Co wiesz o chemioterapii w leczeniu raka trzustki?

Co to jest chemioterapia?

Chemioterapia to jeden ze sposobów leczenia chorób nowotworowych, w którym wykorzystuje się silne leki niszczące komórki nowotworowe. Terapia ta pozwala również na zatrzymanie podziału komórek nowotworowych oraz spowolnienie ich wzrostu. Ponadto powoduje zabicie komórek nowotworowych rozsianych w organizmie, a u osób, u których choroba jest w bardzo zaawansowanym stadium, łagodzi ból. Niestety, chemioterapia może także uszkadzać zdrowe, szybko dzielące się komórki.

Jaka jest rola chemioterapii w leczeniu raka trzustki?

Dotychczas udowodniono korzystny wpływ chemioterapii w leczeniu pooperacyjnym i paliatywnym raka trzustki. Czyli stosujemy chemioterapię u chorych poddanych radykalnej operacji, zwłaszcza w przypadku zajęcia regionalnych węzłów chłonnych czy innych cech podwyższonego ryzyka nawrotu choroby. Dodatkowo stosowana jest chemioterapia u chorych niekwalifikujacych się do radykalnej operacji, np. w przypadku występowania przerzutów raka trzustki lub naciekania nowotworu na narządy sąsiadujące, których nie można poddać resekcji.

Kto kwalifikuje się do pooperacyjnego leczenia chemioterapią?

Do leczenia pooperacyjnego kwalifikuje się praktycznie większość chorych w dobrym stanie ogólnym po radykalnej resekcji raka trzustki. Kryterium dobrego stanu ogólnego jest dość mało precyzyjne i powinno uwzględniać fakt, iż większość chorych z rakiem trzustki cierpi często na inne dolegliwości związane z chorobami towarzyszącymi.
Do leczenia paliatywnego istnieją szersze kryteria kwalifikacji. Zwykle leczenie to jest proponowane osobom w dobrym i średnim stanie sprawności, przy czym w przypadku przebiegu raka trzustki związanego z bólem ocena sprawności powinna być prowadzona dopiero po zabezpieczeniu chorego odpowiednimi środkami przeciwbólowymi. Ważnym kryterium w kwalifikacji jest też zachowana wydolność wątroby i możliwość odpowiedniego odżywiania doustnego. W praktyce klinicznej większość chorych spełniających powyższe kryteria może być poddana próbie takiego leczenia.

Na czym polega ( z czym wiąże się) leczenie chemioterapią nowotworu trzustki?

Leczenie pooperacyjne trwa 6 miesięcy. Prowadzi się je kontrolując badania krwi przed każdym podaniem leków cytostatycznych (chemi). Uzasadnione jest prowadzenie kontroli w badaniach obrazowych po 3 miesiącach terapii i po zakończeniu leczenia.
Leczenie paliatywne prowadzone jest w podobny sposób, przy czym kontrola jest zwykle prowadzona częściej. Uzasadniona jest ocena odpowiedzi na leczenie za pomocą tomografii komputerowej (rzadziej stosowane jest USG) co 2-3 miesiące terapii. Kontrola markerów nowotworowych (rodzaj badania krwi) - zwłaszcza markera Ca19.9 - używana jest jako badanie tylko częściowo zastępujące ocenę obrazową (np. nowe objawy związane z chorobą powiązane ze wzrostem stężenia markera Ca19.9 są wskazaniem do wcześniejszego wykonania kontroli w badaniach obrazowych).
Chemioterapia polega na cyklicznym podawaniu leków cytostatycznych (chemi). W przypadku raka trzustki leki podawane są dożylnie w formie zastrzyków i wlewów (tzw. kroplówek). Rytm podawania leczenia zależy od możliwości organizmu do "odtrucia" po podaniu leczenia. Dla schematów składających się z jednego leku cytotoksycznego zwykle stosowane jest leczenie co tydzień. Dla programów chemioterapii składających się z większej liczby preparatów (lub wysokich dawek leków) preferowane są dłuższe przerwy (co 2-3 tygodnie).

Jakie są obecnie standardy chemioterapeutyczne leczenia raka trzustki?

W leczeniu pooperacyjnym stosowana jest zwykle gemcytabina w rytmie co tygodniowym przez 6 miesięcy (z przerwami co 4 tydzień rozpoczynając od 8 tygodnia terapii) lub schematy oparte o 5- fluorouracyl (tzw. program Mayo, czyli 5 dni terapii co 4 tygodnie). Oba sposoby leczenia są tak samo skuteczne, ale zwykle pierwszy z nich jest lepiej tolerowany przez pacjentów i stąd jest częściej stosowany.
W leczeniu paliatywnym nie ma pojedynczego sposobu postępowania. Istnieją trzy rodzaje leczenia o odmiennym profilu toksyczności, a co za tym idzie o rożnej tolerancji. Stosowana jest gemcytabina w monoterapii (analogicznie do sposobu leczenia pooperacyjnego), gemcytabina w połączeniu z Nab-paklitakselem (skuteczniejsze od monoterapii, ale obecnie nie refundowane w Polsce) oraz program trójlekowy FOLFIRINOX (o wysokiej skuteczności, ale ze względu na toksyczność proponowany nie więcej niż 5-10% chorych poddawanych leczeniu paliatywnemu w tej chorobie).

Jak wygląda leczenie przerzutowego gruczolakoraka trzustki?

Stosowana jest chemioterapia paliatywna, prowadzona pod regularną kontrola badań krwi i okresowym sprawdzaniem skuteczności (badania obrazowe i ocena markerów). U chorych w dobrym stanie sprawności, po niepowodzeniu chemioterapii pierwszego rodzaju, stosowany jest drugi rzut leczenia, złożony z innych leków cytotoksycznych. Sposób prowadzenia leczenia drugiego rzutu nie jest ściśle określony w literaturze i powinien być oparty o indywidualizację postępowania na podstawie dotychczasowych wyników leczenia i jego uprzedniej tolerancji.
W trakcie chemioterapii prowadzone jest dodatkowo leczenie objawowe, tzw. leczenie wspomagające. Jego celem jest zmniejszanie objawów wynikających z choroby lub samego leczenia. Stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwwymiotne czy przeciwobrzękowe. W przypadku raka trzustki dodatkowo często stosowane jest leczenie wspomagające apetyt oraz leczenie przeciwkrzepliwe. Powodem dla takiego postępowania są typowe dolegliwości w przebiegu znacznego zaawansowania raka trzustki (spadek apetytu i stan nadmiernej krzepliwości krwi).

Jaka jest skuteczność leczenia chemioterapeutycznego raka trzustki?

Skuteczność jest terminem szerokim. W zależności od liczby leków stosowanych w ramach określonego programu chemioterapii, nawet 50-60% chorych może odnosić korzyść pod postacią zmniejszenia rozległości choroby lub zatrzymania jej postępu. Przy monoterapii odsetek chorych jest niższy i osiąga do 30% pacjentów kwalifikowanych do chemioterapii. Należy jednak pamietać, iż dodatkowo chorzy poddawani chemioterapii mogą odnosić korzyść objawową, np. zmniejszenie nasilenia bólu w wyniku chemioterapii czy opóźnienie momentu pogorszenia stopnia sprawności. Niestety największym problemem związanym z leczeniem raka trzustki jest relatywnie krótki czas odpowiedzi na leczenie i po kilku miesiącach chorzy poddawani leczeniu nawet po początkowym okresie odpowiedzi ma terapię doznają negatywnych skutków postępu choroby. Niestety często czas ten jest krótszy (liczony w tygodniach). Nie istnieje żaden sposób przewidywania długości tego czasu i stad konieczne jest prowadzenie regularnej kontroli skuteczności terapii.

Jakie jest rokowanie dla pacjentów z rakiem trzustki po zastosowaniu chemioterapii?

Rokowanie jest niestety niekorzystne. Liczba nowych zachorowań na raka trzustki jest praktycznie równa liczbie zgonów z tego powodu. Chemioterapia może poprawiać rokowanie chorych leczonych pooperacyjne (uzupełniajaco), przy czym należy przyjąć, iż wieloletnia kontrola choroby nie dotyczy nawet w tej grupie znacznego odsetka populacji chorych. Kilka procent pacjentów z rozpoznaniem raka trzustki żyje 5 lat po rozpoznaniu choroby i na grupę te składają się pacjenci zdiagnozowani na etapie niskiego zaawansowania choroby lub pacjenci odpowiadający w sposób wyjątkowo dobry na chemioterapię. W chwili obecnej nie można określić w sposób jednoznaczny jaki jest bezwzględny zysk z chemioterapii w tej chorobie, gdyż pacjenci, o ile to możliwe, są kwalifikowania do leczenia, a nie pozostawiani w obserwacji bez chemioterapii.

Jakich działań niepożądanych może spodziewać się pacjent w trakcie i po chemioterapii?

Działania zależą od rodzaju leczenia zastosowanego w terapii. Gemcytabina powoduje spadek odporności, małopłytkowość (tendencja do nasilonego krwawienia), sporadycznie powodując nudności i wymioty. Dołączenie do gp​​​​​​emcytabiny Nab-paklitakselu powoduje dodatkowo możliwość wystąpienia tzw. neuropatii obwodowej (uszkodzenia nerwów o zmiennym nasilenia objawiającego się zaburzeniami czucia). Natomiast program wielolekowy FOLFIRINOX to prawdziwa "armata" pośród chemioteraii. Poza wyżej wymienionymi objawami może powodować także nasilone nudności, prowadzić do wyłysienia, biegunek czy - co zwykle jest najbardziej uciążliwe dla pacjentów - nasilać zmęczenie. Stad tego rodzaju leczenie musi być zarezerwowane dla chorych w najlepszym stanie sprawności.

Jakie ryzyko wiąże się z leczeniem chemioterapią?

Ryzyko bezpośrednie wynika głownie ze spadków odporności jakie występują po chemioterapii. Kilka do kilkunastu dni od podania leków cytotoksycznych następuje w organizmie pacjenta przełom związany ze spadkiem odporności (tzw. nadir), który sprzyja infekcjom, w tym także niebezpiecznym dla życia. Stąd istotne jest regularne monitorowanie chorego i zgłaszanie się do lekarza w razie wystąpienia gorączki, nagłego spadku sprawności miedzy cyklami leczenia, czy nawet cech mocnego "zaziębienia". Pacjent w czasie chemioterapii musi pamietać o tym, że powinien unikać przebywania z osobami chorymi na choroby infekcyjne, ale także powinien unikać sytuacji które sprzyjają takim chorobom (przeciągi, klimatyzacja czy duże zbiorowiska osób w źle wentylowanych pomieszczeniach). Inne możliwe powikłania to wynaczynienie leków przeciwnowotworowych. W czasie podawania cytostatyków naczynia krwionośne mogą ulec uszkodzeniu i każde nietypowe zdarzenie przy podawania wlewu powinno być niezwłocznie zgłaszane personelowi medycznemu. 

W celu umówienia się na konsultację u chemioterapeuty w Poradnii Nowotworów Układu Pokarmowego skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337