Rak nerki - rodzinne występowanie, badania genetyczne i leczenie

Co to jest rak nerki?

Rak nerki jest nowotworem złośliwym wywodzącym się z komórek nabłonkowych układu kanalików nerkowych. Jest on najczęstszym nowotworem złośliwym nerki (85%) i stanowi około 3% wszystkich nowotworów złośliwych u ludzi. Stwierdza się go 2-krotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet. Zachorowalność wzrasta z wiekiem i osiąga szczyt w szóstej dekadzie życia [1]. W Polsce rejestruje się około 2500 nowych przypadków rocznie. Wśród czynników predysponujących do występowania raka nerki wymienia się przede wszystkim palenie tytoniu, jak też ekspozycję środowiskową (zawodową) na związki arsenu oraz na kadm i azbest.

Czy rak nerki jest uwarunkowany rodzinnie?

Zmiany w nerkach stwierdza się w wielu zespołach nowotworowych uwarunkowanych genetycznie. Dotyczą one zarówno onkogenów, jak też genów supresorowch i w badaniach stwierdza się mutacje w komórkach linii zarodkowej. Każdy z tych zespołów wiąże się z występowaniem określonego typu raka nerki. Podobnie jak w odniesieniu do innych nowotworów uwarunkowanych mutacjami obecnymi w komórkach zarodkowych, w przypadku raka nerki nowotwory te cechuje występowanie obustronne, wieloogniskowe i w młodszym wieku.

W jakich zespołach nowotworowych występuje rodzinny rak nerki?

Wrodzona leiomiomatoza (mięśniakowatość gładkokomórkowa) i rak nerkowokomórkowy
W 2001 roku Launonen opisał raka nerki związanego z rodzinnie występującą mięśniakowatością. W tej grupie chorych poza mięśniakami skóry i macicy u 20 % chorych występuje typ drugi brodawkowatego raka nerki. W przeciwieństwie do innych zespołów rodzinnych, rak jest często jednoogniskowy i jednostronny, a także bardziej agresywny. W zespole tym częściej spotyka się też bardzo złośliwego raka z przewodów zbiorczych. Mutacja została zlokalizowana na chromosomie 1q42- 44.

Rodzinnie występujący brodawkowaty rak nerki

Rodzinnie występujący brodawkowaty rak nerki był drugim, po zespole von Hippel-Lindau’a, odkrytym rodzinnie występującym rakiem nerki (1995). Rak nerki w tej grupie, najczęściej obustronny i wieloogniskowy, rozpoznawany jest średnio w wieku 45 lat 43 . Najczęściej występuje typ pierwszy raka brodawkowatego. W przeciwieństwie do zespołu von Hippel-Linadau’a typowo nie towarzyszą mu nowotwory innych narządów44. Rak najczęściej wykazuje niższe stopnie złośliwości, jednak niektóre z nich dają przerzuty odległe i prowadzą do zgonu. Mutacja, zlokalizowana na chromosomie 7q31-34, dziedziczona jest autosomalnie dominująco.

Zespół Birt-Hogg-Dube

Kolejnym zespołem związanym z mutacją indukującą pojawianie się raka nerki jest zespół Birt-Hogg-Dube. W zespole tym chorzy cierpią na skórne fibrofolliculoma, torbiele płuc i spontanicznie pojawiające się odmy opłucnej, a także różnego rodzaju raki nerki wywodzące się z komórek kanalika dystalnego. Raki nerek występują w 20-30 %, najczęściej wieloogniskowo i obustronnie. Spotykane są tutaj najczęściej raki chromofobowe, onkocytoma i raki hybrydowe wykazujące cechy obu poprzednich, jednak nierzadko obserwuje się też inne typy histologiczne RCC, z rakiem jasnokomórkowym włącznie55. Za chorobę odpowiedzialna jest mutacja genu BHD1 13 umiejscowionego na chromosomie 17p11.256. Mutacja dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący 

Zespół von Hippel Lindau’a

Zespół von Hippel-Lindau’a dziedziczony jest w sposób autosomalny dominujący i związany z mutacją genu VHL. Chorzy na ten zespół często cierpią również na guza chromochłonnego, naczyniaki zarodkowe móżdżku i siatkówki, torbiele i raki nerek oraz trzustki, a także gruczolakotorbiele najądrzy. Jasnokomórkowy rak nerki występuje w 50% w tej grupie chorych w 3-5 dekadzie życia. Rak nerki w tym zespole charakteryzuje się częstym, obustronnym występowaniem oraz wieloogniskowością. Jak wszystkie pozostałe nowotwory złośliwe jest szczególnie dobrze unaczyniony.

Zmiany w genie 3p14.2

Rodzinny rak nerki bez towarzyszących zmian klinicznych występuje rzadko i głównie jest dziedziczony w sposób autosomalny dominujący i związany jest ze zmianami w genie 3p14.2. Osoby z tym typem zmiany genomu w wieku 60 lat mają 90% prawdopodobieństwa zachorowania na raka nerki a najczęstszym typem histologicznym jest RCC57 .

Zespół Lyncha II

Zespół Lyncha II jest kolejną chorobą charakteryzującą się częstym występowaniem raka jelita grubego natomiast w mniejszym stopniu występuje rak trzonu macicy, żołądka, jajnika lub rak przejściowo komórkowy moczowodu lub miedniczki nerkowej. Sposób dziedziczenia związany jest z genami hMSH2, hMLH1, PMS1, PMS22 w sposób autosomalny dominujący.

Stwardnienie guzowate

Stwardnienie guzowate związane jest z mutacją genu TSC1 i również dziedziczone jest w sposób autosomalny dominujący. Najczęstszym nowotworem nerki występującym w tym schorzeniu jest angiomyolipoma, poza tym rozpoznawane są również torbiele i rak – najczęściej obustronny i występujący w młodym wieku. Poza tym stwierdza się hamartomata wielu narządów. 

Kiedy wykonać badania genetyczne na raka nerki?

Badania genetyczne pod kątem raka nerki warto wykonać w sytuacki kiedy:

• w rodzinie wystąpił nowotwór;
• jest się samemu chorym na raka nerki;
• chce się sprawdzić jakie jest prawdopodobieństwo, że zachoruje się na raka nerki.

Jak wykonać test genetyczny na raka nerki?

Aby wykonać test genetyczny na obecność mutacji wywołujących raka nerki należy umówić się na wizytę u lekarza genetyka, który po przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu zleci wykonanie badania w kierunku mutacji wywołujących raka nerki. Po otrzymaniu wyniku warto z nim wrócić do lekarza genetyka, który omówi posiadany wynik i poradzi co zmienić w życiu by zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka nerki do minimum.
W przypadku kiedy mamy zdiagnozowanego raka nerki wynik badania genetycznego na obecność mutacji genów powodujących raka nerki pomoże dobrać właściwe leczenie. Z badania można dowiedzieć się też czy przyczyna choroby leży w genach czy jest zupełnie inna.

Jak leczy się raka nerki?

Jeżeli raka nerki uda się rozpoznać we wczesnym stadium choroby, to podstawową metodą leczenia pozostaje chirurgiczne usunięcie guza lub całej nerki. Zabiegi te mają charakter leczniczy i mogą prowadzić do wyzdrowienia. W zaawansowanym stadium nowotworu konieczne jest zastosowanie systemowego leczenia farmakologicznego. Duży problem stanowi oporność rozsianego raka nerki na leki cytotoksyczne – klasyczna chemioterapia stosowana jest więc rzadko.
W ostatnich latach leczenie zaawansowanego raka nerki bardzo się zmieniło. Przełom nastąpi wraz z pojawieniem się leków ukierunkowanych na cele molekularne. Terapia celowana raka nerki obejmuje 3 grupy leków: inhibitory receptorowych kinaz tyrozynowych, ihibiotory kinazy serynowo-treoninowej mTOR i przeciwciało monoklonalne anty-VEGF.
Aby zwiększyć efektywność leczenia zaawansowanego raka nerkowokomórkowego podejmowane są próby sekwencyjnego lub skojarzonego stosowania leków ukierunkowanych na cele molekularne.
Kolejny przełom w leczeniu raka nerki związany jest z rozwojem immuno-onkologii i wprowadzeniem do praktyki leczniczej immunoterapii. Terapia immunologiczna pozwala ma na przedłużenie życia Pacjentów z zaawansowanym rakiem nerki przy zachowaniu jego dobrej jakości.

Gdzie jest najlepszy genetyk, urolog onkolog w Warszawie?

W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie działa Poradnia Genetyczna, w której przyjmuje bardzo dobry lekarz genetyk. Przychodząc na wizytę można przeprowadzić sobie test genetyczny w ramach badania prewencyjnego a także już ze zdiagnozowaną chorobą jaką jest rak nerki. W tym drugim przypadku, w porozumieniu z prowadzącym lekarzem urologiem z Poradni Nowotworów Układu Moczowego, dobrane zostanie jak najlepsze leczenie.

W celu umówienia się na konsultację u genetyka, urologa, onkologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337

Źródła:
journals.viamedica.pl/oncology_in_clinical_practice/article/viewFile/9319/7939
wbc.poznan.pl/Content/223106/PDF/index.pdf
immuno-onkologia.pl/rak-nerki-nowe-terapie