Rola witamin antyoksydacyjnych w raku piersi

Witamina D oraz witaminy C, E i A, należące do antyoksydantów, wykazują aktywność przeciwnowotworową. Mechanizm działania witaminy D obejmuje hamowanie proliferacji komórkowej, stymulację apoptozy, hamowanie angiogenezy i zwiększanie aktywności metaloproteinaz macierzy pozakomórkowej. Witamina D zapobiega rozwojowi raka piersi i progresji choroby; niższe jej stężenia w surowicy kobiet przed menopauzą wiążą się z rozwojem raków potrójnie negatywnych (E-, PR-, HER2-). Badania kohortowe dotyczące wpływu polimorfizmów genu VRD (vitamin D receptor) oraz badania nad suplementacją witaminy D po menopauzie w kontekście redukcji rozwoju raka piersi są kontrowersyjne. Witamina C chroni komórki przed mutagennym tworzeniem nitrozwiązków, wzmacnia funkcjonowanie układu immunologicznego przez wzrost aktywności komórek NK oraz limfocytów T i B. Stosowanie witaminy C poprawia wyniki leczenia rozsianego raka piersi; działa ona synergistycznie z cisplatyną, zwiększa cytotoksyczność paklitakselu i doksorubicyny, znosi toksyczny wpływ tamoksyfenu. Witamina E działa przeciwnowotworowo przez wiele ścieżek. Jej zwiększona podaż wiąże się ze spadkiem ryzyka wystąpienia raka piersi. Witamina A także ma działanie antyoksydacyjne. Obniża częstość uszkodzeń DNA indukowanych nadtlenkiem wodoru i chroni organella komórkowe (w tym mitochondria) przed negatywnymi skutkami peroksydacji lipidów. Zmniejsza ryzyko rozwoju wielu nowotworów, w tym raka piersi.

Witamina A

Badania na liniach komórkowych raka piersi i na modelach zwierzęcych wykazały, że retinoidy hamują zarówno wzrost komórek w hodowli, jak i wzrost guzów piersi u zwierząt. Stwierdzono, że kwas retinowy – aktywny metabolit witaminy A – wzmaga działanie inhibitorów wzrostu komórek raka piersi in vitro i in vivo. Do takich inhibitorów zalicza się receptor β kwasu retinowego (RAR-β2 – retinoic acid receptor, którego ekspresja jest obniżona w wielu nowotworach złośliwych, w tym w raku piersi. Przypuszcza się, że mechanizm działania kwasu retinowego przez RAR-β2 może zostać wykorzystany w  prewencji raka piersi. Li i wsp. wykazali, że zarówno retinol, jak i kwas retinowy należą do silnych supresorów wzrostu raka piersi – za sprawą hamującego wpływu na wzrost komórek raka i adhezję komórek, co przekłada się również na mniejszą zdolność przerzutowania.

Opisano też dwa inne mechanizmy wpływu retinoidów na rozwój raka piersi. Jeden z nich polega na stymulacji ekspresji microRNA-10a, istotnie zmniejszonej w raku piersi. MicroRNA-10a należy do małych nukleopeptydowych niekodujących cząstek RNA, które biorą udział w regulacji ekspresji wielu innych genów na etapie translacji informacji genetycznej. Dodanie do hodowli komórek ludzkiego raka piersi (otrzymanych w czasie operacji) kwasu retinowego podwyższało znacznie stężenie microRNA-10a, co może mieć korzystne implikacje kliniczne. Drugi mechanizm jest związany z obniżeniem stężenia kwasu retinowego przez enzym CYP26A1, który wpływa na ekspresję fascyny (białko cytoszkieletu komórki), oddziałującej na zachowanie inwazyjne komórek raka, m.in. ruchliwość. Podawanie retinoidów obniża ekspresję fascyny.

Retinoidy uważa się za obiecujące w profilaktyce i leczeniu raka piersi. Matos i wsp. wykazali, że prawidłowe stężenie witaminy A w surowicy kobiet z tym rakiem poddanych napromienianiu minimalizuje uciążliwe skutki uboczne terapii.

Witamina C

Badanie eksperymentalne przeprowadzone przez Riordana i wsp. wykazało poprawę wyników u pacjentek z zaawansowanym rakiem piersi z przerzutami do kości po zastosowaniu terapii dożylną witaminą C (do 100 g dziennie). Autorzy wskazali, że zastosowanie więcej niż 50 g witaminy C i.v. dziennie niszczy komórki nowotworowe przy braku toksyczności dla pacjenta.

W 1996 roku Kurbacher i wsp. zaobserwowali synergię działania przeciwnowotworowego cisplatyny i witaminy C podawanej dożylnie. Zwrócili uwagę na zwiększenie przez kwas askorbinowy cytotoksyczności paklitakselu w tym wskazaniu oraz przynajmniej addytywny efekt skojarzonego leczenia doksorubicyną i witaminą C dożylnie.

Badanie nad efektywnością działania witaminy C u pacjentek z rakiem piersi otrzymujących tamoksifen – opublikowane w 2014 roku w „Journal of Cellular and Molecular Medicine” – przyniosło nieoczekiwane rezultaty. Dowiedziono, że podawany jednoczasowo kwas askorbinowy wykazuje efekt antagonistyczny do tamoksyfenu, czyli znosi jego działanie cytotoksyczne. Badacze wskazują na konieczność dalszych badań nad zastosowaniem witaminy C u pacjentów otrzymujących chemioterapię.

Witamina D

Dane laboratoryjne i obserwacje wskazują, że witamina D odgrywa rolę w zapobieganiu zarówno wystąpieniu, jak i progresji raka piersi. Amerykańskie badania populacyjne kobiet pochodzenia afrykańskiego (AA) i europejskiego (EA) wykazały, że te pierwsze częściej chorują na raka piersi przed 40. rokiem życia. Raki piersi stwierdzane w grupie AA wykazują większą agresję: zaawansowany stopień kliniczny z ujemnymi receptorami dla estrogenów, progesteronu i HER2. Jednocześnie wykazano, że AA mają niemal 10-krotnie niższe surowicze poziomy witaminy D niż EA. Zdaniem autorów związek między hipowitaminozą D u kobiet AA i rozwojem raka piersi jest oczywisty.

W cytowanej pracy zbadano też surowicze poziomy witaminy D u ponad 570 kobiet pochodzenia europejskiego z rakiem piersi i570 kobiet z grupy kontrolnej (również EA). Wśród pacjentek przed menopauzą rak piersi wiązał się z niższymi stężeniami surowiczymi witaminy D; receptorowo były to raki potrójnie negatywne (E-, PR-, HER2-). Suplementacja witaminą D, powodująca wzrost o 10 ng/ml jej stężenia w surowicy, przekładała się na 64-procentową redukcję prawdopodobieństwa rozwoju raka potrójnie negatywnego receptorowo. Podobne dane przedstawiają Rainville i wsp.(10) – wśród pacjentek z rakami potrójnie negatywnymi aż 87% miało niskie stężenia witaminy D.

W populacyjnych badaniach raków piersi u kobiet europejskich i wschodnioazjatyckich (1037 uczestniczek z rakami piersi i 1050 w grupie kontrolnej) sprawdzono zależność między chorobą a polimorfizmem dwóch genów związanych z witaminą D: GC (group-specific component), który koduje globulinę (globulina wiąże witaminę D i transportuje ją do krwi), oraz VDR. Nie zaobserwowano związku między polimorfizmami GC lub VDR a ryzykiem rozwoju raka piersi, ale stwierdzono modyfikację zależności polimorfizmów od statusu menopauzy i podtypu raka piersi. Część polimorfizmów miała związek z rakami potrójnie negatywnymi u kobiet przed menopauzą.

W metaanalizie 29 badań nad polimorfizmami genu VDR, którą przedstawili Mun i wsp., polimorfizm genu FokI był związany ze wzrostem ryzyka rozwoju raka piersi, a polimorfizm BsmI – ze spadkiem tego ryzyka. Z kolei Shahbazi i wsp. na podstawie badania wycinków 140 raków piersi i 156 kobiet z grupy kontrolnej stwierdzili wzrost ryzyka rozwoju raka piersi związany z polimorfizmem BsmI w genie VDR. Dane są zatem kontrowersyjne.

Sprzeczne wyniki zostały przedstawione także w dwóch innych badaniach. Lappe i wsp. przebadali w ciągu 4 lat 1179 mieszkanek Stanów Zjednoczonych i dowiedli, że suplementacja witaminą D z wapnem istotnie redukuje ryzyko wszystkich raków u kobiet po menopauzie. Chlebowski i wsp., którzy badali kobiety po menopauzie z Women’s Health Initiative (>36 000 uczestniczek) przyjmujące witaminę D z wapniem, nie wykazali jednak redukcji ryzyka rozwoju raka piersi.

Niemniej inne prace dowodzą, że witamina D jest związana z obniżeniem ryzyka rozwoju raka piersi, znajduje zastosowanie w zwiększaniu radioczułości leczonego raka piersi, a nawet bywa lokalnie podawana w terapii przerzutów skórnych raka piersi.

Krishnan i wsp. oraz Shi i wsp. podkreślają w swoich analizach, że hormonalnie aktywny metabolit witaminy D – 1,25(OH)2D3 – ma działanie antyproliferacyjne w komórkach raka piersi, indukuje apoptozę oraz hamuje inwazję, przerzuty i angiogenezę w modelach eksperymentalnych.

Mechanizmy tego pozytywnego działania to przede wszystkim: supresja ekspresji COX-2 związana z hamowaniem aktywności prostaglandyn, obniżanie ekspresji aromatazy (enzymu katalizującego syntezę estrogenów w komórkach raka piersi i otacząjącej je tkance tłuszczowej) oraz obniżanie ekspresji receptora estrogenowego α i zmniejszenie sygnałowania z nim związanego.

Witamina E

Od 1992 roku przeprowadzono wiele badań dotyczących potencjalnej zależności między witaminą E a ryzykiem zachorowania na raka piersi. Wykazano, że zwiększona podaż tej witaminy wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem zachorowania. Ray i Husain w 2001 roku wykazali podwyższone poziomy witaminy E w surowicy kobiet chorych na raka piersi w porównaniu z grupą kontrolną. Z kolei w 2005 roku Tamimi i wsp., którzy zbadali 969 pacjentek z rakiem piersi, nie wykazali istotnych różnic, podobnie jak wielu innych autorów prowadzących badania w latach 90. ubiegłego stulecia.

W 2015 roku ukazała się bardzo ciekawa praca na temat ekspresji białka wiążącego α-tokoferol – TAP (tocopherol-associated protein). Przeprowadzono badania immunohistochemiczne, w wyniku których stwierdzono, że wysoka ekspresja TAP była związana z niską częstotliwością nawrotów raka piersi i dłuższym przeżyciem. Badacze wysunęli wniosek, że TAP może być kolejnym markerem prognostycznym, powinien więc posłużyć do badań określających rolę i użyteczność witaminy E jako prewencji raka piersi.

Gdzie pójść na konsultację do ginekologa onkologa?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia o profilu onkologicznym. Działa w niej poradnia nowotworów piersi, do której można przyjść do lekarza onkologa na konsultację. Pracują w niej tacy specjaliści jak:

• chemioterapia,
• chirurgia onkologiczna
• radioterapia.

W celu umówienia się na konsultację skontaktuj się z rejestracją Onkolmed Lecznica Onkologiczna lub skorzystaj z IKP.

Źródła:
https://bibliotekanauki.pl/articles/1030154.pdf