Co to jest zespół von Hippel-Lindau (VHL)?

Zespół von Hippel-Lindau (VHL) jest zespołem zwiększonej genetycznej predyspozycji do nowotworów wykazującym rodowodowe cechy dziedziczenia autosomalnego dominującego. Schorzenie jest wywołane mutacjami germinalnymi gen VHL. Częstość występowania choroby ocenia się na 1/36 000 osób. Szacuje się, że w Polsce żyje około 1000 pacjentów z zespołem von Hippel-Lindau (VHL). Nosiciele mutacji gen VHL obarczeni są ryzykiem występowania różnych nowotworów. Do istotnych z klinicznego punktu widzenia oraz charakterystycznych dla schorzenia zmian narządowych zalicza się:

• naczyniaki zarodkowe móżdżku i rdzenia kręgowego (OUN-HB),
• naczyniaki zarodkowe siatkówki (R-HB),
• rak jasnokomórkowy nerki (CC-RCC),
• guz chromochłonny nadnerczy,
• guzy neuroendokrynne (PNET),
• guzy worka endolimfatycznego (ELST).

Zmiany takie jak torbiele i torbielakogruczolaki nerek, trzustki, najądrza i więzadła szerokiego macicy, również często występują w przebiegu zespołu von Hippel-Lindau (VHL), lecz zwykle są bezobjawowe i nie stanowią znaczącego problemu klinicznego. Nowotwory u pacjentów z zespołem von Hippel-Lindau (VHL), rozwijają się wieloogniskowo, obustronnie oraz w młodym wieku. Rozpoznanie zespołu von Hippel-Lindau (VHL) stawia się w oparciu o kryteria rodowodowo-kliniczne i/lub analizę nosicielstwa mutacji genu VHL Opieka nad rodzinami z VHL polega na zastosowaniu programu badań profilaktyczno-diagnostycznych u osób z grupy ryzyka, który ma na celu wczesne wykrywanie i leczenie zmian nowotworowych. Ma to kluczowe znaczenie kliniczne, dlatego też wszystkie przypadki ze zmianami narządowymi charakterystycznymi dla zespołu von Hippel-Lindau (VHL), również te, które nie spełniają klinicznych kryteriów rozpoznania zespołu von Hippel-Lindau (VHL), powinny być poddane konsultacji genetycznej

Jakie są przyczyny zespołu von Hippel-Lindau?

Zespół von Hippel-Lindau (VHL) rozwija się wskutek mutacji genu supresorowego VHL znajdującego się na chromosomie 3. Gen ten koduje proteinę, będącą częścią kompleksu ubikwityna-ligaza, który naznacza do degradacji czynnik transkrypcyjny HIF (czynnik indukowany hipoksją). Czynnik ten wykazuje wiele różnych cech, takich jak promowanie przeżycia komórki w warunkach stresu, stymulację angiogenezy czy też zwiększenie erytropoezy i glikolizy. W zespole von Hippla-Lindaua funkcja kodowanego przez gen VHL białka jest całkowicie utracona, co wiąże się z wysokim poziomem HIF. Stwarza to doskonałe warunki do powstania i rozwoju nowotworu.

Jak objawia się zespół von Hippel-Lindau?

W większości przypadków objawami, które pojawiają się u pacjentów z zespołem von Hippel-Lindau są:

• różnego rodzaju zmiany narządowe w ośrodkowym układzie nerwowym, mają one najczęściej charakter naczyniaków zarodkowych.
• Umiejscawiają się one w móżdżku, rdzeniu kręgowym oraz rdzeniu przedłużonym. Z czasem pojawiają się silne bóle głowy, zawroty głowy, bóle oczu oraz mdłości,
• naczyniaki zarodkowe siatkówki, w przypadku gdy guz jest nieleczony prowadzi do całkowitej utraty wzroku,
• zmiany nienowotworowe w nerkach, które przypominają torbiele prawdziwe oraz nowotwory złośliwe takie jak rak nerkowokomórkowy,
• w nadnerczach w większości przypadków rozwija się guz chromochłonny, przyzwojaki,
• w trzustce występują pojedyncze lub liczne torbiele bądź sporadycznie nowotwory,
• w narządzie słuchu u osób chorych może dojść do rozwoju różnego rodzaju guzów, które nieleczone mogą doprowadzić nawet do głuchoty.

Jak wygląda diagnostyka i leczenie zespołu von Hippel-Lindau?

Rozpoznanie zespołu von Hippel-Lindau stawiane jest na podstawie kryteriów rodowodowo-klinicznych:

• Diagnostyka różnicowa rodzinnie występującego raka nerki obejmuje szereg genetycznie uwarunkowanych zespołów rzadszych niż zespół von Hippel-Lindau (VHL) (porównanie w tabeli). Badanie histopatologiczne guza i dokładne badanie pozwalają postawić właściwe rozpoznanie.
• Diagnostyka różnicowa rodzinnie występującego guza chromochłonnego dotyczy, według najnowszych badań, nie 10, ale przynajmniej 25% wszystkich guzów chromochłonnych. Tak jak w przypadku raka nerki, zespół von Hippel-Lindau (VHL) jest też najczęstszą przyczyną niesporadycznego pheochromocytoma.

Jak dotąd, możliwości leczenia przyczynowego zespołu von Hippel-Lindau, czyli terapii genowej, są jedynie teoretyczne. Podstawą leczenia jest chirurgiczne usuwanie guzów; stąd tak wielka rola okresowych kontroli i badań obrazowych. W fazie badań klinicznych i przedklinicznych jest szereg związków, hamujących receptory dla PDGF, VEGF i TGFα. Dwa z tych leków, sunitynib i sorafenib, dały obiecujące wyniki leczenia przerzutującego jasnokomórkowego raka nerki i zostały zaaprobowane przez FDA do leczenia zaawansowanego raka nerkowokomórkowego.
Rokowanie u pacjentów z Zespół von Hippel-Lindau (VHL) jest ściśle powiązane z wiekiem postawienia rozpoznania i częstością wykonywania okresowych badań. Ponieważ w około 97% przypadków choroba występuje rodzinnie, istnieją możliwości odpowiednio wczesnego postawienia diagnozy.

W celu umówienia się na konsultację u onkologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337

Szanowni Pacjenci,

Przed zapisem do lekarza specjalisty bardzo prosimy o dokładne zapoznanie się z zakresem działalności danego lekarza (każdy lekarz specjalista leczy inną część ciała). W przypadku problemu z wyborem właściwego specjalisty, prosimy o kontakt z Recepcją Onkolmed. Chętnie służymy pomocą. W celu prawidłowego zapisu do specjalisty, przeprowadzamy wywiad z Pacjentem. Mając tę wiedzę łatwiej jest nam zaoferować konkretną pomoc i wybór odpowiedniego lekarza.

Ze względu na długą listę oczekujących w przypadku rezygnacji z wizyty prosimy o wcześniejsze jej odwołanie. 

Szanujmy się wzajemnie.