Gwiaździak to najczęściej występujący glejak

Gwiaździak (astrocytoma) jest jednym z najczęściej występujących guzów układu nerwowego, należącym do glejaków. Powstaje z astrocytów stanowiących tkankę podporową mózgu. Jakie są przyczyny pojawienia się gwiaździaka? Jakie objawy daje ten glejaki jak przebiega jego leczenie? Gwiaździak (astrocytoma) to glejak, który u dorosłych zlokalizowany jest zazwyczaj w okolicy nadnamiotowej, natomiast u dzieci rozwija się najczęściej w obrębie pnia mózgu, w półkulach móżdżku, rzadziej w rdzeniu kręgowym. Występuje w każdej grupie wiekowej, najczęściej w 40-60 roku życia, dwukrotnie częściej u mężczyzn w stosunku do kobiet.

Wyróżnia się zarówno formy łagodne jak i złośliwe. Najczęściej stosowanym histologicznym systemem klasyfikacji gwiaździaków jest czterostopniowy system Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Stopień I to odmiany histologiczne gwiaździaków występujące głównie u dzieci, cechujących się dobrym rokowaniem. Należą do niego młodzieńczy gwiaździak włosowatokomórkowy, podwyściółkowy gwiaździak wielkokomórkowy i żółtakogwiaździak pleomorficzny. Stopień II to gwiaździak (astrocytoma low grade), stopień III gwiaździak anaplastyczny, a ostatni IV stopień to glejak wielopostaciowy.

Gwiaździak – jakie są przyczyny powstawania gwiaździaka?

Przyczyny zdecydowanej większości przypadków tych nowotworów jest nieznana. Niewielką liczbę przypadków wiąże się z napromienianiem mózgowia z powodu innych nowotworów. W niewielkim odsetku przypadków w genomie stwierdza się obecność sekwencji DNA wirusa SV40.

Większość gwiaździaków (astrocytoma) naciekających w sposób rozlany – niezależnie od stopnia złośliwości – wykazuje obecność mutacji genu TP53 i/lub LOH 17p, zawierającego ten gen. Przypadki z TP53 wiążą się z częstszą progresją oraz krótszym czasem do nawrotu i progresji. Inną dość częstą zmianą jest nadekspresja PDGFRα na poziomie mRNA, jednak zazwyczaj bez amplifikacji tego genu.

Astrocytoma rozlane w badaniach obrazowych są zazwyczaj źle odgraniczone, z wyraźnym efektem masy. W obrazach TK irezonansu magnetycznego głowy z reguły nie występuje efekt pokontrastowego wzmocnienia. Jego obecność sugeruje progresję guza mózgu. W przypadku gwiaździaka anaplastycznego wzmocnienie dotyczy masy guza, nie obserwuje się jednak – jak w przypadku glioblastoma – charakterystycznego pierścienia.

Gwiaździak – jakie są objawy gwiaździaka?

Objawy gwiaździaka powstają w wyniku nacieku i niszczenia tkanki nerwowej sąsiadującej z guzem. Zazwyczaj narastają stopniowo, pogłębiając się w ciągu kilku tygodni, miesięcy, a nawet kilku lat, w zależności od stopnia złośliwości guza. Najczęściej występującym objawem jest padaczkazwykle w przypadkach guzów niskiego stopnia), objawy ogniskowego uszkodzenia mózgu takie jak porażenie połowicze, porażenia nerwów czaszkowych, zaburzenia mowy oraz objawy podwyższonego ciśnienia wewnątrzczaszkowego, które charakteryzuje ból głowy, nudności, wymiotyi zaburzenia świadomości. Nigdy nie należy bagatelizować zmian osobowości, które również mogą być wynikiem rozwijającego się nowotworu. Szczególnie istotne jest pogorszenie się stanu klinicznego pacjenta, co najprawdopodobniej wskazywać może na krwotok w okolicy martwicy guza. Dodatkowo, u pacjentówcierpiących na padaczkę będących w ustabilizowanym stadium choroby, nagły rozwój objawów chorobowych może być spowodowany złośliwą przemianą guza niskiego stopnia.

Gwiaździak – jak wygląda rozpoznanie gwiaździaka?

Rozpoznanie gwiaździaka opiera się na wykorzystaniu badań obrazowych takich jak tomografia komputerowa oraz jądrowy rezonans magnetyczny (MRI).

Dodatkowo rozpoznanie guza można potwierdzić na podstawie biopsji stereotaktycznej lub śródoperacyjnego badania histopatologicznego.

Umożliwiają one ocenę charakteru tkanki nowotworowej, jej unaczynienia oraz złośliwości. Przykładowo, w tomografii komputerowej gwiaździaki łągodne widoczne są jako jednorodna hipodensyjna zmiana, o niewyraźnych granicach. Rzadko ulegają wzmocnieniu kontrastowemu i zwykle nie powodują efektu masy. Natomiast gwiaździaki o dużej złośliwości mają obraz mało zróżnicowanego guza. Charakteryzują się dużym obrzękiem, niejednorodną budową i wzmocnieniem po podaniu kontrastu.

Gwiaździak - jak przebiega leczenie gwiaździaka?

Gwiaździaki I i II stopnia – przy korzystnym umiejscowienia guza możliwe jest jego całkowite usunięcie, jednak ze względu na jego rozlany i naciekający charakter, doszczętna operacja bywa problematyczna. W celu przedłużenia okresu przeżycia zaleca się pooperacyjne napromienianie (radioterapię). W razie wznowy może dojść do zmiany stopnia złośliwości guza z powodu jego mniejszego zróżnicowania. Sposób postępowania w takiej sytuacji zależy od ogólnego stanu chorego, lokalizacji guza, rozległości zajętego obszaru, złośliwości procesu, a także od wyników poprzedniego leniczenia.

Gwiaździaki III i IV stopnia – wykorzystuje się leczenie operacyjne, pooperacyjne napromienianie oraz chemioterapię z zastosowaniem różnego rodzaju leków. W przypadku guzów operacyjnych dąży się do maksymalnie rozległego usunięcia nowotworu w celu wydłużenia czasu przeżycia oraz zmniejszenia powstałego deficytu neurologicznego.

W przypadku wznowy glejaka wielopostaciowego (gwiaździak IV stopnia), dalsze postępowanie zależy od ogólnego stanu chorego oraz lokalizacji guza. Ponowna operacja możliwa jest przy korzystnej lokalizacji guza i dobrym stanie ogólnym pacjenta.

Gwiaździak - jakie są rokowania w gwiaździaka? 

W zależności od charakteru i położenia nowotworu czas przeżycia chorych może być bardzo długi (wiele lat) lub bardzo krótki (tygodnie). Jest on krótszy przy zajęciu pnia mózgu, jąder podstawy i wzgórza, a dłuższy, gdy nowotwór nacieka istotę białą półkul, podwzgórze lub móżdżek. Mediana czasu przeżycia wynosi około 7 lat, ale tylko 6% dorosłych przeżywa 5 lat od chwili rozpoznania. Należy pamiętać, że młodszy wiek wystąpienia nowotworu również wpływa na dłuższe przeżycie chorego. Przy nawrocie choroby, w połowie przypadków obserwuje się progresję do bardziej złośliwych form (gwiaździak anaplastyczny lub glioblastoma), co wiąże się z dużo gorszym rokowaniem.

Nowotwory mózgu – gdzie jest najlepszy onkolog neurochirurg?

Jest wiele placówek medycznych gdzie można pójść na konsultację. Jednym z nich jest Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie gdzie w Poradnii Neurochirurgii Ogólnej i Onkologicznej oraz Poradnii Nowotworów Głowy i Szyi konsultują najlepsi specjaliści w dziedzinie neurochirurgii i chemioterapii.

W celu umówienia się na konsultację u neurologa, neurochirurga skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337