Rak jelita grubego - przyczyny, badania genetyczne

Co to jest rak jelita grubego?

Rak jelita grubego to nowotwór złośliwy, którego cechuje szybki i niekontrolowany wzrost, a także tendencja do przerzutów. Ze względu na agresywność tego nowotworu i zagrożenie życia, niezwykle ważna jest diagnostyka profilaktyczna, monitorująca stan osób z grupy ryzyka.
Niestety, wyraźne sygnały chorobowe pojawiają się bardzo późno, w zaawansowanym stadium choroby, kiedy skuteczne leczenie jest już znacznie utrudnione.

Jakie są predyspozycje do powstania raka jelita grubego?

Predyspozycje do powstania raka jelita grubego to:

wiek – około 72% populacji u której zdiagnozowano raka jelita grubego, była w wieku powyżej 65. lat. Szczyt zachorowań przypada w wieku około 60.-70. lat.
dieta - dieta bogata w błonnik i niską zawartość tłuszczów nasyconych, może zmniejszać ryzyko wystąpienia nowotworu, natomiast odwrotną zależność obserwuje się przy stosowaniu diety bogatej w czerwone i przetworzone mięsa;
masa ciała – osoby z prawidłową masą ciała mają mniejsze ryzyko wystąpienia raka jelita grubego niż osoby otyłe. Stwierdzono statystycznie istotną korelację pomiędzy nadwagą, wskaźnikiem masy ciała (BMI) i zwiększonym ryzykiem rozwoju raka jelita grubego, szczególnie u mężczyzn. Korelacji takiej nie stwierdzono u kobiet, co tłumaczy się różnicami w rozkładzie tkanki tłuszczowej u obu płci.
Otyłość brzuszna, znacznie zwiększająca ryzyko rozwoju nowotworu, częściej obserwowana jest wśród mężczyzn;
ćwiczenia – brak aktywności fizycznej, wpływa na rozwój jelita grubego;
alkohol i palenie tytoniu – nadmierne spożywanie alkoholu oraz palenie tytoniu wpływa na rozwój raka jelita grubego;
rodzinne predyspozycje genetyczne – są w ok. 20–25% przypadków głównym czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworu. Przyjmuje się, że występowanie raka jelita grubego u członków rodziny pierwszego stopnia pokrewieństwa zwiększa dwukrotnie ryzyko zachorowania.

Kiedy wykonać badanie genetyczne na obecność mutacji genów powodujących raka jelita grubego?

Badania genetyczne na obecność mutacji genów powodujących raka jelita grubego powinny wykonać osoby w sytuacji kiedy:

w rodzinie wystąpiły zachorowania na raka jelita grubego, szczególnie przed 40. rokiem życia;
u bliskiej osoby została potwierdzona obecność mutacji genetycznych odpowiedzialnych za rozwój raka jelita grubego.
chcesz wykryć możliwe predyspozycje genetyczne, aby podjąć wczesną profilaktykę.

Jakie geny sprzyjają powstawaniu raka jelita grubego?

Mutacje mogące prowadzić do wystąpienia dziedzicznego raka jelita grubego obejmują geny MMR, APC, MUTYH, MSH2, MLH1, MSH6, NOD2. Wśród zespołów genetycznych, których przebieg finalizuje proces nowotworzenia jelita grubego wyróżniamy:

dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością określany również mianem zespołu Lyncha (HNPCC);
rodzinna polipowatość gruczolakowata jelita grubego oraz jej recesywna forma (FAB).

W przypadku podejrzenia obciążenia rodzinnego wskazane jest wykonanie badań genetycznych. Każdy, kto trafi do Poradni Genetycznej, na pierwszym spotkaniu ustala z lekarzem genetykiem przebieg i częstość zachorowania na nowotwory wśród krewnych bliskiego stopnia. Jeżeli jest to możliwe, zwykle typuje się osobę, która jako pierwsza chorowała na raka. Dzięki niej łatwiej odnaleźć zmutowny gen, który w danej rodzinie jest przyczyną zachorowań. Gdy zostanie on oznaczony, szuka się go u innych jej członków.

W przypadku raka jelita grubego można oznaczyć obecność mutacji w następujących genach:

MSH2, MLH1, MSH6 - zwiększone jest ryzyko raka jelita grubego / trzonu macicy ok. 10-40-krotnie;
MUTYH – ryzyko wystąpienia raka jelita grubego po 50 r.ż. wynosi 19% a po 60 r.ż. już 43%;
mutacje genu APC zwiększają ryzyko ok. 40-krotnie;
NOD2 – zwiększone jest ryzyko ok. 2,5-krotnie. Mutacje w genie NOD2 są przyczyną ok. 15% wszystkich raków jelita grubego.
Wczesne wykrycie mutacji odpowiedzialnych potencjalnie za rozwój raka pozwala na podjęcie działań profilaktycznych polegających miedzy innymi na częstych badaniach kontrolnych np. kolonoskopowych, aby wykryć nowotwór we wczesnym stadium. Jest to ważne szczególnie u osób młodych.

Za co odpowiadają geny, których uszkodzenie zwiększa ryzyko wystąpienia raka jelita grubego?

geny MMR - zaangażowane są w naprawę błędów występujących podczas procesu replikacji DNA, biorą udział w wychwytywaniu i usuwaniu określonych typów mutacji indukowanych przez egzogenne i endogenne karcynogeny;
gen APC - gen supresorowy, czyli kontrolujący cykl podziałów komórkowych. Gdy na skutek mutacji funkcja ochronna genu zostanie wyłączona, dochodzi do niekontrolowanego podziału komórkowego i procesu nowotworzenia.;
gen MUTYH - gen zawiera instrukcje dotyczące tworzenia enzymu o nazwie MYH glikozylaza, który bierze udział w naprawie DNA. Enzym ten koryguje określone błędy popełniane podczas kopiowania DNA w ramach przygotowań do podziału komórek;
gen MSH2 - gen zawiera instrukcje dotyczące tworzenia białka, które odgrywa istotną rolę w naprawie DNA. Białko to pomaga naprawić błędy popełniane podczas kopiowania DNA (replikacja DNA) w ramach przygotowań do podziału komórki. Białko MSH2 łączy się z jednym z dwóch innych białek, MSH6 lub MSH3 (każde wyprodukowane z innego genu), tworząc kompleks białkowy;
gen MLH1 - jest genem supresorowym guza zaangażowanym w naprawę niedopasowania DNA. Mutacje zarodkowe w tym genie powodują zespół Lyncha. Najczęstsze nowotwory złośliwe w zespole Lyncha to rak jelita grubego i endometrium. Oprócz mutacji linii zarodkowej, mutacje somatyczne w tym genie opisano także w raku jelita grubego i endometrium;
gen MSH6 - zaangażowane są w mechanizm naprawy DNA zwany naprawą niesparowanych zasad. Mutacje konstytutywne w tych genach wiążą się z rozwojem zespołu Lyncha – dziedzicznego raka jelita grubego niezwiązanego z polipowatością;
gen NOD2 - produkuje białko o takiej samej nazwie, które jest odpowiedzialne za regulacje układu odpornościowego. Mutacja w NOD2 ok. 5-krotnie zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania na raka piersi jeszcze przed ukończeniem 50 roku życia. Ponadto 2-krotnie podnosi ryzyko wystąpienia raka jelita grubego i płuc, a także 1,5-krotnie raka jajnika.

Jak przebiega badanie genetyczne?

Osoba chcąca wykonać badanie genetyczne mająca skierowanie do Poradni Genetycznej lub chcąca zbadać się profilaktycznie powinna umówić się na wizytę w Onkolmed Lecznica Onkologicza u lekarza genetyka. Podczas wizyty lekarz genetyk przeprowadzi szczegółowy wywiad, przeanalizuje już posiadane wyniki i zleci odpowiednie testy genetyczne.
Testy genetyczne nie wymagają szczególnego przygotowania. Pacjentowi pobierana jest próbka krwi lub śliny i po odpowiednim zabezpieczeniu materiału DNA przekazywana do laboratorium. Po uzyskaniu wyniku pacjent wraca do lekarza genetyka. Na drugiej wizycie lekarz genetyk omawia wynik i mówi jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia raka jelita grubego, a w przypadku osób już chorych badanie genetyczne pozwoli dobrać bardziej spersonalizowane leczenie. Wynik należy pokazać swojemu lekarzowi prowadzącemu w Poradni Nowotworów Układu Pokarmowego lub w Poradni Proktologii.

Gdzie w Warszawie można zrobić testy genetyczne?

Jednym z miejsc gdzie w Warszawie można zrobić testy genetyczne jest Onkolmed Lecznica Onkologiczna. Działa w niej Poradnia Genetyczna, w której przyjmuje bardzo dobry lekarz genetyk, u którego podczas konsultacji można dostać skierowanie na badania genetyczne.

W celu umówienia się na konsultację u genetyka, onkologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337.

Źródła:
zwrotnikraka.pl/?p=4117
wsse.krakow.pl/page/wp-content/uploads/2014/03/Rak-jelita-grubego.pdf
onkonet.pl/n_n_badgen_rakjelitagr.php
zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/
wylecz.to/badania-laboratoryjne/gen-apc-badanie-a-rak-jelita-grubego-i-polipy-jelit/
ghr.nlm.nih.gov/gene/MUTYH
ghr.nlm.nih.gov/gene/MSH2
genecards.org/cgi-bin/carddisp.pl?gene=MLH1
genetykatorun.pl/jelito-grube/
www.mutacjegenetyczne.pl/nod2/
termedia.pl/onkologia/Zespoly-dziedzicznego-raka-jelita-grubego-rekomendacje-ESMO,35174.html 1,101580,15391675,Wyprzedzic_raka_jelita_grubego___badania_genetyczne.html

Powrót