Zaburzenia gospodarki lipidowej u pacjentów onkologicznych

Najczęstsze zaburzenie gospodarki lipidowej u pacjentów onkologicznych stanowi wzrost lipolizy odpowiedzialnej m.in. za chudnięcie. W procesie lipolizy dochodzi do rozkładu triglicerydów z udziałem lipazy, co prowadzi do powstania kwasów tłuszczowych i glicerolu. W dalszym etapie związki te są uwalniane do krwiobiegu i utleniane w komórkach jako źródło energii do dwutlenku węgla i wody.

Które nowotwory najczęściej powodują chudnięcie?

Stopniowe chudnięcie i postępujące wyniszczanie organizmu określane jest przez medyków terminem kacheksja (z greckiego kakos – zły, hexis – stan). Zjawisko to związane jest ze spadkiem ogólnej masy tłuszczowej i beztłuszczowej całego ciała, ale również spadkiem masy mięśniowej oraz anemią.

Problem ten dotyczy częściej pacjentów cierpiących na określone, specyficzne typy nowotworów. Najczęściej są to:

• rak trzustki (blisko 95% chorych),
• nowotwory przewodu pokarmowego , np. rak przełyku, rak żołądka, rak wątroby, rak jelita grubego (około 70-90%),
• rak płuca (60-80%),
• nowotwory głowy i szyi (50-80%).

Jednym z głównych powodów pojawiających się zaburzeń procesu odżywiania jest rozwój guza nowotworowego bezpośrednio w narządach związanych z trawieniem lub wchłaniamiem substancji odżywczych.

Chorzy z nowotworami przewodu pokarmowego często skarżą się na dolegliwości gastryczne, biegunki lub bóle w okolicach jamy brzusznej.

W efekcie pacjenci ci jedzą niewiele i niechętnie, czasem odmawiając w ogóle jedzenia w obawie przed jeszcze większym cierpieniem.

Nowotwory zlokalizowane w okolicach głowy, choć nie muszą bezpośrednio upośledzać wchłaniania lub trawienia, objawiają się w wielu przypadkach silnymi bólami. Mogą one skutecznie osłabiać apetyt i zniechęcać chorego do dbania o właściwą dietę.

Chudnięcie a zaburzenia metaboliczne związane z procesem nowotworzenia

Komórki nowotworowe budujące guz, aby efektywnie się dzielić i przystosować się do otaczającego je środowiska potrafią modyfikować nie tylko swój metabolizm własny, ale i gospodarza.

Wydzielane przez nie substancje i czynniki białkowe będą powodować powstanie przewlekłego stanu zapalnego, a także zaburzeń gospodarki białkowej, węglowodanowej i tłuszczowej.

Najważniejsze z nich, to między innymi:

• czynnik martwicy guza (ang. TNF, tumor necrosis factor) – działa cytotoksycznie na komórki, wpływa na zmniejszenie produkcji tłuszczów oraz stymuluje proces rozkładu białek w tkance mięśniowej (proteolizę),
• czynniki indukujące lipolizę (ang. LMFs – lipid mobilizing factors) – działają na rozpad tkanki tłuszczowej i uwalnianie wolnych kwasów tłuszczowych,
• czynniki indukujące proteolizę (ang. PMFs - protein mobilizing factors) – prowadzą do rozpadu białek, głównie z mięśni poprzecznie prążkowanych
  różnorodne cytokiny, np. interleukina 1 (IL-1) i interleukina 6 (IL-6) – działają prozapalnie, zmieniają odpowiedzi układu immunologicznego.

Dodatkowo, wiele guzów litych wraz z powiększaniem swoich rozmiarów i związanego z tym niedotlenienia, pozyskuje energię na drodze beztlenowego spalania glukozy. W porównaniu do metabolizmu tlenowego, proces ten jest bardzo mało efektywny, dlatego komórki nowotworowe, aby się dzielić, potrzebują dużo glukozy jako swoistego „paliwa”.

Jego część pobierana jest z zapasów z wątroby, ale i syntetyzowana z innych związków, takich jak mleczany, glicerol i aminokwasy.

Wiele badań naukowych wskazuje, że niektóre nowotwory mogą obniżać zdolność normalnych komórek organizmu do pobierania glukozy.

Dzięki temu więcej glukozy pozostaje dla komórek nowotworowych. Wszystkie te mechanizmy są pośrednio odpowiedzialne już na poziomie komórkowym za stopniową utratę masy pacjenta i wystąpienie kacheksji.

Jak zapobiec utracie masy ciała podczas leczenia onkologicznego?

Część zmian metabolicznych w organizmie zachodzi niezależnie od stanu jego odżywienia i bardzo często jest to sytuacja, która wymaga specjalistycznej interwencji żywieniowej opartej na żywieniu klinicznym.

W pierwszej kolejności należy ustalić dokładną przyczynę utraty masy ciała. Oczywiście istnieje szereg prostych metod i wskazówek żywieniowych, dzięki którym będzie można ten proces przynajmniej spowolnić.

Jako pierwszą, należy przyjąć zasadę, że chudnięcia nigdy nie należy lekceważyć, następnie należy zaplanować wraz z dietetykiem najbardziej korzystny schemat postępowania żywieniowego w danym okresie leczenia, biorąc pod uwagę rodzaj leczenia, jego tolerancję oraz realne możliwości żywieniowe osoby chorej.

Wskazówki żywieniowe dla chorych zmagających się z zaburzeniami odżywiania i niekontrolowaną utratą masy ciała

Poniżej znajdują się pomocne wskazówki żywieniowe dla chorych zmagających się z zaburzeniami odżywiania i niekontrolowaną utratą masy ciała. Warto też skorzystać ze wsparcia specjalisty dietetyka i/lub lekarza, aby nie dopuścić do nadmiernego spadku masy ciała.

• Jedz często – nawet 6-8 razy dziennie. Staraj się dzielić posiłki na mniejsze porcje, nie zjadaj zbyt wiele za jednym razem.
• Wybieraj techniki kulinarne, które sprawią, że posiłki nie będą dodatkowo obciążały Twojego przewodu pokarmowego m.in.: gotowanie w wodzie, gotowanie na parze, pieczenie w folii. Jeżeli nie masz trudności z trawieniem, spokojnie możesz pozwolić sobie na zjedzenie potrawy smażonej (jednak nie zbyt często).
• Zwiększ codzienne spożycie pełnowartościowego białka, które znajdziesz m.in. w:produktach mlecznych, chudym mięsie, rybach oraz w jajach. Wybierz taką formę białka, która jest w danym momencie dla Ciebie najbardziej tolerowana.
• Wypijaj płyny pomiędzy posiłkami, a nie w ich trakcie. Bezpośrednie popijanie każdego kęsa sprawi, że zjesz mniejszą porcję wartościowego posiłku, a w Twoim brzuchu będzie więcej płynu niż pokarmu.
• Pomiędzy posiłkami zjadaj drobne przekąski, np. owoce, jogurty, kisiele, budynie, bakalie. Jeżeli jednak masz trudności z gryzieniem, bądź śluzówka jamy ustnej jest uszkodzona, to unikaj pokarmów twardych. Jeżeli masz w tym czasie ochotę na orzechy, możesz zmielić je w młynku i dodać np. do budyniu lub kisielu, który będzie miał odpowiednią temperaturę.
• Twoje posiłki powinny być kolorowe i apetycznie podane. Celebruj wspólne posiłki z rodziną i przyjaciółmi.

Na rynku dostępne są specjalne preparaty odżywcze dedykowane pacjentom onkologicznym. Ich specjalne formuły pomogą zaspokoić potrzeby żywieniowe chorych w trakcie terapii przeciwnowotworowej i dostarczyć niezbędnych składników diety.

Gdzie pójść na konsultację do lekarza onkologa?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia, w której przyjmują  najlepsi (w ocenie naszej i pacjentów) specjaliści zajmujący się leczeniem chorób nowotworowych.
W celu umówienia się na konsultację u onkologa skontaktuj się z Onkolmed Lecznica Onkologiczna lub skorzystaj z internetowego konta pacjenta (IKP).

Źródła:
zwrotnikraka.pl/zaburzenia-metaboliczne-w-chorobie-nowotworowej/
poradnikzdrowie.pl/zdrowie/onkologia/czy-nowotwor-zawsze-powoduje-chudniecie-aa-QT31-qz2H-1rcY.html
zwrotnikraka.pl/utrata-masy-ciala-chudniecie/