Parasomnie u dzieci - rodzaje niepożądanych zaburzeń snu

Sen jest stanem fizjologicznym występującym naprzemiennie z okresami aktywności. Sprzyja on wypoczynkowi całego organizmu.

Jak podają naukowcy, podczas snu zachodzą procesy odnawiające i utrwalające połączenia międzyneuronalne, co w końcowym efekcie prowadzi do zapamiętywania informacji dostarczonych w okresie czuwania. We śnie zachodzą także niektóre procesy związane z rytmami biologicznymi, zależne są od określonych faz snu np. wyrzut hormonu wzrostu. Co więcej, sen zapewnia również optymalną aktywność układu odpornościowego.

Jakie są fazy snu?

Faza snu nREM

Od tej fazy rozpoczyna się cykl dobowy snu. Zajmuje ona około 75-80% całości czasu, który przeznaczamy na sen. Trwa od 80 do 100 minut. Jej pełna nazwa to non-rapid eye movement czyli faza snu, która charakteryzuje się wolnymi ruchami gałek ocznych. To właśnie w niej następuje największa regeneracja organizmu, sen jest najgłębszy. Występują w niej 2 typy fal mózgowych, theta oraz delta, informujące nas na jakim etapie snu się znajdujemy.

Faza nREM snu dzieli się na cztery etapy:

• Etap I – występujący na początku snu, w którym gałki oczne poruszają się powoli. Nasza świadomość ulega stopniowemu zwężaniu. Tracimy kontakt z rzeczywistością. Z tej fazy bardzo łatwo nas wybudzić, często uważamy nawet, że nie zasnęliśmy.
• Etap II – świadomość zostaje całkowicie wyłączona, wciąż nie ma problemu z wybudzeniem śpiącego. W tej fazie często doświadczamy wzdrygnięć oraz uczucia spadania.
• Etap III – pojawiają się fale delta odpowiedzialne za „głęboki sen”, które mieszają się z już obecnymi, na razie dominującymi falami theta. Akcja serca zwalnia, spada ciśnienie krwi, temperatura ciała się obniża.
• Etap IV – to najgłębszy etap snu, sen wolnofalowy. Na tym etapie gałki oczne nie poruszają się. Dominującymi falami są fale delta. Mogą pojawia się marzenia senne, jednak nie są one tak intensywne i barwne jak te w fazie REM. W tej fazie mogą ujawniać się parasomnie (np. somnambulizm czy koszmary senne).

Faza snu REM

Trwa od 5 do 30 min. Nazywana jest również snem paradoksalnym, w którym występują szybkie ruchy gałek ocznych (rapid eye movement). Aktywność mózgu podczas trwania tej fazy jest wysoka, skurcze serca częste, oddech nieregularny. Pojawiają się w niej marzenia senne. By się w trakcie ich trwania nie poruszać, ciało ulega zwiotczeniu. Mimo braku jednoznacznych dowodów naukowcy uważają, że faza REM ma kluczowe znaczenie dla wysokiej jakości samopoczucia oraz funkcjonowania ludzkiego mózgu. Informacje, które docierały do nas w ciągu dnia są teraz przetwarzane i utrwalane. Istnieje również „teoria wartownika”, według której twardy, głęboki sen jest przeplatany z lekkim (faza REM), by w niesprzyjającym środowisku łatwo można było się wybudzić w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia.

Poszczególne fazy przeplatają się ze sobą w ciągu nocy kilkukrotnie. W miarę wydłużania snu, procentowy udział fazy nREM maleje na rzecz fazy REM. Zapotrzebowanie na sen jest sprawą indywidualną, uwarunkowaną genetycznie. Jednym do pełnej regeneracji wystarczy już 6 godzinny sen, inni będą potrzebować 8 godzin. Długość snu zmienia się również z wiekiem. Najwięcej śpią noworodki i małe dzieci, u dziecka szkolnego i nastolatka czas ten ulega stopniowemu skracaniu. Najmniej godzin na sen przeznaczają osoby starsze.

Czasami jednak może dojść do zaburzeń snu u dziecka. Jedną z grup tych zaburzeń są parasomnie.

Co to są parasomnie?

Parasomnie to niepożądane doznania, zachowania lub złożone ruchy ciała, które występują w trakcie zasypiania, snu lub wybudzeń. Epizodom tym mogą towarzyszyć: wzbudzenie wegetatywne, złożona aktywność, sny, uczucia. Ze względu na specyfikę mogą one zaburzać długość i jakość snu, powodować sytuacje zagrażające pacjentowi lub jego otoczeniu, być przyczyną urazów bądź problemów psychologicznych pacjenta i jego rodziny. Nieleczone mogą w dłuższej perspektywie prowadzić u dziecka do poczucia wstydu, zażenowania, lęku, obawy przed spaniem w nowych miejscach, aktywnością rówieśniczą, np. wyjazdami szkolnymi, spaniem poza domem.

Etiopatogeneza

Nie stwierdzono, by parasomnie miały strukturalne podłoże neurologiczne, choć typowe jest występowanie rodzinne zaburzeń. Obserwuje się nieprawidłowości czynnościowe, w których dochodzi do rozszczepienia poziomu wzbudzenia poszczególnych fragmentów mózgu. Rozszczepienie pomiędzy różnymi stanami świadomości nie jest nietypowe dla świata zwierząt. Na przykład dla ssaków morskich charakterystyczny jest sen jednopółkulowy, co pozwala na utrzymywanie się na powierzchni oraz monitorowanie otoczenia pod kątem zagrożeń. Sen obupółkulowy jest charakterystyczny dla zwierząt lądowych, choć niektóre gatunki potrafią oddzielić sen od napięcia mięśniowego, np. żyrafa śpi w pozycji stojącej.

W parasomniach w wyniku zaburzeń funkcjonalnych tylko część mózgu pozostaje uśpiona, a obszary odpowiadające za hamowanie reakcji autonomicznych i pracy mięśni szkieletowych aktywują się, co prowadzi do występowania zdarzeń nocnych. Często dochodzi do aktywacji najbardziej pierwotnych reakcji, takich jak głód, strach i agresja.

Zwykle parasomnie nie wynikają z zaburzeń psychicznych (choć mogą im towarzyszyć). Jeśli jednak są bardzo częste, mają późny początek lub pojawiają się wkrótce po traumatycznych przeżyciach, należy rozważyć podłoże psychopatologiczne.

Jak dzieli się parasomnie?

• Parasomnie dzieli się ze względu na fazę snu, w której występują:
  sen nREM:
  • somnambulizm (sennowłóctwo),
  • lęki nocne,
  • wybudzenia z dezorientacją,
  • zaburzenia jedzenia podczas snu.
• Sen REM:
  • koszmary,
  • nawracający izolowany paraliż przysenny,
  • zaburzenia zachowania w czasie snu.
• obie fazy snu i/lub nie sprecyzowane:
  • halucynacje związane ze snem,
  • moczenie nocne,
  • parasomnie związane z zaburzeniami somatycznymi,
  • parasomnie związane z przyjmowanymi lekami lub substancjami.

Jak przebiega leczenie parasomnii u dziecka?

Osoby, które doświadczają zaburzeń wybudzenia, powinny wydłużyć czas poświęcany na sen. Zaleca się również 20–30-minutową drzemkę w ciągu dnia. Wydłużenie czasu snu oraz drzemka w ciągu dnia powodują, że sen nocny staje się mniej głęboki i ryzyko wystąpienia zaburzeń wybudzenia znacznie maleje. W przypadku ataków somnambulizmu należy dodatkowo zadbać o zabezpieczenie sypialni i otoczenia wokół łóżka. W sypialni powinny zostać zabezpieczone okna, poprzez ich zamknięcie i zasuniecie wieczorem ciężkiej kotary, którą trudno odsunąć. Podobnie należy zabezpieczyć drzwi. Z podłogi wokół łóżka powinny być usunięte przedmioty grożące przewróceniem się lub zranieniem.

Leczenie farmakologiczne nie jest wskazane, jeśli zaburzenia występują rzadko i nie są burzliwe. Jeżeli ataki są częste, nasilone, zagrażają zranieniem się, można zastosować wieczorem pochodne benzodiazepiny (np. klonazepam lub temazepam) w małych dawkach. Regularne przyjmowanie tych leków może jednak powodować uzależnienie. Dodatkowo leki te mogą pogarszać funkcjonowanie intelektualne w ciągu dnia. Inne możliwe metody leczenia farmakologicznego obejmują podawanie leków przeciwdepresyjnych, np. paroksetyny, setraliny lub trazodonu. Należy również przeciwdziałać czynnikom, które zwiększają ryzyko wystąpienia zaburzeń wybudzenia poprzez zakłócanie ciągłości snu. U osób będących w stanie przewlekłego stresu wskazane jest stosowanie technik relaksacyjnych. Chorych na zaburzenia psychiczne należy objąć opieką psychiatryczną i/lub psychoterapeutyczną. Należy dbać o ogólny stan zdrowia. W przypadku występowania zaburzeń oddychania w czasie snu należy podjąć ich leczenie.

Gdzie pójść z dzieckiem do lekarza?

W przypadku kiedy to wszelkie działania w domu nie przynoszą żadnych pozytywnych skutków i podejrzewamy, że u dziecka może mieć to podłoże chorobowe, należy udać się z dzieckiem do lekarza. Może to być pediatra lub lekarz neurolog dziecięcy.

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia, w której działa poradnia neurologiczna dla dzieci. Pracuje w niej i konsultuje małych pacjentów bardzo dobry lekarz neurolog.

W celu umówienia się na konsultację do neurologa skontaktuj się z rejestracją Onkolmed Lecznica Onkologiczna lub skorzystaj z konta IKP.

Źródła:
podyplomie.pl/wiedza/pediatria/1465,parasomnie
mp.pl/pacjent/psychiatria/bezsennosc/79966,parasomnie
kaszmirowysen.pl/blog/fazy-snu-rem-i-n-rem-opis-faz-zaburzenia-snu