Czerniak - jakie geny powodują nowotwór skóry?

Co to jest czerniak?

Czerniak złośliwy wywodzi się z komórek barwnikowych, które wytwarzają melaninę – melanocytów. Nowotwór ten kojarzony jest przede wszystkim ze skórą, ale potrafi występować także na błonach śluzowych, a nawet błonie naczyniowej gałki ocznej. Czerniak należy do rzadkich schorzeń, a częstość występowania wynosi 6,5/100 000, jednak jego siła znajduje odzwierciedlenie w dużej złośliwości związanej z szybkim wzrostem, wczesnych i licznych przerzutach oraz niewielkiej wrażliwości na leczenie.
Uważa się, że jednym z głównych czynników sprawczych wystąpienia czerniaka jest promieniowanie ultrafioletowe, które działa mutagennie na DNA, co skutkuje wystąpieniem i nagromadzeniem wielu różnorakich zmian w kodzie genetycznym człowieka. Zmiany te, z jednej strony pobudzają komórki do podziałów i ciągłego namnażania, z drugiej natomiast blokują, bądź też całkowicie hamują drogę apoptozy, czyli programowanej śmierci komórki, która zapobiega nagromadzeniu w organizmie wadliwych, w tym przypadku zmutowanych komórek rakowych.

Jakie geny powodują czerniaka?

Istnieje kilka genów, w których mutacje zwiększają ryzyko zachorowania na czerniaka. Spośród nich najlepiej poznany i opisany jest gen CDKN2A. W niektórych rodzinach defekty w genie CDKN2A predysponują nie tylko do zachorowania na czerniaka, ale również do zachorowania na nowotwory trzustki lub, rzadziej, mózgu. Statystycznie ryzyko pojawienia się czerniaka złośliwego w ciągu życia dla osoby będącej nosicielem mutacji w genie CDKN2A wynosi około 30%, niemniej jednak, jeśli inni krewni nosiciela mutacji chorowali na czerniaka ryzyko to jest znacznie wyższe i sięga 60% (dane dla populacji europejskiej). Nosiciel mutacji w genie CDKN2A ma 50/% ryzyko jej przekazania dzieciom.
Warto wspomnieć, że również osoby będące nosicielami mutacji w genie BRCA2 (które są przede wszystkim odpowiedzialne za występowanie zespołu dziedzicznego raka piersi i jajnika) mają nieznacznie zwiększone ryzyko zachorowania na czerniaka złośliwego.
Innym genem, który powoduje wzrost prawdopodobieństwa zachorowania na czerniaka jest gen MC1R. Jest to gen odpowiadający za jasną karnację, rudy kolor włosów i powstawanie piegów. Badania ludzi z rudymi włosami wykazały, że pacjenci mający właśnie ten wariant genu MC1R, mieli zarazem w komórkach czerniaka o 42 proc. więcej "złośliwych" mutacji spowodowanych przez promienie słoneczne. Byli oni o wiele bardziej narażeni na rozwój czerniaka. Podczas badania genu MC1R ustalono też, że prawdopodobieństwo wystąpienia czerniaka przy mutacji jednego wariantu tego genu jest niemal takie samo jak przy wystąpieniu czerniaka przy mutacji dwóch wariantów genu MC1R.
W ponad połowie występujących czerniaków zdiagnozowano mutację genu kodującego białko BRAF.
Czerniakowi sprzyjać mogą też, w sposób umiarkowany, mutację w genach XPD i VDR.

Co to jest gen CDKN2A?

CDKN2A jest genem umieszczonym na łańcuchu DNA człowieka. Główną funkcja tego genu jest kodowanie białka służącego do regulacji dwóch bardzo ważnych dla cyklu komórkowego szlaków. Jest to szlak białka p53, które sprawuje funkcję decydującą w przypadku, kiedy w komórce rozwija się proces nowotworowy. Może wstrzymać cykl komórkowy, ułatwiając naprawę uszkodzonego fragmentu lub też aktywować proces zaprogramowanej śmierci. Drugim szlakiem na który ma wpływ gen CDKN2A jest szlak RB1.
Mutacja w genie CDKN2A została skojarzona z występowaniem chorób nowotworowych. Badania molekularne udowodniły, że u pacjentów obarczonych mutacją genu CDKN2A, znacznie częściej dochodzi do rozwoju:

• czerniaka złośliwego;
• raka trzustki;
• raka piersi;
• raka jelita grubego;
• raka płuc.

Zauważono, że choroby nowotworowe związane z mutacją w genie CDKN2A pojawiają się w rodzinach dziedzicznie.
Pacjenci, u których wykryto mutację CDKN2A, przed pojawieniem się choroby nowotworowej, będący tzw. nosicielami są obarczeni 58–91% ryzykiem wystąpienia takowej choroby w ciągu całego życia.

Co jest wskazaniem do wykonania badania genu CDKN2A?

Wskazaniem do wykonania badania genu CDKN2A są:

• członek rodziny, który  jest nosicielem mutacji genu  CDKN2A;
• palenie tytoniu (czynne i bierne);
• nowotwory złośliwe trzustki, płuca lub czerniaka w rodzinie;
• chęć sprawdzenia czy do rozwoju czerniaka przyczynia się mutacja genu CDKN2A;
• chęć sprawdzenia czy jest się nosicielem mutacji genu CDKN2A.

Czy mutacja genu kodującego białko BRAF sprzyja rozwojowi czerniaka?

Białko BRAF jest enzymem należącym do grupy kinaz, biorących udział w przekazywaniu sygnału do wzrostu i podziału komórki. Prawidłowa kinaza BRAF reaguje tylko na zewnętrzny sygnał, dzięki czemu cały proces wzrostu i podziału znajduje się pod ścisłą kontrolą. W przypadku zmutowanego genu produktem jest nieprawidłowe białko, którego funkcja jest zaburzona. Zmienione białko przekazuje sygnał do podziału komórki w sposób niekontrolowany i niepohamowany. Skutkiem jest rozwój nowotworu, a w konsekwencji powstanie przerzutów odległych. Potwierdzenie obecności mutacji BRAF dokonuje się dzięki analizie DNA tkanki nowotworowej pobranej podczas operacji chirurgicznej. Ponad połowa zdiagnozowanych czerniaków posiada mutację BRAF. Ich cechy szczególne to: młodszy wiek chorego w chwili zachorowania ognisko chorobowe częściej zlokalizowane na skórze tułowia mniej cech uszkodzenia słonecznego w skórze otaczającej ognisko pierwotne (uważa się, że mutacja BRAF charakterystyczna jest dla osób, które często ulegały poparzeniom słonecznym w dzieciństwie, nie zaś dla tych, którzy stale narażeni są na szkodliwe działanie promieni słonecznych) większa liczba znamion barwnikowych skóry.

Co jest wskazaniem do wykonania badania genu MC1R?

Wskazaniem do wykonania badania genu MC1R są:

• jasna karnacja skóry;
• rudy kolor włosów;
• tendencja do powstawania pieprzyków;
• wystąpienie czerniaka w rodzinie.

Jak wykonać badanie genetyczne na obecność mutacji genów powodujących czerniaka?

Aby wykonać badanie genetyczne na obecność genów CDKN2A, MC1R powodujących między innymi czerniaka trzeba mieć skierowanie od lekarza prowadzącego do Poradni Genetycznej lub na samo badanie.
W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w mieście Warszawa działa Poradnia Genetyczna, w której pracuje bardzo dobry lekarz genetyk. Na wizycie przeprowadzany jest szczegółowy wywiad i analizowane są dotychczasowe wyniki badań. Następnie lekarz genetyk zleca wykonanie badania genetycznego z którego wynikiem należy zgłosić się ponownie by uzyskać jego interpretację. Ma to służyć w dobraniu jak najlepszego leczenia przy współpracy z lekarzem prowadzącym w Poradni Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków.
Natomiast osoby zdrowe, chcące dowiedzieć się czy są nosicielami mutacji genów powodujących czerniaka i jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia tej groźnej choroby powinny przyjść na konsultację do Poradni Genetycznej w celu wykonania badania genetycznego. W tym przypadku lekarz genetyk, na podstawie wyniku, powie jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia czerniaka u pacjenta lub w jego rodzinie i jak można zmniejszyć ryzyko.

Jak przebiega badanie genetyczne na mutację genu powodującego czerniaka?

Badanie genetyczne jest prostym badaniem i nie wymaga specjalnego przygotowania. Do wykonania testu na obecność mutacji genu CDKN2A, MC1R, VDR i XPD potrzebna jest krew lub ślina pacjenta.

Gdzie w mieście Warszawa jest dobry genetyk, u którego zrobię badanie genetyczne?

W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w mieście Warszawa można wykonać badanie genetyczne w onkologii. Wystarczy przyjść na wizytę do Poradni Genetycznej a lekarz genetyk zleci odpowiednie badania a po uzyskaniu ich wyniku dokona interpretacji.

W celu umówienia się na konsultację u genetyka, onkologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337.

Źródła:
genomed.pl/index.php/pl/badania-genetyczne/lista-badan/czerniak-postac-rodzinna
wyborcza.pl/TylkoZdrowie/1,137474,20421329,gen-jak-21-lat-na-sloncu.html
termedia.pl/Dziedziczne-podloze-czerniaka-wyniki-badan-wlasnych-na-tle-pismiennictwa,56,16995,0,0.html
www.zwrotnikraka.pl/mutacja-braf-genetyczny-slad-czerniaka/
zwrotnikraka.pl/czerniak-rak-ktory-lubi-slonce-dziedziczenie-i-profilaktyka/
zdrowegeny.pl/badania-genetyczne/gen-cdkn2a-czerniak-rak-trzustki-rak-pluc
wylecz.to/badania-laboratoryjne/cdkn2a-badanie/