Jakie nowotwory atakują naszą skórę?

Najliczniejszą grupą nowotworów złośliwych skóry są raki skóry, które stanowią niejednolitą grupę nowotworów pochodzenia nabłonkowego i zajmują pierwsze miejsce w statystyce onkologicznych chorób skóry. Ostatnio obserwuje się wzrost zachorowań na nowotwory skóry, przede wszystkim na raka podstawnokomórkowego, kolczystokomórkowego oraz czerniaka. Towarzyszą temu znaczne koszty opieki zdrowotnej, a w odniesieniu do czerniaka – duża umieralność.

Jakie nowotwory atakują naszą skórę?

Rak podstawnokomórkowy skóry

Rak podstawnokomórkowy skóry (BCC) jest powoli rosnącym, lecz lokalnie złośliwym guzem pochodzącym z warstwy podstawnej skóry i struktur mieszka włosowego. Stanowi 65-75% zmian nowotworowych skóry.
Zachorowalność rośnie gwałtownie po 50 roku życia, a ryzyko pojawienia się w ciągu całego życia oceniane jest na blisko 30%. Rak podstawnokomórkowy skóry najczęściej pojawia się w okolicach często wystawianych na działanie promieni słonecznych, toteż głównie lokalizuje się w obrębie czoła, warg, policzków, nosa, szyi czy uszu. Może również rozwinąć się w bliźnie, owrzodzeniu lub w miejscu uszkodzonej skóry, np. ranie po przebytym oparzeniu lub takiej, w której toczy się przewlekły proces zapalny. Nowotwór ten z reguły nie daje przerzutów odległych, ale charakteryzuje się tzw. miejscową złośliwością. Oznacza to, że guz rośnie powoli, często latami, systematycznie naciekając okoliczne tkanki.
Niepodjęcie żadnego leczenia w tym czasie może prowadzić do znacznego powiększenia wymiarów owrzodziałego guza, który spowoduje zniszczenie okolicznych struktur (zniekształcenie nosa, nacieczenie zatoki szczękowej, przebicie się do śluzówki policzka). Rak podstawnokomórkowy cechuje się ponadto wysokim współczynnikiem wznów miejscowych. Raz usunięty, może pojawić się ponownie w tym samym lub pobliskim miejscu w ciągu następnych kilku lat. Istotne jest zatem, aby blizny po usunięciu BCC szczególnie obserwować pod kątem pojawienia się podobnych zmian w przyszłości.

Rak kolczystokomórkowy skóry

Rak kolczystokomórkowy skóryRak kolczystokomórkowy (SCC) jest nowotworem skóry o znacznie większej złośliwości niż rak podstawnokomórkowy, charakteryzujący się naciekającym wzrostem i skłonnością do przerzutów głównie do węzłów chłonnych. Pojawia się najczęściej u osób starszych, głównie u mężczyzn. U rasy białej występuje 5-10 razy rzadziej niż rak podstawnokomórkowy.

Wyróżnia się dwie odmiany raka kolczystokomórkowego:

wrzodziejąca,
brodawkująca.

Zmiany skórne mają charakter zmian guzkowych brodawkujących lub wrzodziejących o wyraźnym nacieku podstawy oraz często wałowatych, wywiniętych brzegach, ale bez perełkowatego wału charakterystycznego dla raka podstawno komórkowego. Przebieg jest przewlekły, przerzuty zdarzają się w 2-20% przypadków. Najlepiej rokują raki kolczystokomórkowe rozwijające się na podłożu rogowacenia słonecznego.

Czerniak złośliwy

Czerniak złośliwyCzerniak złośliwy jest jednym z najbardziej złośliwych i najczęściej diagnozowanych nowotworów złośliwych u ludzi rasy białej. W niektórych populacjach, narażonych na duże dawki promieniowania UV, jest to najczęstszy nowotwór złośliwy i jednocześnie najczęstsza przyczyna śmierci związana z chorobą nowotworową. Czerniak złośliwy powstaje z przekształconych melanocytów, a więc komórek barwnikowych skóry, które wytwarzają i gromadzą melaninę. Dlatego też, oprócz występowania na skórze, czerniak złośliwy może pojawić się tam, gdzie występują melanocyty, tzn. na błonach śluzowych jamy ustnej, odbytnicy czy w siatkówce oka. Czerniak umiejscawia się na skórze, a następnie daje przerzuty do innych tkanek, jeśli pozostanie nieleczony. Czerniak złośliwy ma niestety dużą skłonność do wczesnych przerzutów oraz w niewielkim stopniu podatny jest na leczenie. W przypadku nieleczonego czerniaka śmierć następuje zwykle w ciągu kilku miesięcy od powstania pierwszych przerzutów. Ponadto, pierwsze objawy czerniaka w postaci pojawienia się nietypowo wyglądającego znamienia są często lekceważone przez chorą osobę. Co więcej, czerniak złośliwy cechuje zdolność do powracania nawet po latach, gdy wcześniej wydaje się, że nastąpiła całkowita remisja i pacjent jest zdrowy. Wszystko to sprawia, że czerniak złośliwy cechuje się wysoką śmiertelnością i powinien być traktowany z dużą uwagą.

Rak neuroendokrynny Merkla

Rak neuroendokrynny z komórek MerklaRak skóry z komórek Merkla jest nowotworem skóry o bardzo złośliwym przebiegu. Często dochodzi do nawrotu miejscowego
Zachorowania na raka skóry z komórek Merkla są bardzo rzadkie. Częściej występuje u osób rasy białej. Dotyczy przeważnie osób starszych, po 70. roku życia. Ponad dwukrotnie częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet.

Za główne czynniki ryzyka wystąpienia raka skóry z komórek Merkla uważa się:

ekspozycję na promieniowanie słoneczne,
promieniowanie UVA, np. u chorych na łuszczycę leczonych PUVA,
kontakt z arsenem oraz stany niedoborów immunologicznych, np. po zabiegach przeszczepienia narządów, u chorych zakażonych wirusem HIV oraz po przebytej radioterapii.

Rak skóry z komórek Merkla często współistnieje z innymi chorobami nowotworowymi, takimi jak chłoniak Hodgkina, chłoniak B-komórkowy, przewlekła białaczka limfatyczna, rak piersi, rak jajnika, rak pęcherza moczowego lub rak krtani. Rak skóry z komórek Merkla należy do grupy nowotworów skóry, które rozwijają się u osób poddanych przewlekłej immunosupresji, czyli przyjmują leki tłumiące aktywność układu odpornościowego.

Mięsak Kaposiego

Mięsak KaposiegoMięsak Kaposiego jest nowotworem zbudowanym z komórek o wrzecionowatym kształcie i z obfitego unaczynienia przez drobne naczynia włosowate. Tworzy różnej barwy znamiona na skórze lub niewielkie guzy. Może zlokalizować się w różnych obszarach i dawać szerokie spektrum objawów, np. na skórze, będąc prawie bezobjawowym, czy w płucach, gdzie może nawet stanowić zagrożenie życia. Komórki nowotworowe wykazują pewne podobieństwo do komórek śródbłonkowych (wyścielających naczynia), mięśni gładkich i makrofagów (komórek układu odpornościowego). U ponad 90% chorych w komórkach mięsaka Kaposiego wykrywa się obecność materiału genetycznego wirusa o nazwie HHV-8 (ang. human herpesvirus 8). Zakażenie wirusem nie jest jednak jednoznaczne z zachorowaniem na mięsaka Kaposiego. Szacuje się, że na przykład w Stanach Zjednoczonych zakażonych jest 10% populacji, a w niektórych rejonach Afryki nawet 90%. Wirus jest więc bardzo rozpowszechniony, ale u osób z prawidłowym system immunologicznym bardzo rzadko prowadzi do zmian. U tej niewielkiej liczby osób, jeśli nawet powstanie mięsak Kaposiego, ma on łagodny przebieg.

Chłoniak skóry typu T (ziarniniak grzybiasty)

Ziarniak grzybiastyZiarniniak grzybiasty to chłoniak z małych, mózgopodobnych limfocytów T. Wywodzi się z obwodowych komórek T, cechujący się:

przewlekłym przebiegiem,
zmianami skórnymi,
czasami zajęciem węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych (przewód pokarmowy, płuca, wątroba, śledziona, OUN).

Ziarniniak grzybiasty jest najczęstszym chłoniakiem skóry, stanowi około 50% wszystkich pierwotnych chłoniaków skóry (CTLC). Zachorowania dotyczą 0,5-1:100 000 osób. Choroba występuje głównie u osób dorosłych, znacznie częściej u mężczyzn po 40. roku życia, zwłaszcza narażonych na przewlekłe działanie niekorzystnych czynników chemicznych pochodzenia przemysłowego.

W patogenezie ziarniniaka grzybiastego bierze się pod uwagę:

zakażenie retrowirusem HTLV,
przetrwałe reakcje nadwrażliwości kontaktowej,
stymulację układu immnologicznego.

Ziarniniak grzybiasty lokalizuje się najczęściej na klatce piersiowej, brzuchu, pośladkach, okolicach biodrowych, w przyśrodkowej powierzchniowej proksymalnej części kończyn, a nie kiedy na błonach śluzowych.

Rak skóry Pageta

Choroba PagetaChoroba Pageta skóry (rak skóry Pageta) to rodzaj nowotworu skóry, który bardzo łatwo pomylić z innymi chorobami skóry. Z tego powodu rak skóry Pageta często jest rozpoznawany zbyt późno, co zmniejsza szanse na wyzdrowienie
Wyróżnia się dwa typy pozasutkowej postaci choroby Pageta. W pierwszym typie nowotwór zaczyna się rozwijać w naskórku, a następnie rozprzestrzenia się do przylegającego nabłonka mieszków włosowych i przewodów gruczołów potowych. Druga hipoteza zakłada, że proces nowotworowy rozpoczyna się w naskórku i rozszerza się na warstwę skóry właściwej, skąd daje przerzuty.
W drugim typie rak ma swój początek w obrębie układu moczowo-płciowego lub pokarmowego, skąd szerzy się w sąsiadującym naskórku.
We wczesnym etapie choroby na skórze pojawiają się plamy rumieniowe, które wywołują świąd i uczucie pieczenia. Może z nich sączyć się wydzielina. Następnie mogą się pojawić nadżerki (często krwawiące).
Zmiany występują zwykle w okolicy zewnętrznych narządów płciowych: srom, odbyt, prącie i worek mosznowy - są to okolice bogate w gruczoły apokrynowe i ekrynowe. Rzadziej nowotwór obejmuje górną część ud, pośladki, pachy i okolicę pępka. Znane są pojedyncze przypadki lokalizacji zmian nowotworowych w obszarach skóry pozbawionych gruczołów apokrynowych np.: w przewodach słuchowych zewnętrznych, na powiekach, w przełyku, w cewce moczowej.

Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na raka skóry?

Na rozwój raka skóry szczególnie narażone są osoby z jasną karnacją skóry. Promienie słoneczne oraz nadmierne opalanie się w solarium to główne przyczyny nowotworu skóry. Osoby, które przebywają przez dłuższy czas na słońcu lub korzystają z usług solarium, są narażone na większe ryzyko zachorowania na raka skóry. Nawet wystawienie skóry na oddziaływanie promieni słonecznych przez krótki czas zwiększa zagrożenie. Badania pokazują, że korzystanie z solarium zwiększa ryzyko zachorowania na czerniaka nawet o ponad 70%.
Typ skóry oraz znamiona występujące na jej powierzchni mogą wpływać na ryzyko zachorowania na nowotwór skóry. Zagrożenie jest wyższe, jeśli osoba ma jasną skórę (w szczególności dotyczy to ludzi z jasnymi lub rudymi włosami i niebieskimi, zielonymi lub szarymi oczami), uległa silnym poparzeniom słonecznym, włącznie z występowaniem pęcherzy, ma skórę, która szybko się opala lub występuje na niej wiele piegów, jak również posiada 50 lub więcej znamion (wliczając znamiona dysplastyczne).
Ważny jest także czynnik genetyczny. Większe ryzyko zachorowania pojawia się u osób, w rodzinach których stwierdzano już przypadki zachorowania na raka skóry. Ryzyko pojawienia się raka skóry wzrasta w przypadku nowotworu skóry przebytego w przeszłości. Rak skóry może się rozwinąć w miejscach, gdzie skóra uległa silnym poparzeniom, zwłaszcza słonecznym.
Wszelkie choroby powodujące osłabienie układu odpornościowego mogą predysponować do rozwoju chorób nowotworowych skóry.

Wśród innych czynników ryzyka wymienia się:

skórę pergaminową (osoby, które odziedziczyły tę rzadką chorobę, bardzo często zapadają także na raka skóry),
rogowacenie słoneczne (duża powierzchnia skóry jest zniszczona, co zwiększa ryzyko zachorowania na praktycznie wszystkie rodzaje raka skóry.),
wpływ środków chemicznych (głównie narażenie zawodowe),
mnogą gruczolakowatość wewnątrzwydzielniczą (ryzyko rozwoju raka podstawnokomórkowego),
palenie tytoniu (większe ryzyko pojawienia się raka kolczystokomórkowego skóry w jamie ustnej lub gardle).

Jak wygląda leczenie nowotworów skóry?

Istnieje wiele metod leczenia raka skóry. Chirurg onkolog wybiera najlepszy sposób po uwzględnieniu takich czynników jak: typ raka skóry, miejsce występowania nowotworu na ciele, złośliwość zmiany, etap rozwoju nowotworu, obecność przerzutów, a także stan zdrowia pacjenta. Po uwzględnieniu wszystkich elementów lekarz decyduje się na jedną lub kilka metod leczenia raka skóry.
Najważniejszym celem leczenia jest usunięcie całego nowotworu. Jest to często możliwe, pod warunkiem, że rak nie rozprzestrzenił się do innych części ciała. Usunięcie nowotworu skóry jest możliwe na kilka różnych sposobów.

Wycięcie raka skóry

Przed zabiegiem lekarz stosuje miejscowy środek znieczulający, a następnie wycina raka oraz niewielki fragment normalnie wyglądającej skóry wokół nowotworu. Większość zabiegów tego typu można przeprowadzić w gabinecie dermatologicznym.

Wyłyżeczkowanie i wypalenie raka skóry

Ten zabieg chirurgiczny pozwala na usunięcie małych zmian wywołanych przez raka skóry. Polega on na usunięciu nowotworu za pomocą specjalnej łyżeczki, a następnie użyciu igły elektrycznej do wypalenia pozostałych komórek rakowych oraz pewnego fragmentu normalnie wyglądającej tkanki. Proces wyłyżeczkowania i wypalania jest zazwyczaj powtarzany trzy razy. Rana w większości przypadków goi się bez konieczności użycia szwów. Czasami sam zabieg wyłyżeczkowania w zupełności wystarczy do usunięcia nowotworu.

Metoda Mohsa

Zabieg rozpoczyna się od chirurgicznego usunięcia widocznych części raka skóry. Ze względu na fakt, że komórki nowotworowe nie są widoczne gołym okiem, lekarz usuwa również część skóry o normalnym wyglądzie, która jednak może zawierać komórki rakowe.
Ten rodzaj zabiegu wykonywany jest warstwami. Po usunięciu jednej warstwy skóry jest ona przygotowywana w taki sposób, aby chirurg mógł zbadać ją pod mikroskopem w celu wykrycia obecności komórek nowotworowych.
Jeśli są one wciąż widoczne, lekarz usuwa kolejną warstwę skóry. Czynność ta jest powtarzana do momentu, kiedy pod mikroskopem nie stwierdza się już komórek rakowych. W większości przypadków zabieg z wykorzystaniem metody Mohsa można przeprowadzić w ciągu maksymalnie jednego dnia. Szansa na wyleczenie raka skóry metodą Mohsa jest wysoka.

Chemioterapia i radioterapia

Jeśli dochodzi do rozprzestrzenienia się raka do innych obszarów ciała, konieczne może być rozpoczęcie chemioterapii. Ten rodzaj leczenia polega na przyjmowaniu konkretnego leku pod postacią tabletek, zastrzyków lub w kroplówce. Lek zostaje dostarczony do wszystkich części ciała, zabijając tym samym komórki rakowe, także te obecne jako przerzut. Niestety, lek powoduje także zniszczenie pewnej ilości zdrowych komórek, co wiąże się z występowaniem efektów ubocznych, jak wymioty lub utrata włosów. Po zakończeniu chemioterapii efekty uboczne ustępują.
Stosuje się także radioterapię w leczeniu raka skóry. Napromienianie może być stosowane do leczenia tych osób, u których rak skóry zajmuje dużą powierzchnię skóry lub jest trudny do usunięcia chirurgicznego. Radioterapia pozwala na stopniowe niszczenie komórek rakowych. W zależności od potrzeb konieczne może się okazać przeprowadzenie od 15 do 30 sesji zabiegowych. Istnieje ryzyko rozwoju nowego raka skóry po latach od napromienienia.
Niektórzy pacjenci nie mogą być poddani operacji. Zdarzają się również przypadki, gdy lekarz nie jest w stanie usunąć całego nowotworu lub dalsza terapia jest niezbędna do całkowitego pozbycia się raka. Jeśli rak skóry jest wykryty na wczesnym etapie, zabieg chirurgiczny nie musi być konieczny. Oprócz chemioterapii i radioterapii stosuje się także inne formy leczenia.
Jedną z nich jest kriochirurgia. W czasie leczenia tą metodą dermatolog zamraża raka skóry, dzięki czemu pewien obszar skóry zostaje zniszczony, a skóra z komórkami rakowymi jest usuwana.
Wykorzystuje się także immunoterapię. Ta forma leczenia polega na wykorzystaniu układu odpornościowego pacjenta do walki z rakiem. W tym przypadku pacjent nakłada na skórę specjalny krem zawierający lek o nazwie imikwimod. Lek wykazuje działanie przeciwnowotworowe.
Istnieje także terapia fotodynamiczna. Leczenie składa się z dwóch etapów. W pierwszym na powierzchnię skóry nakładany jest środek chemiczny, który należy pozostawić na zmianie przez kilka godzin. W drugim etapie rak skóry jest wystawiany na oddziaływanie specjalnego światła, które niszczy komórki nowotworowe.

W celu umówienia się na konsultację u chirurga onkologa w Poradni Noowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337

Powrót