Bezsenność u dzieci i młodzieży

Sen jest bardzo ważny w rozwoju dziecka. To podczas niego zachodzą procesy ważne dla prawidłowego rozwoju dziecka. Dlatego to w różnym okresie rozwoju ilość potrzebnego snu jest różna.

Zdarza się czasem, że sen jest zaburzony. Może się pojawić na przykład bezsenność. Należy się wtedy temu przyjrzeć czy to było jednorazowe zdarzenie, czy trwa przez dłuższy czas. Do bezsenności u dzieci może dojść na różnym podłożu. Może to być:

• zaburzenia somatyczne
• zaburzenia psychologiczne i psychiatryczne,
• choroby neurologiczne.

Ile snu potrzebuje dziecko?

Im młodsze dziecko, tym więcej snu potrzebuje. Struktura snu oraz jego długość zmienia się w zależności od wieku dziecka – najwięcej potrzebują go noworodki, natomiast w kolejnych miesiącach i latach życia następuje spadek długości snu.

Najbardziej intensywne zmiany zachodzą w trakcie 1. roku życia dziecka. Noworodki śpią od ok. 16 do 18 godzin dziennie w kilku cyklach trwających zwykle 2-4 godziny. Bywa tak, że u noworodka można zaobserwować już zarys rytmu okołodobowego z większą ilością snu w godzinach nocnych, ale zasypianie i wybudzanie jest bardziej związane z uczuciem sytości i głodu, a nie bodźcami zewnętrznymi, takimi jak światło.

W kolejnych miesiącach dochodzi do wydłużenia ilości nieprzerwanego snu nocnego i skrócenia czasu snu w ciągu dnia. Między 4. a 12. miesiącem życia dziecko śpi ok. 12-16 godzin dziennie, włącznie z drzemkami.

W 2. roku życia czas snu dziecka to ok. 11-14 godzin, między 3. a 5. r.ż. dziecko spędza we śnie od 10-13 godzin. Między 6. a 12. rokiem życia zapotrzebowanie na sen to ok. 9-12. godzin dziennie. Nastolatki śpią ok. 8-10 godzin.

Istnieje duża różnica jeśli chodzi o długość i pory drzemek. Zwykle trwają one ok. 1,5 godziny. Większość dzieci rezygnuje z drzemek przed 5. rokiem życia.

Małe dzieci, do 1-2. roku życia często wybudzają się w nocy. Wybudzenia zwykle trwają 1-5 minut i są związane z zakończeniem kolejnego cyklu snu. W trakcie jednej nocy takich wybudzeń zwykle jest 5-7. Więcej wybudzeń mają dzieci karmione piersią.

16-latki śpią ok. 8 godzin dziennie, jednak nie jest to ilość snu, która zaspokaja w pełni ich zapotrzebowanie. Uważa się, że nastolatki żyją z przewlekłą potrzebą snu, czyli po prostu śpią zbyt mało.

Przyczyny zaburzenia snu u dzieci i młodzieży

Dobry sen, podobnie jak wiele innych procesów fizjologicznych, może ulec zakłóceniu. Przyczyny takiego problemu mogą mieć różne podłoże, zazwyczaj jednak bezsenność u dzieci jest przemijająca, powodowana na przykład przez rozpamiętywanie przykrych zdarzeń mających miejsce w ciągu dnia. Niekiedy, zaburzenia snu u dzieci i młodzieży mogą być wywoływane przez różnego rodzaju środki psychogenne, rzadziej przez schorzenia somatyczne.

Przyczyn bezsenności u dzieci może być kilka, dlatego mówi się o:

• bezsenności pierwotnej, występującej przez co najmniej miesiąc (u jej źródeł nie leży żadna choroba psychiczna, somatyczna, itp.),
• bezsenności wtórnej, wynikającej z innych przyczyn, np. powodowanej przez schorzenia tarczycy, nerek, bezdech, dolegliwości bólowych, zażywania substancji psychoaktywnych (kofeina).

Warto podkreślić, że coraz częściej problem z zasypianiem mają młodzi ludzie, w wieku od 15 do 19 lat. Według badań, które zostały przeprowadzone przez Collegium Medicum UJ, do współczesnego pokolenia cierpiącego na kłopoty ze snem, należy już blisko 40% dzieci i młodzieży. Niewyspane dzieci nie tylko gorzej się rozwijają, ale także cierpią na różnego rodzaju zaburzenia emocjonalne. Co więcej, często są nadpobudliwe, co jest powodem narastającej agresji.

Na chwilę obecną wyodrębnia się prawie dziewięćdziesiąt różnych postaci zaburzeń snu u dzieci, młodzieży oraz dorosłych. Na początku XXI wieku Amerykańska Akademia Medycyny Snu podjęła próbę ich sklasyfikowania, tworząc tzw. Międzynarodową Klasyfikację Zaburzeń Snu. Obejmuje ona wszystkie rodzaje zaburzeń na osiem podstawowych kategorii:

• bezsenność,
• zaburzenia oddychania w czasie snu,
• nadmierna senność związana z zaburzeniami oddychania,
• parasomnie,
• okołodobowe zaburzenia rytmu snu i czuwania,
• okołosenne zaburzenia ruchowe,
• objawy izolowane, w tym warianty i zespoły niewystarczające poznane,
• inne zaburzeniu snu.

Bezsenność u niemowlaków

Noworodki zazwyczaj śpią około 16-17 godzin na dobę. W przypadku malutkich dzieci ustalenie przyczyn bezsenności jest bardzo trudne, zwłaszcza, że nie potrafią one bezpośrednio przekazać nam, czy je coś boli, czy się źle czują, itp. Dlatego w pierwszej kolejności należy samodzielnie spróbować odkryć, co może być przyczyną bezsenności u dziecka. Jeśli malec jest najedzony i czysty, warto rozważyć, czy:

• nie cierpi z powodu kolki,
• nie wyrzynają mu się ząbki,
• dziecko nie jest znudzone lub przemęczone.

W przypadku noworodków i niemowląt ważne jest, aby uczyć je rozróżniania dnia od nocy. Oznacza to, że w dzień, gdy dziecko zapadnie w sen, nie należy powstrzymywać się od nadmiernego wyciszania domu.

Brak snu u małych dzieci wywołuje:

• trudną do opanowania płaczliwość,
• brak koncentracji,
• drażliwość,
• możliwość wystąpienia zaburzeń wzrostu.

Bezsenność u przedszkolaków

Bezsenność u dzieci w wieku przedszkolnym nie może być jeszcze nazywana kompletną bezsennością. U maluchów w wieku kilku lat najczęstszą przyczyną niewyspania okazuje się zbyt późne kładzenie się spać, na skutek czego rano budzi się zmęczone, niewyspane oraz rozkojarzone. Jeśli jednak nie jest to sytuacja jednorazowa, a stan coraz częściej powtarzający się, wówczas warto lepiej przyjrzeć się dziecku uważniej. Bezsenność u dziecka może być powodowana wieloma czynnikami, zwłaszcza dużym stresem. Może również oznaczać reakcję na zmiany, związane z przenoszeniem do własnego pokoju czy z samodzielnym zasypianiem.

Zaburzenia snu u dzieci w wieku przedszkolnym powoduje:

• problemy z koncentracją i uczeniem się,
• brak poczucia bezpieczeństwa,
• drażliwość,
• wybuchowość,
• niekiedy nieśmiałość.

Bezsenność u dzieci starszych i młodzieży

W przypadku dzieci starszych oraz młodzieży można mówić już o kompletnej bezsenności. Zdrowy sen na tym etapie życia jest wciąż niezbędny do prawidłowego rozwoju psychicznego i fizycznego, a jego brak może powodować różnego rodzaju zaburzeniami emocjonalnymi, stanami lękowymi, nerwicami, itp.

Częstą przyczyną bezsenności u młodzieży jest stosowanie leków, narkotyków, a także przyjmowanie substancji psychoaktywnych, takich jak na przykład kofeina. Powodem zaburzeń snu mogą być ponadto trudności w szkole lub w rodzinie. Ważne jest to, aby nie lekceważyć tego problemu, gdyż nieleczona bezsenność u młodzieży może mieć poważne konsekwencje w dorosłym życiu. Bez konsultacji z lekarzem nie należy podawać dzieciom żadnych leków nasennych i uspokajających, nawet tych na bazie wyciągów z ziół i roślin. Najlepiej odwiedzić profesjonalną poradnię leczenia zaburzeń snu, gdzie nastolatek będzie mógł skorzystać ze specjalistycznego leczenia terapeutycznego.

Skutki zaburzeń snu u dzieci i młodzieży

Bezsenność u dziecka, zarówno młodszego, jak i starszego, wiąże się z podkrążonymi oczami, ziemistą cerą, a także z problemami z koncentracją i uczeniem się. Jednak to nie koniec skutków. Regularny brak snu może również powodować rozdrażnienie, huśtawki nastroju, trudności z zapamiętywaniem. Wszystkie te dolegliwości przekładają się z kolei na spadek wydajności i w efekcie na pogorszenie wyników w nauce.

Bezsenność u dzieci może stanowić o wiele większe zagrożenie, zwłaszcza jeśli problem zostanie zlekceważony przez rodzica. Przedłużające się kłopoty z zasypianiem stanowią bliski krok do zaburzeń depresyjnych, nerwic oraz stanów lękowych.

Neurologiczne zaburzenia snu u dzieci

Problemy ze snem pojawiają się częściej u maluszków z problemami neurologicznymi i psychicznymi. Słaba jakość snu pojawia się u dzieci z zespołem nadpobudliwości ruchowej (ADHD), z zespołem Downa, z zespołem Tourette’a, z zaburzeniami lękowymi, depresją, manią, czy cierpiącym na zespół przewlekłego zmęczenia. U dzieci chorujących na zespół Pradera-Williego, astmę, padaczkę, refluks żołądkowo-przełykowy, choroby nerwowo-mięśniowe i bóle głowy również zaobserwowano gorszą jakość snu.

Jak leczyć bezsenność u dzieci?

Przede wszystkim najważniejsze jest wyeliminowanie przyczyn utrudniających zasypanie: hałasu, złego oświetlenia, czynników rozpraszających dziecko i utrudniających mu zasypianie.

Zadbaj o higienę miejsca, w którym odpoczywa maluch. Pomieszczenie powinno być wywietrzone i odpowiednio przyciemnione. Przyda się mała lampka z delikatnym, ciepłym światłem, która zapewni dziecku większe poczucie komfortu. Zatroszcz się o właściwy materac, który nie będzie przyczyniał się do powstawania wad rozwojowych takich jak skrzywienie kręgosłupa. Dopilnuj, aby na łóżku znajdowało się tylko to, czego dziecko potrzebuje do spania - zabawki również mogą dekoncentrować malucha. Staraj się raz na dwa tygodnie zmieniać mu pościel. Sprawdź, czy dziecko korzysta z łóżka tylko do spania (a nie np. do odrabiania lekcji, grania w gry itd.) - ten mebel powinien kojarzyć się tylko ze snem.

Kontroluj dziecko, ile czasu spędza przed telewizorem, komputerem czy telefonem. Niebieskie światło emitowane przez elektroniczne ekrany może przyczynić się do zaburzeń snu u dzieci - wprowadza mózg w stan ciągłej aktywności oraz doprowadza do destabilizacji w zakresie wydzielania melatoniny, czyli hormonu ułatwiającego zaśnięcie.

Zdrowa gimnastyka na ok. 2 godziny przed snem przyspieszy i ułatwi zasypianie. W przypadku nieco starszych dzieci bardzo dobrym rozwiązaniem okazuje się nauka technik relaksacyjnych. Przykładowo poproś dziecko, aby zamknęło oczy, a następnie napięło i po kolei rozluźniało wszystkie mięśnie ciała, jeden po drugim (prawa ręka, lewa ręka, dłonie, nogi itd).

Do łóżka dziecko powinno chodzić o ustalonych porach. Rytualny harmonogram snu (czyli taki, który obowiązuje również w weekendy) przyzwyczaja dziecko do stałych godzin zasypiania i budzenia się.

Nie pozwól dziecku, aby po tym, kiedy położy się do łóżka i nie zaśnie w ciągu 10-20 minut, domagało się od Ciebie wszelkiego rodzaju "rozpraszaczy", np. przeczytania jeszcze jednej bajki na dobranoc, jedzenia itp.

Eliminowanie problemu bezsenności u dzieci nie należy do najprostszych zadań - wymaga od rodzica odpowiedniej analizy, wyciągnięcia konstruktywnych wniosków, a następnie wdrożenia dobrych nawyków, które zapewnią dziecku zdrowy, spokojny sen. W nielicznych przypadkach konieczne jest leczenie bezsenności - w takiej sytuacji pamiętaj, aby nie robić tego na własną rękę.

W przypadku zaburzeń psychicznych, psychiatrycznych lub jak występują choroby neurologiczne należy udać się do psychiatry lub neurologa aby przeprowadził właściwą dignostykę i wdrążył odpowiednie leczenie.

Zawsze kiedy chcemy pozbyć się bezsenności u dziecka trzeba znaleźć przyczynę i ją wyeliminować. Jeśli przyczyną jest jakaś choroba trzeba ją leczyć.

Lepszy sen dziecka jest równoznaczny z lepszym snem rodziców, którzy tym samym powinni poznawać przyczyny problemów z zasypianiem ich pociech i skutecznie im zaradzać.

Gdzie pójść z dzieckiem na konsultację do neurologa dziecięcego?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to przychodnia prywatna, gdzie można przyjść na konsultację do lekarza neurologa dziecięcego. Działa w niej Poradnia Neurologii Dziecięcej gdzie leczone są dzieci. Pracują w niej bardzo dobrzy neurolodzy z wieloletnim doświadczeniem w leczeniu chorób centralnego układu nerwowego i nerwów obwodowych u dorosłych i dzieci.

W celu umówienia się na wizytę u lekarza neurologa dziecięcego skontaktuj się z Onkolmed Lecznica Onkologiczna lub skorzystaj z internetowego konta pacjenta (IKP).

Źródła:
bezsennosc.pl/bezsennosc-u-dzieci-i-mlodziezy-dlaczego/
receptomat.pl/post/be/zaburzenia-snu-u-dzieci-nastolatkow#3