Czynniki nowotworowe - sprawdź co powoduje raka

Czynniki rakotwórcze, inaczej kancerogeny to zewnętrzne oddziaływania wywołujące zmiany w materiale genetycznym komórki prowadzące do rozwoju nowotworu. Pod tym pojęciem kryją się substancje chemiczne jak również czynniki fizyczne oraz biologiczne.

Czynniki rakotwórcze mają też inne nazwy - czynniki rakogenne, czynniki onkogenne, karcynogeny, kancerogeny. Kancerogeny poprzez różnego rodzaju oddziaływania uszkadzają strukturę cząsteczki DNA. Wywołują w ten sposób mutacje. Większość takich zmian jest niegroźna. W niektórych przypadkach dochodzi jednak do zniszczenia informacji dotyczącej kontroli namnażania się komórek lub programowanej śmierci, czyli apoptozy. Takie zmiany prowadzą do powstania niebezpiecznej tkanki, która w niekontrolowany sposób rozrasta się i stopniowo zabija organizm.

Należy jednak zaznaczyć że nie wszystkie nowotwory powstają pod wpływem czynników rakotwórczych. Mutacje tego typu mogą powstawać w sposób spontaniczny w trakcie podziału komórki lub być dziedziczone w DNA które otrzymaliśmy po przodkach.

W jaki sposób odkryto, że kancerogeny mogą wywoływać nowotwory?

Pierwsze doniesienia o czynnikach rakotwórczych pojawiły się na początku dwudziestego wieku. Wtedy to lekarze u pracowników pracujących w przemyśle zauważyli wzrost zachorowania na nowotwory. Spowodowało to, że z czasem zaczęto badać zależność pomiędzy wykonywaną pracą a stanem zdrowia w innych grupach społecznych. Z czasem dowiedzieliśmy się coraz więcej o szkodliwości rożnych substancji, co pozwoliło je podzielić na trzy grupy.

Dzisiaj, kiedy zapadalność na różnego typu nowotworów na świecie jest bardzo duża, bada się różne czynniki aby ograniczyć zachorowalność poprzez ich wyeliminowanie z życia bądź ograniczenie na ich działanie.

Co obecnie wiemy o czynnikach rakotwórczych?

W ciągu ostatniego wieku nastąpił gwałtowny rozwój wiedzy o biologii komórki oraz mechanizmach nowotworzenia. Obecnie wiemy że różnego rodzaju czynniki zewnętrzne mogą uszkadzać DNA prowadząc do mutacji.

Czynniki rakotwórcze dzieli się na:

• kancerogeny chemiczne,
• kancerogeny fizyczne,
• kancerogeny biologiczne.

Czym są kancerogeny chemiczne?

Kancerogeny chemiczne to substancje które wchodzą w reakcję z DNA wywołując w nim trwałe zmiany. Takie uszkodzenia nazywane są mutacjami. Większość z nich nie prowadzi do powstania zmiany nowotworowej. Proces nowotworzenia rozpoczyna się jedynie, gdy zmiana informacji dotyczy zapisu o cyklu życiowym komórki. Wraz z długotrwałym narażeniem na chemiczny czynnik rakotwórczy, wzrasta prawdopodobieństwo reakcji prowadzącej do tego typu mutacji.

Przykładowe substancje chemiczne będące czynnikami rakotwórczymi:

• azbest - materiał wykorzystywany w budownictwie,
• organiczne substancje chemiczne wykorzystywane w przemyśle: aminy aromatyczne, benzen, chlorek winylu, dioksyny,
• alkohol,
• leki alkilujące - cytostatyki stosowane w chemioterapii,
• thorotrast - substancja używana jako kontrast w analizie rentgenowskiej,
• wolne rodniki,
• substancje smoliste zawarte w dymie papierosowym: antraceny, benzopiren, aminy aromatyczne, nitrozaminy,
• aflatoksyna - toksyna wytwarzane pleśń,
• metale ciężkie: arsen, nikiel.

Czym są fizyczne czynniki rakotwórcze?

Do fizycznych czynników nowotworowych zaliczane są różnego rodzaju promieniowania posiadające zdolność uszkodzenia struktury DNA. Mutacje w ten sposób powstałe, jeżeli dotyczą informacji zawierającej zapis o cyklu komórkowym, mogą prowadzić do powstania zmiany nowotworowej.

Najważniejsze fizyczne czynniki rakotwórcze:

• promieniowanie jonizujące,
• promieniowanie UV.

Jakie są biologiczne czynniki rakotwórcze?

Do biologicznych czynników rakotwórczych zalicza się drobnoustroje posiadające zdolność wywołania mutacji genetycznej.

Przykładowe kancerogeny biologiczne to:

• herpeswirus 8-HHV-8,
• ludzki wirus brodawczaka – HPV,
• wirus zapalenia wątroby typu B-HBV,
• wirus zapalenia wątroby typu C-HCV,
• wirus Epsteina-Barr- EBV.

Istnieją również drobnoustroje, które nie wywołują mutacji w sposób bezpośredni, jednak ich obecność zwiększa ryzyko rozwoju zmiany nowotworowej. Do tej grupy należą:

• wirus HIV,
• Helicobacter pylori - bakterie odpowiedzialne za powstawanie wrzodów żołądka.

Wirusy posiadające zdolność wywoływania mutacji nowotworowych nazywane są onkogennymi.

Czy da się uniknąć raka?

To czy zachorujemy na raka nie zależy od nas i nie wiemy tego. Możemy wykonać badania w tym kierunku, pokażą one nam jedynie predyspozycję (skłonność) do zachorowania na raka.

To co możemy dla siebie zrobić to budować własną świadomość na temat tego co nas otacza i na co jesteśmy narażeni. Z taką wiedzą możemy ograniczać produkty zawierające substancje rakotwórcze. Jeśli jest to możliwe to je wyeliminować z naszego życia. W taki to sposób możemy ograniczyć ryzyko zachorowania na nowotwór.

Gdzie pójść do lekarza onkologa?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia onkologiczna. Działają w niej różne poradnie onkologiczne, w tym poradnia genetyczna. Zatrudnieni są w niej, zdaniem wielu pacjentów, najlepsi specjaliści onkolodzy. Każdy z nich specjalizuje się w wybranej dziedzinie.

Na wizytę do lekarza onkologa należy przynieść dotychczas zgromadzoną dokumentację medyczną. Specjaliści onkolodzy podczas wizyty przeprowadzają szczegółowy wywiad, analizują dotychczasowe wyniki badań oraz przeprowadzają własne badanie, na podstawie czego wydają diagnozę i dalsze zalecenia.

W celu umówienia się na konsultację u onkologa, genetyka skontaktuj się z Onkolmed Lecznica Onkologiczna lub skorzystaj z internetowego konta pacjenta (IKP).

Źródła:
poradnikzdrowie.pl/zdrowie/onkologia/czynniki-rakotworcze-kancerogeny-aa-4fG2-DJ2P-Jik8.html