Zespoły reumatyczne i łącznotkankowe u chorych na nowotwór

Co to są zespoły reumatyczne i łącznotkankowe u chorych na nowotwór?

Wiele danych epidemiologicznych wskazuje na związek nowotworów złośliwych z autoimmunologicznymi chorobami tkanki łącznej (np. zapalenie reumatoidalne stawów, systemowy toczeń, skleroderma, vasculitis, dna). Na przykład nie ma wątpliwości co do większej częstości reumatoidalnego zapalenia stawów u chorych na nowotwór złośliwy (przede wszystkim dotyczy to nowotworów układu krwiotwórczego). W etiologii podejrzewa się dysregulację układu immunologicznego. Istnieje również zależność odwrotna — częstsze nowotwory złośliwe u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, co wiązane jest z immunomodulującym lub wręcz karcinogennym działaniem niektórych leków stosowanych w reumatologii (np. związek metotreksatu i chłoniaków). Paranowotworowe zespoły reumatyczne mogą być pierwszym objawem nowotworu złośliwego nawet u około 20% chorych. Do najczęściej spotykanych kostno-stawowych i łącznotkankowych zespołów paranowotworowych u chorych na nowotwór złośliwy należą:

• zapalenie stawów (raki płuca, białaczki, chłoniaki),
• osteoartropatia przerostowa (niedrobnokomórkowy rak płuca, nowotwory grasicy, rak przełyku),
• systemowy toczeń (chłoniaki, nowotwory układu pokarmowego, rak wątroby),
• zespół Sjögrena (chłoniaki), skleroderma (raki płuca),
• zespół Raynauda (rak nerki, rak jajnika, nowotwory układu pokarmowego, raki płuca),
• różne postacie zapaleń naczyniowych (chłoniaki, ziarnica złośliwa, raki płuca, rak nerki, nowotwory przewodu pokarmowego).

Postępowanie w wymienionych zespołach nie odbiega od ogólnie przyjętych zasad stosowanych w reumatologii z uwzględnieniem ewentualnych interakcji z leczeniem przeciwnowotworowym.

Zapalenie stawów

Jest to seronegatywne zapalenie stawów o obrazie klinicznym podobnym do reumatoidalnego zapalenia stawów. W wieku podeszłym początek choroby może być kilkustawowy z zajęciem niesymetrycznym stawów kończyn dolnych, rzadziej stawów nadgarstkowych lub rąk. Nie stwierdza się nadżerek stawowych, deformacji, czynnika reumatoidalnego, guzków reumatoidalnych i dodatniego wywiadu w kierunku występowania reumatoidalnego zapalenia stawów w rodzinie. Czas między wystąpieniem zapalenia stawów w przebiegu raka a rozpoznaniem raka wynosi około 10 miesięcy. Zapalenie stawów jest typowe dla kobiet z rakiem piersi i mężczyzn z rakiem płuc. Podobne objawy można zaobserwować również u chorych z zapaleniem trzustki i z rakiem trzustki, ale u tych chorych stwierdza się najczęściej zajęcie dużych stawów, głównie skokowych z obecnością guzków podskórnych podobnych do guzów w rumieniu guzowatym, mogących ulegać owrzodzeniu lub sączących się. Histopatologicznie stwierdza się zmiany zapalne z martwicą podskórnej tkanki tłuszczowej będącej wynikiem uwalnianej z trzustki lipazy. Badanie histologiczne błony maziowej chorych na zapalenie stawów towarzyszące rakowi wykazuje niespecyficzne zapalenie. Wartości OB są często podwyższone. Nie stwierdza się zmian w obrazie radiologicznym zajętych stawów. Patogeneza zapalenia stawów w przebiegu raka nie jest znana, prawdopodobnie związana jest z powstaniem immunokompleksów w obrębie błony maziowej i uwalnianych przez guz mediatorów. Objawy zapalenia stawów w przebiegu raka wycofują się przy wyleczeniu procesu nowotworowego i nawracają w przypadku wznowy. U wielu pacjentów dobre efekty terapeutyczne osiąga się po zastosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych i dostawowego podawania kortykosteroidów.

Osteoartropatia przerostowa

Osteoartropatia przerostowa to zespół objawów obejmujący pałeczkowatość palców, przewlekłe zapalenie okostnej kości długich i zapalenie stawów. Odróżnia się pierwotną i wtórną postać choroby.
Przyczyna osteoartropatii przerostowej nie jest znana. Postać pierwotna jest dziedziczna, ale gen z nią związany wykazuje zwykle niewielką penetrację, co oznacza, że choroba ujawnia się klinicznie u nielicznych osób z tym genem.
Natomiast postać wtórna osteoartropatii przerostowej rozwija się w przebiegu wielu chorób, a niektóre z nich poprzedza. Postać ta może mieć charakter miejscowy (zmiany chorobowe powstają w jednej kończynie), np. u chorych po udarze mózgu, po urazach, w przebiegu niektórych chorób układu krążenia. Częściej dochodzi do osteoartropatii przerostowej uogólnionej związanej głównie z chorobami płuc (szczególnie z rakiem płuc), serca (wady, infekcyjne zapalenie wsierdzia), wątroby (marskość, rak), jelit, a także z zaburzeniami endokrynologicznymi (choroby tarczycy) i chorobami reumatycznymi (reumatoidalne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, choroby układowe tkanki łącznej).
Objawy osteoartropatii przerostowej związane są z niedotlenieniem tkanek, które prowadzi do zwiększonego wytwarzania czynników mających wpływ na powstawanie nowych naczyń krwionośnych, powstawanie złogów kolagenu i tworzenie nowej tkanki kostnej. 

Toczeń

Toczeń rumieniowaty układowy jest jedną z chorób autoimmunologicznych, czyli takich, w których system odpornościowy atakuje własne komórki i tkanki. Toczeń może objąć wiele układów organizmu, a najczęściej uszkadza stawy, skórę i nerki. Dokładna przyczyna choroby nie jest znana. Objawy tocznia są różnorodne i często podobne do symptomów innych schorzeń. Charakterystyczny rumień na twarzy w kształcie motyla pojawia się tylko w części przypadków. Dlatego rozpoznanie choroby może być trudne. Choć nie ma leku na tę chorobę, terapia pomaga kontrolować objawy i zmniejsza ryzyko powikłań. Sprawdź szczegóły na temat tocznia. 

Zespół Sjögrena

Zespół Sjögrena jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym - organizm wytwarza przeciwciała przeciwko własnym białkom. Zmiany, do których dochodzi w przebiegu zespołu Sjögrena to zapalenie i uszkodzenie gruczołów wydzielania zewnętrznego (głównie łzowych i ślinowych) oraz równoczesne zmiany zapalne w wielu układach i narządach.
Przyczyna zespołu Sjögrena nie jest znana, ale niewątpliwie w jego występowaniu odgrywają rolę czynniki genetyczne, być może także zakażenia wirusowe.
Objawy zespołu Sjögrena dzieli się na te, które zależą od zmian w obrębie gruczołów (głównie łzowych i ślinowych) i objawy pozagruczołowe.
Leczenie zespołu Sjögrena wymaga współpracy wielu specjalistów. Ochrona narządu wzroku to głównie stosowanie „sztucznych łez” - ich rodzaj i częstość stosowania musi określić okulista, który powinien monitorować leczenie. Objawy ze strony poszczególnych układów wymagają często stosowania silnie działających leków immunosupresyjnych i leczenia szpitalnego.

Zespół Raynauda

Zespołem Raynauda nazywa się nagle występujący skurcz drobnych tętniczek w dłoniach i stopach pod działaniem niskiej temperatury. Wskutek odcięcia dopływu krwi palce stają się blade i pacjent traci w nich czucie. Zwężenie naczyń krwionośnych skóry jest normalną reakcją organizmu na działanie zimna, gdyż ma chronić przed utratą ciepła. Jednakże w zespole Raynauda ta fizjologiczna reakcja jest nagła, nadmierna i niewspółmierna do potrzeb.
W wielu przypadkach nie wiadomo, dlaczego dochodzi do tak nasilonej reakcji fizjologicznej; mówi się wówczas o pierwotnym zespole Raynauda. U innych pacjentów jednak stan ten ma związek ze współistniejącą chorobą, zwykle z grupy autoimmunizacyjnych (autoagresyjnych), jak twardzina uogólniona (sklerodermia), toczeń lub reumatoidalne zapalenie stawów; wtedy stosuje się termin „wtórny zespół Raynauda”.
Zaburzenie jakim jest Zespół Raynauda występuje u 5-10% populacji, często rodzinnie. Zespół może się pojawiać w każdym wieku, najczęściej jednak zdarza się u kobiet pomiędzy 15 a 45 rokiem życia. U mężczyzn występuje w późniejszej fazie życia. 
W zespole Raynauda zdarzają się napady zblednięcia palców trwające niewiele ponad minutę, aż do częstych nasilonych epizodów, utrzymujących się wiele godzin.
Do objawów zespołu Raynauda należą:

• ziębnięcie, drętwienie i mrowienie w palcach rąk i nóg,
• zmiana zabarwienia palców -stają się białe lub nawet niebieskawe (sinica).

Pacjentów z wtórnym zespołem Raynauda leczy się częściej metodami farmakologicznymi niż chorych z zespołem pierwotnym. Gdy u podstaw leży choroba au-toagresyjna, stosuje się leki im-munosupresyjne.
Zastosowanie znajdują też środki rozszerzające naczynia, w tym leki z grupy antagonistów kanału wapniowego. W ten sposób uzyskuje się poprawę ukrwienia kończyn, co przyczynia się do gojenia owrzodzeń na palcach.
Przy bardzo dużym nasileniu objawów może się okazać konieczne operacyjne usunięcie nerwów sterujących zwężaniem się naczyń krwionośnych.

Gdzie pójść do onkologa?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodni, w której przyjmują bardzo dobrzy lekarze onkolodzy z wieloletnim doświadczeniem.

W celu umówienia się na konsultację u onkologa, skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337.

Źródła:
journals.viamedica.pl/advances_in_palliative_medicine/article/download/29633/24384
journals.viamedica.pl/nowotwory_journal_of_oncology/article/download/52891/39539
mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/142089,osteoartropatia-przerostowa
medistore.com.pl/zdrowie/toczen
mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/143528,zespol-sjogrena
cotozachoroba.pl/zespol-raynauda/