływ w tym zakresie udowodniono również w przypadku innych nowotworów, np. raka płuca, nerki, trzustki i innych. Ryzyko wystąpienia raka odbytu wzrasta również w następujących sytuacjach:

• infekcja wirusem HPV 6, 16, 18 (HPV – wirus brodawczaka ludzkiego; może być on przyczyną powstania zmian przednowotworowych w obrębie nabłonka płaskiego odbytu,
• tzw. ASIL, które mogą przekształcić się w raka inwazyjnego)
• brodawki narządów płciowych
• liczni partnerzy seksualni
• analne stosunki płciowe
• rak lub dysplazja szyjki macicy
• choroba przenoszona drogą płciową w wywiadzie
• choroba Bowena (odmiana raka przedinwazyjnego – in situ, który lokalizuje się w nabłonku i nie nacieka głębszych struktur tkankowych; w przypadku raka in situ istnieje
• ryzyko jego progresji do postaci inwazyjnej – naciekającej)
• leukoplakia (rogowacenie białe)
• infekcja HIV (ludzki wirus upośledzenia odporności)
• przewlekła immunosupresja (pacjenci po przeszczepach, długotrwała steroidoterapia)
• przewlekłe procesy zapalne toczące się w okolicy odbytu (żylaki odbytu, szczeliny, przetoki)
• mutacje genetyczne w obrębie chromosomów 3 i 11.

Rak odbytu - jakie są objawy raka odbytu?

Rozwój nowotworu odbytnicy jest powolny i przeważnie przez długi czas niezauważalny. Zmiany w prawidłowej czynności oddawania stolca  zawsze muszą budzić podejrzenie raka odbytnicy. W razie wystąpienia takich objawów należy niezwłocznie zwrócić się do lekarza chirurga. W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Poradni Proktologii znaleźć można wybitnych specjalistów onkologów z zakresu chirurgii i proktologii. Jednym z nich jest dr n. med. Rafał Sopyło a drugim lek. med. Mariusz Bednarczyk W każdym przypadku oględziny lekarskie, a zwłaszcza badanie per rectum, są niezbędne. Należy jednak wyjaśnić, że pojawienie się świeżej krwi w stolcu nie jest jeszcze dowodem istnienia raka. Najczęściej przyczyną takich krwawień są guzki krwawnicze (hemoroidy).
Zatem do najczęstszych objawów nowotworu odbytnicy zaliczamy:

• brak apetytu,
• guz wyczuwany za pomocą badania palpacyjnego,
• odczuwalny ból w dole brzucha,
• stolec z domieszką śluzu,
• utratę masy ciała,
• wysoką temperaturę,
• wzdęcia,
• krwawienie utajone lub jawne,
• niedrożność układu pokarmowego,
• powiększenie wątroby z powodu przerzutów,
• powiększenie obwodu brzucha,
• zmianę rytmu wypróżnień.

Wymienione wyżej objawy występują zwykle w zaawansowanym nowotworze, z tego powodu ważne jest, aby diagnoza została jak najszybciej postawiona żeby można było wdrożyć odpowiednie leczenie.

Rak odbytu – jak wygląda diagnostyka?

Diagnostykę nowotworów odbytu i kanału odbytu należy rozpocząć od dokładnej oceny guza i mezorectum w  badaniu per rectum oraz zbadania regionalnych – pachwinowych – węzłów chłonnych po obu stronach. U kobiet zaleca się także pełne badanie ginekologiczne, a ze względu na możliwe współwystępowanie raka szyjki macicy obowiązuje pobranie materiału cytologicznego.  Podstawą rozpoznania jest badanie histopatologiczne pobranego w anoskopii wycinka. W razie podejrzenia obecności przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych należy wykonać biopsję aspiracyjną cienkoigłową lub biopsję chirurgiczną. Do oceny zaawansowania procesu nowotworowego niezbędne jest wykonanie badań obrazowych: USG lub TK jamy brzusznej, MRI lub TK miednicy oraz RTG klatki piersiowej (AP+bok). Do oceny miejscowej zmian o niewielkich rozmiarach użyteczna może być endoskopowa ultrasonografia.

Rak odbytu – jakie są metody leczenia?

Leczeniem z wyboru raka płaskonabłonkowego kanału odbytu jest jednoczasowa radio- i chemioterapia (nawet w przypadku znacznego zaawansowania). Operacja zarezerwowana jest dla przypadków, w których skuteczność leczenia zachowawczego jest ograniczona, albo dla nawrotu choroby.
W przypadku raka płaskonabłonkowego brzegu odbytu zaleca się wycięcie guza w całości (jeśli guz nie jest duży i nie sięga do zwieracza odbytu). Jeśli natomiast rak ma większe rozmiary i/lub niszczy zwieracz, w pierwszej kolejności stosuje się leczenie zachowawcze z jednoczasową radio- i chemioterapią. W przypadku nieskuteczności lub niepowodzenia takiego postępowania stosuje się leczenie operacyjne, polegające na wycięciu całego odbytu i odbytnicy wraz z wytworzeniem stałej przetoki jelitowej na brzuchu (tzw. amputacja brzuszno-kroczowa odbytnicy sposobem Milesa).
W przypadku raka gruczołowego kanału odbytu postępuje się analogicznie jak w przypadku raka gruczołowego odbytnicy – na ogół konieczna jest rozległa operacja z wycięciem odbytu oraz odbytnicy i wytworzeniem stałej przetoki jelitowej na brzuchu. W przypadku stwierdzenia przerzutów raka odbytu w pachwinowych węzłach chłonnych leczeniem pierwszego wyboru jest wycięcie układu chłonnego pachwinowego (obustronnie; zabieg taki nazywa się limfadenektomią pachwinową).

W celu umówienia się na konsultację u proktologa, onkologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337