Morfologia kwi - co wchodzi w skład badania, przygotowanie

Co to jest morfologia kwi i dlaczego się ją wykonuje?

Morfologia krwi obwodowej to najczęściej wykonywane, podstawowe badanie krwi. Polega na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych, czyli komórek krwi. Zalicza się do nich krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty) oraz krwinki płytkowe lub płytki krwi (trombocyty).
U osób dorosłych zaleca się wykonywanie morfologii krwi co najmniej raz w roku. Najczęściej jest zlecana przez lekarza POZ w celach diagnostycznych/profilaktycznych. Badanie dostarcza bowiem cennych informacji o stanie zdrowia pacjenta i może pomóc we wcześniejszym wykryciu wielu chorób. Należą do nich niedokrwistości różnego rodzaju, w tym najczęściej występujące, spowodowane niedoborem żelaza zwłaszcza u młodych kobiet. Poza tym, obraz krwinek białych może sugerować stany zapalne i zakażenia, zaburzenia odporności, różne choroby krwi i układu krwiotwórczego. Ważnym wskaźnikiem, jest także liczba płytek krwi. Zaburzona może sugerować choroby hematologiczne lub może być skutkiem ubocznym stosowanych leków.
W przypadku nieprawidłowości wykazanych przez podstawowe badanie morfologiczne lub w innych szczególnych okolicznościach lekarz może zlecić wykonanie morfologii z rozmazem krwi. Oprócz podstawowych parametrów, badanie takie informuje również o liczbie i procentowej zawartości poszczególnych typów krwinek białych (limfocytów, monocytów, eozynofilów, neutrofilów i bazofilów).

Jak przygotować się do morfologii?

Bardzo ważne jest, by do morfologii podchodzić na czczo. Zjedzony przed nią posiłek może mieć wpływ zarówno na gęstość krwi, jak i same wyniki. Najlepiej udać się na badanie rano, między 7.00, a 10.00, a ostatni posiłek zjeść poprzedniego dnia o 18.00. Interpretację wyników krwi może zaburzyć także wysiłek fizyczny dlatego, jeśli planujesz poranny jogging, lepiej zdecyduj się na niego jakiś czas po pobraniu próbki.
Choć jedzenie śniadania przed morfologią jest mocno niewskazane, zarówno lekarze, jak i pielęgniarki pobierające krew, zalecają wypicie przyjemniej pół litra wody przed badaniem. Ta rada będzie szczególnie cenna dla osób o słabo widocznych żyłach, ponieważ pod wpływem nawodnienia stają się one bardziej wypukłe i łatwiej się w nie wkłuć.

Co wchodzi w skład badania krwi jakim jest morfologia?

Krwinki czerwone (erytrocyty) – RBC

Norma: kobiety 3,5–5,2x106/µl, mężczyźni 4,2–5,4x106/µl

To badanie mówi nam o zawartości erytrocytów w 1 µl krwi. Erytrocyty są to komórki krwi o dyskowatym, dwuwklęsłym kształcie, odgrywające bardzo istotną rolę – transport niezbędnego do życia tlenu z płuc do wszystkich tkanek naszego organizmu, a także transport dwutlenku węgla z tkanek do płuc celem jego wydalenia do powietrza atmosferycznego. Do ich produkcji, która zachodzi w szpiku kostnym, niezbędny jest szereg mikro- i makroelementów – najważniejsze są żelazo, witamina B12 i kwas foliowy. Czas życia pojedynczego erytrocytu wynosi 120 dni – po jego upływie erytrocyt niszczony jest w układzie siateczkowo-śródbłonkowym, znajdującym się w śledzionie i wątrobie.

Przyczyny zwiększonej liczby erytrocytów

• Najczęstszą przyczyną zwiększonej liczby erytrocytów jest odwodnienie (dochodzi wówczas do zagęszczenia krwi, wskutek czego erytrocyty stanowią większy procent jej objętości).
• Stany przewlekłego niedotlenienia organizmu.
  Erytrocyty są nośnikami tlenu w naszym organizmie, zwiększenie ich produkcji ma więc miejsce w odpowiedzi na niedotlenienie. Gdy takie zaistnieje, nerki rozpoczynają zwiększoną produkcję erytropoetyny (EPO) – hormonu pobudzającego szpik kostny do produkcji erytrocytów. Do niedotlenienia może dochodzić w przypadku:
  -przebywania na znacznych wysokościach. Na terenach wysokogórskich ciśnienie powietrza jest obniżone, utrudniając wymianę gazową w pęcherzykach płucnych.
  -palenia papierosów. Dym tytoniowy zawiera tlenek węgla, czyli czad. Ponieważ ma on zdecydowanie większą zdolność do wiązania się z hemoglobiną niż tlen (7-krotnie większą), podczas wdychania dymu tytoniowego w miejsce natlenowanej hemoglobiny tworzy się karboksyhemoglobina, która nie jest zdolna do przenoszenia tlenu.
  -obturacyjnego bezdechu sennego (OBS) – częstej choroby, której towarzyszy niedotlenienie. Polega on na licznych, długich (nawet kilka minut) przerwach w oddychaniu w czasie snu. W czasie tych przerw dochodzi do wyczerpania zapasów tlenu w erytrocytach – a zatem do niedotlenienia.
  -wrodzonych wad serca, w których krew odtlenowana (żylna) miesza się z natlenowaną (tętniczą) – należą do nich ubytki w przegrodzie międzyprzedsionkowej lub międzykomorowej, przetrwały przewód tętniczy Bottala, czy też rzadko występujące zespoły – tetralogia Fallota czy przełożenie głównych naczyń.
  -chorób płuc – odtlenowana krew żylna trafia z prawej komory serca do płuc, gdzie zachodzi wymiana gazowa polegająca na oddaniu z erytrocytu dwutlenku węgla (CO2) i przyjęciu tlenu (O2). Po natlenowaniu krwi trafia ona do lewej komory serca, a następnie do wszystkich naszych narządów i tkanek. W przypadku wystąpienia chorób płuc, takich jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) oraz rzadko występującego włóknienia płuc czy mukowiscydozy dochodzi do upośledzenia wymiany gazowej.
• Bardzo rzadką chorobą skutkującą wzrostem hematokrytu jest czerwienica prawdziwa – w jej przebiegu dochodzi do niekontrolowanego zwiększenia produkcji erytrocytów.
• Nowotwory wydzielające erytropoetynę (EPO) – również niezmiernie rzadka przyczyna wzrostu wartości hematokrytu.
• Działanie glikokortykosteroidów w przebiegu leczenia steroidami lub zespołu Cushinga.

Przyczyny zmniejszonej liczby erytrocytów

• Produkcja erytrocytów jest niewystarczająca (mamy wówczas do czynienia z niedokrwistością). Można wyróżnić następujące rodzaje niedokrwistości:
  -niedoborową – jest to najczęstszy rodzaj niedokrwistości. Najczęściej spowodowana jest niedoborem żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego – substancji potrzebnych do ich produkcji. Najczęstszą przyczyną niedoboru żelaza jest przewlekłe krwawienie, inne to zespoły złego wchłaniania, czy zwiększone zapotrzebowanie (np. w okresie dojrzewania lub ciąży).
  -w przebiegu chorób przewlekłych – choroba przewlekła jest drugą co do częstości, zaraz po niedoborze żelaza, przyczyną niedokrwistości. W przebiegu różnego rodzaju zakażeń, chorób nowotworowych czy autoimmunologicznych dochodzi do pobudzenia układu odpornościowego, co skutkuje zmniejszeniem produkcji erytrocytów.
  -pokrwotoczną – w przypadku nagłej lub przewlekłej utraty krwi, dochodzi do przenikania płynu z przestrzeni zewnątrzkomórkowej do naczyń krwionośnych – dochodzi więc do rozrzedzenia krwi, a zatem do zmniejszenia wartości hematokrytu.
  -hemolityczne – ten rodzaj niedokrwistości spowodowany jest nieprawidłowym, przedwczesnym rozpadem erytrocytów.
  -Niedokrwistość hemolityczną dzieli się na wrodzoną – powodem rozpadu erytrocytów jest wówczas ich nieprawidłowa budowa (np. sferocytoza wrodzona, talasemie) oraz nabytą – erytrocyty są prawidłowo zbudowane, jednak występuje czynnik powodujący ich rozpad (np. przeciwciała przeciwerytrocytarne, sztuczna zastawka serca, zakażenia)
  -aplastyczną – występuje w przebiegu uszkodzenia szpiku kostnego, będącego miejscem produkcji erytrocytów (narażenie na promieniowanie jonizujące, toksyczne substancje chemiczne, niektóre leki).
•  Organizm jest przewodniony, jest to jednak sytuacja bardzo rzadka

Hematokryt – HCT

Norma: kobiety 37–47%, mężczyźni 40–54%

Hematokryt mówi o tym, jaką objętość całej krwi stanowi objętość samych krwinek czerwonych (erytrocytów). We współczesnych analizatorach automatycznych hematokryt oblicza się na podstawie liczby i objętości erytrocytów; w metodach tradycyjnych hematokryt mierzy się bezpośrednio, odwirowując probówkę z krwią – wówczas erytrocyty, mając większą gęstość niż osocze, w którym są zawieszone, wędrują na dno probówki. Po odwirowaniu, za pomocą miarki, można odczytać wynik.

Przyczyny zwiększenia i zmniejszenia hematokrytu są takie same, jak liczby krwinek czerwonych

Hemoglobina – Hb

Norma: kobiety 12–16 g/l, mężczyźni 14–18 g/l dd

Hemoglobina jest białkiem zawartym w erytrocycie, którego funkcją jest przenoszenie cząsteczek tlenu z płuc do tkanek obwodowych. To właśnie hemoglobina nadaje erytrocytowi czerwony kolor. Powyższe badanie mówi o liczbie gramów hemoglobiny znajdującej się w 1 litrze krwi obwodowej. Jest to najlepsze badanie w diagnostyce niedokrwistości. Podejmując decyzję o przetoczeniu krwi, lekarz bazuje na wyniku właśnie tego badania.

Przyczyny zwiększenia i zmniejszenia stężenia hemoglobiny są takie same, jak liczby krwinek czerwonych.

Wskaźniki RBC – czerwonokrwinkowe

Wskaźniki czerwonokrwinkowe mówią o budowie krwinek czerwonych. Często u zdrowych osób dochodzi do ich niewielkich odchyleń od normy.
Średnia zawartość hemoglobiny w krwince – MCH

Norma: 27–31 pg
Średnie stężenie hemoglobiny w krwince – MCHC

Norma: 32–36 g/dl
Wskaźniki MCH oraz MCHC pozwalają na ocenę ilości hemoglobiny znajdującej się w pojedynczym erytrocycie.

Przyczyny zwiększenia MCH i MCHC

Do zwiększenia tych wskaźników dochodzi bardzo rzadko, między innymi w przypadku sferocytozy wrodzonej. W tej chorobie erytrocyt przybiera kształt kulisty zamiast dyskowatego, a zwiększenie MCH i MCHC spowodowane jest częściowym odwodnieniem erytrocytów, a więc zagęszczeniem znajdującej się w nim hemoglobiny.

Przyczyny zmniejszenia MCH i MCHC

Zmniejszenie tych wskaźników jest sytuacją częstszą. Najczęściej zmniejszenie MCH i MCHC jest spowodowane:
niedoborem żelaza, które jest niezbędne do produkcji hemoglobiny. W takiej sytuacji jest ona produkowana w niedostatecznej ilości, co przekłada się na zmniejszenie jej stężenia w erytrocycie.
inną, rzadszą przyczynę zmniejszenia MCH i MCHC stanowi talasemia – choroba uwarunkowana genetycznie, w przebiegu której dochodzi do zmniejszenia syntezy hemoglobiny.
Średnia objętość krwinki – MCV

Norma: 82–92 fl

Przyczyny zmniejszenia MCV

• Zmniejszenie MCV najczęściej związane jest z niedokrwistođci spowodowaną niedoborem żelaza – objętość krwinki może wówczas wynosić 60–70 fl.
• Odwodnienie hipertoniczne – jest to zaburzenie gospodarki wodnej organizmu, do którego dochodzi w przypadku utraty samej wody, z niewielką utratą elektrolitów (spożywanie niewystarczającej ilości płynów, znacznie zwiększone stężenie glukozy, moczówka prosta). Dochodzi wówczas do zwiększenia ich stężenia we krwi i ucieczki wody z erytrocytu, co prowadzi do zmniejszenia jego objętości.
• Przewodnienie hipertoniczne – przyczynami tego zaburzenia gospodarki wodnej może być niewydolność nerek lub spożywanie słonej wody. Podobnie jak w przypadku odwodnienia hipertonicznego prowadzi do ucieczki wody z erytrocytu.
• Talasemia również skutkuje zmniejszeniem MCV, pomimo prawidłowej, a nawet zwiększonej zawartości żelaza w organizmie.
• Niedokrwistość w przebiegu chorób przewlekłych – rzadko, tylko w ciężkich przypadkach

Przyczyny zwiększenia MCV

•  Najczęściej spowodowane jest niedokrwistością z niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego (niedokrwistośc makrocytarna, zwiększenie MCV nawet do 150 fl). Powodów takiej sytuacji jest wiele:
• Niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego w diecie – w przypadku diety wegańskiej, u anorektyków, alkoholików
• Choroby żołądka (nowotwory, zapalenie) – do wchłaniania witaminy B12 z przewodu pokarmowego potrzebny jest czynnik wewnętrzny (IF), produkowany przez komórki żołądka. Rzadką sytuacją jest produkuja przeciwciał przeciwko temu czynnikowi bądź przeciwko komórkom żołądka produkującym ten czynnik. Mamy wtedy do czynienia z niedokrwistoścą złośliwą (Addisona i Biermera)
• Choroby jelita cienkiego (nowotwory, choroba Leśniowskiego i Crohna) – kompleks witaminy B12 i czynnika wewnętrznego wchłaniany jest właśnie w jelicie cienkim.
• Niedoczynność tarczycy – zwiększenie MCV jest niewielkie, rzadko przekraczające 100 fl.
• Odwodnienie hipotoniczne – dochodzi do niego, gdy odwodniony chory przyjmuje płyny bezelektrolitowe (np. herbatę) – wówczas woda z krwi napływa do erytrocytów, skutkując wzrostem ich objętości.
• Przewodnienie hipotoniczne – spowodowane najczęściej nadmierną podażą płynów bezelektrolitowych chorym z upośledzoną czynnością nerek.
• Zespoły mielodysplastyczne – są to groźne choroby szpiku kostnego, występują jednak niezmiernie rzadko.
• Do zwiększenia MCV może dochodzić u ciężarnych kobiet, jak również u noworodków, nie świadczy to jednak o istnieniu choroby.

Współczynnik zmienności rozkładu objętości erytrocytów – RDW

Norma: 11,5–14,5%

Wskaźnik RDW mówi, jak bardzo różni się objętość poszczególnych erytrocytów od wartości średniej (MCV). Wzrost rozpiętości rozkładu objętości erytrocytów występuje w przypadku niedoboru żelaza (niedokrwistość mikrocytarna) oraz witaminy B12 i kwasu foliowego (niedokrwistość makrocytarna), a także po przetoczeniu krwi.
Retikulocyty

Norma: 0,5–1,5 % liczby erytrocytów, 20–100 x 103/µl

Retikulocyty to niedojrzałe, młode formy krwinek czerwonych.

• Odsetek retikulocytów jest zwiększony w przypadku zmniejszenia liczby erytrocytów, celem wyrównania ich niedoboru, co jest prawidłową reakcją organizmu. Zjawisko to ma miejsce w przypadku niedokrwistości pokrwotocznej, hemolitycznej, pobytu na znacznych wysokościach oraz w przypadku wyrównywania niedoboru witaminy B12 lub żelaza.
• Odsetek retikulocytów jest zmniejszony, gdy szpik kostny staje się niewydolny (niedokrwistość niedoborowa, aplastyczna w przebiegu chorób przewlekłych)

Krwinki białe (leukocyty) – WBC

Norma: 4000–10 000/µl

Leukocyty są komórkami krwi stanowiącymi składową układu odpornościowego. Biorą udział w walce z patogenami, takimi jak wirusy i bakterie. Czas ich życia waha się od kilku dni do nawet 20 lat.

Przyczyny zwiększenia liczby leukocytów (leukocytoza)

• Zwiększenie całkowitej liczby leukocytów najczęściej spowodowane jest zakażeniem organizmu. W przebiegu zakażenia, dochodzi do uwalniania młodych form leukocytów ze szpiku kostnego do krwi, by skuteczniej zwalczać dany patogen – ich liczba może dochodzić do 20 000/µl.
• Znaczne zwiększenie liczby leukocytów (>30 000/µl), może się wiązać z chorobą nowotworową (białaczki, chłoniaki), jednak jest to sytuacja rzadka.
• Niewielkie, przejściowe zwiększenie może mieć miejsce, jeśli nie zastosujemy się do zaleceń odnośnie do przygotowania do wykonania morfologii krwi – przed badaniem spożyjemy posiłek lub będziemy uprawiać wysiłek fizyczny.

Przyczyny zmniejszenia liczby leukocytów (leukopenia)

Częste

• początek infekcji – na samym początku infekcji, krążące we krwi leukocyty zbierają się w miejscu zakażenia. Zanim szpik kostny uwolni leukocyty, by przywrócić ich właściwą ilość we krwi, w badaniu krwi można zaobserwować leukopenię, nazywaną wówczas pseudoleukopenią
• przebyta ostra infekcja wirusowa, taka jak przeziębienie czy grypa

Rzadkie:

• ciężkie niedożywienie (anoreksja)
• leczenie glikokortykosteroidami i innymi lekami immunosupresyjnymi, niektórymi lekami przeciwpsychotycznymi,
• choroby nowotworowe krwi (białaczki)

Płytki krwi (trombocyty) – PLT

Norma: 150 000–400 000/µl

Płytki krwi, czyli trombocyty, biorą udział w krzepnięciu krwi. W miejscu krwawienia, wraz z białkiem o nazwie fibryna tworzą siateczkę zapobiegającą nadmiernej utracie krwi. Przyjmuje się, że wystarczającą wartością pozwalającą na sprawne działanie układu krzepnięcia jest 50 000/µl. Zmniejszona liczba płytek jest częstym zjawiskiem, często wiążącym się ze zbyt długim czasem od pobrania krwi do jej analizy. Może jednak być związana z niedoborem witaminy B12 i kwasu foliowego, uszkodzeniem miejsca ich produkcji, czyli szpiku kostnego lub z rzadkimi zespołami chorobowymi skutkującymi ich nadmiernym niszczeniem.

Gdzie w Warszawie jest bardzo dobry, lekarz pierwszego kontaktu?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to przychodnia w której działa Poradnia Lekarza POZ , gdzie lekarz pierwszego kontaktu przeprowadzi szczegółowy wywiad i zleci odpowiednie badania, a w razie konieczności wystawi skierowanie do specjalisty.

W celu umówienia się na konsultację u lekarza pierwszego kontaktu skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337.

Źródła:
dkms.pl/dawka-wiedzy/o-nowotworach-krwi/morfologia-krwi-co-to-jest-i-jak-czytac-wyniki-badania
upacjenta.pl/poradnik/morfologia-jakie-badania-wchodza-w-jej-sklad-i-co-oznaczaja
mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/99884,morfologia-krwi