Ziarniak obrączkowaty - przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Co to jest ziarniak obrączkowaty?

Ziarniak obrączkowaty (Granuloma annulare) to choroba skóry, prowadząca do pojawienia się charakterystycznych grudek, które ustępują typowo bez pozostawienia blizny. Schorzenie to częściej dotyczy kobiet i dzieci. Częstość występowania ziarniniaka obrączkowatego określa się na 0,1 – 0,4 % populacji, jest to więc stosunkowo rzadka choroba. 

Jakie są przyczyny ziarniaka obrączkowatego?

Ziarniniak obrączkowaty jest chorobą skóry, charakterystyczną dla dorosłych osób, w szczególności dla kobiet. Zdarza się jednak, że atakuje dziecko. Niekiedy zmiany (na ogół wysiewne) są związane z przyjmowanymi lekami. Chorobą, której często towarzyszy ziarniniak obrączkowaty, jest cukrzcayca. Może on również występować z chorobami trzustki. Nie poznano dotąd konkretnego mechanizmu tłumaczącego zależność między występowaniem ziarniniaka obrączkowatego a cukrzycą czy chorobami trzustki. U niektórych badanych osób wykazuje się niskie miano przeciwciał przeciwjądrowych i przeciwtarczycowych.
Istnieje teoria, według której ziarniniak obrączkowaty jest odczynem typu opóźnionego, w którym lizosomalne enzymy, uwalniane z makrofagów, przyczyniają się do degradacji kolagenu. Nie ma jednak wiarygodnych danych potwierdzających immunologiczne podłoże tego schorzenia.

Jakie są czynniki ryzyka?

Ziarniniak obrączkowaty czasami wiąże się z cukrzycą lub chorobami tarczycy, najczęściej gdy zmiany są liczne lub rozległe. Rzadko może być związany z rakiem, zwłaszcza u osób starszych, u których ziarniniak obrączkowaty jest ciężki, nie reaguje na leczenie lub powraca po leczeniu raka.

Jakie są objawy ziarniaka obrączkowatego?

Ziarniniak obrączkowaty w typowej postaci klinicznej występuje u dzieci na kończynach; zmiany najczęściej obserwuje się na grzbietach rąk i stóp, ogniska chorobowe mogą również wystąpić na palcach rąk i stóp oraz na łokciach. Ogniska chorobowe często pojawiają się nad stawami, a w formie bardziej rozsianej mogą pojawić się na twarzy lub tułowiu.
Zmiany zlokalizowane na dalszych częściach kończyn to jędrne bladoczerwone grudki, które wolno rosną i zanikają w części centralnej. Granica zmian w miarę przebiegu choroby staje się kolista i składa się z wielu małych grudek, często o małym wierzchołku, które są wyraźnie odgraniczone. Średnica ognisk może sięgać nawet kilku centymetrów. Granica zmian jest wyraźnie wyczuwalna. Obszary, gdzie zmiany ustępują, charakteryzują się brakiem zaniku. Zmiany skórne nie pokrywają się łuską, nie towarzyszy im również świąd.

Jakie są objawy w sytuacji kiedy występują odmiany mniej typowe?

Ziarniak obrączkowaty - postać rumieniowa

Początkowo występują rozsiane zmiany rumieniowe, a z czasem dochodzi do stwardnienia zmian oraz tworzenia się i uwidoczniania grudek.

Ziarniak obrączkowaty - postać blaszkowa

Postać blaszkowa ziarniniaka obrączkowatego to olbrzymie płaskie nacieczone blaszki o kolorze czerwonobrązowym przypominające zmiany występujące w przebiegu obumierania tłuszczowatego.

Ziarniak obrączkowaty - postać podskórna

Głębokie podskórne guzki często występujące nad stawami, mogące zajmować również palce rąk i stóp lub umiejscawiające się na czaszce to obraz charakterystyczny dla ziarniniaka obrączkowatego w postaci podskórnej. Ta odmiana choroby powszechnie występuje u dzieci, jednak zdarzają się również przypadki schorzenia u dorosłych. Guzki występujące w ziarniniaku obrączkowatym przypominają guzki reumatoidalne.

Ziarniak obrączkowaty - postać perforująca

Ziarniak obrączkowaty w postaci perforującej cechuje się guzkami na dalszych częściach kończyn. Guzki te ulegając przebiciu, uwalniają obumarły kolagen oraz inne rozpadłe szczątki. Charakter niepokojących zmian typowych dla ziarniniaka perforującego bardzo łatwo ustalić za pomocą biopsji.

Ziarniak obrączkowaty – postać rozsiana

Postać rozsiana ziarniniaka obrączkowatego to liczne rozsiane zmiany łatwe w rozpoznaniu. Czasami odmianie choroby towarzyszą rumieniowe grudki bez śladu obrączkowatego kształtu. Typowe obrączkowate zmiany nawet u takich pacjentów występują jednak na kończynach, szczególnie na stopach. Zmiany chorobowe występujące na kończynach charakteryzują się bolesnością. Tę postać ziarniniaka obserwuje się u dorosłych, najczęściej u młodych kobiet.

Ziarniak obrączkowaty – obraz histopatologiczny

Nekrobioza, palisadowe histiocyty i ograniczona liczba komórek olbrzymich to charakterystyczne cechy ziarniniaka obrączkowatego obserwowanego pod mikroskopem. Obserwuje się również występowanie pewnej ilości mucyny i glikogenu między wiązkami kolagenu. Zwykle proces skupiony jest w środkowej warstwie skóry właściwej, jednakże wariant podskórny może zajmować również tkankę tłuszczową. Wczesne ogniska chorobowe mogą cechować się brakiem widocznej nekrobiozy, w badaniu mikroskopowym zauważyć można jednak okołonaczyniowe nacieki limfocytowe i naciekanie histiocytów między wiązkami kolagenu. Obraz ten określany jest mianem niepełnej formy ziarniniaka obrączkowatego i nastręcza wielu trudności w histologicznym rozpoznaniu.

Jak rozpoznaje się ziarniaka obrączkowatego?

Ziarniniaka obrączkowatego rozpoznaje się na podstawie charakterystycznych obrączkowych wykwitów. Rozstrzygająca jest biopsja z badaniem histologicznym wycinków, która ujawnia charakterystyczne dla tego schorzenia nieprawidłowości.
Ziarniniaka obrączkowatego należy różnicować z takimi schorzeniami, jak:

• liszaj płaski obrączkowaty, który charakteryzuje się bardziej płaskimi zmianami oraz na ogół inną lokalizacją;
• sarkoidoza obrączkowata, w której występują sinobrunatne guzki; chorobie tej towarzyszą często zmiany w innych narządach;
• guzki okołostawowe, ze zmianami o głębszym umiejscowieniu.

Często zdarza się, że objawy nie są jednoznaczne i wówczas konieczne jest wykonanie badania histologicznego, aby postawić prawidłowe rozpoznanie. Prawidłowe postawienie diagnozy jest istotne, ponieważ niektórzy pacjenci leczeni są na inne podobnie objawiające się choroby dermatologiczne aż do czasu postawienia poprawnego rozpoznania.

Jakie stosuje się leczenie przy wystąpieniu ziarniaka obrączkowatego?

W przypadku pojedynczych zmian wystarczy zastosować leczenie miejscowe (kortykosteroidy w opatrunkach okluzyjnych albo 0,1% takrolimusu lub 1% pimekrolimusu). W przypadku postaci rozsianej konieczne jest leczenie ogólne, które wymaga podawania kortykosteroidów, dapsonu lub leków przeciwmalarycznych. W ciężkich przypadkach można podać cyklosporynę A lub estry kwasu fumarowego. Skuteczne może być też zamrażanie zmian płynnym azotem (kriochirurgia) lub chlorkiem etylu. Zalecana jest także radiochemioterapia.

Gdzie pójść do lekarza?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia w której udzielają konsultacji najlepsi specjaliści w dziedzinie medycyny. Można przyjść tu między innymi do lekarza zajmującego się radioterapią i radiochemioterapią.

W celu umówienia się do radioterapeuty skontaktuj się z Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337

Źródła:
medovita.pl/ziarniniak-obraczkowaty-objawy-przyczyny-i-sposoby-leczenia/
zdrowie.tvn.pl/a/ziarniniak-obraczkowaty-a-cukrzyca-czy-istnieje-zwiazek-przyczynowy
mayoclinic.org/diseases-conditions/granuloma-annulare/symptoms-causes/syc-20351319
wylecz.to/choroby-skory/figowka-figowka-gronkowcowa-przyczyny-objawy-leczenie/
poradnikzdrowie.pl/zdrowie/dermatologia/ziarniniak-obraczkowaty-przyczyny-objawy-i-leczenie-aa-WuyA-bxTW-mZmk.html