Jakie są możliwości leczenia nowotworów regionu głowy i szyi?

Co to są nowotwory głowy i szyi?

Nowotwory głowy, szyi oraz ucha ujmuje się jako jedną grupę ze względu na podobieństwo diagnostyczne i terapeutyczne nowotworów wchodzących w jej skład. Zwyczajowo zalicza się do niej raki górnej części układu pokarmowego i oddechowego (rak jamy ustnej, rak języka, wargi, gardła, rak krtani – najczęstszy w tej grupie, rak jamy nosowej, rak zatok obocznych nosa) oraz nowotwory ucha, raka ślinianki i raka tarczycy.

Jakie są możliwości leczenia nowotworów regionu głowy i szyi?

Planowanie leczenia angażuje zespół specjalistów medycznych z różnych dziedzin. Obejmuje to zwykle spotkanie rożnych specjalistów zwane konsylium. Podczas takiego zebrania omawiane jest planowanie leczenia z uwzględnieniem wcześniej wspomnianych istotnych informacji.
Pacjentom zaleca się porzucenie nawyków uznawanych za czynniki ryzyka* raka regionu głowy i szyi, takich jak stosowanie wyrobów tytoniowych i spożywanie alkoholu. Pacjentów zachęca się również do utrzymywania zdrowego stanu odżywienia przed rozpoczęciem leczenia, bowiem w następstwie choroby oraz stosowanych metod leczenia mogą wystąpić trudności z przetykaniem; zaleca się w związku z tym poradę dietetyka. Przed rozpoczęciem leczenia wskazane jest również przeprowadzenie leczenia stomatologicznego, bowiem radioterapia stosowana na okolice głowy wywołuje próchnicę zębów i proces ten może przyspieszyć zły stan uzębienia. Dobra higiena jamy ustnej odgrywa ważną rolę w zmniejszaniu ryzyka wystąpienia bólu jamy ustnej (zapalenia błon śluzowych) i zakażeń jamy ustnej.
Leczenie zwykle polega na połączeniu kilku metod obejmujących:

• miejscowe leczenie guza, takich jak operacja lub radioterapia,
• leczenie komórek nowotworowych w całym ciele w postaci leczenia ogólnoustrojowego, takiego jak chemioterapia (oparta na cisplatynie lub karboplatynie, 5-fluorouracylu, docetakselu) i celowane leczenie biologiczne (cetuksymab).

Zakres leczenia zależy od stadium zaawansowania nowotworu, charakterystyki guza i związanych z nim zagrożeń dla pacjenta.
Wymienione poniżej metody leczenia mają swoje korzyści, zagrożenia i przeciwwskazania. Zalecane jest zapytanie lekarzy o oczekiwane korzyści i zagrożenia związane z każdą z metod leczenia, aby dokładnie zrozumieć przebieg leczenia. W przypadku niektórych metod leczenia dostępnych jest kilka różnych opcji, a wybór metody powinien być omówiony z uwzględnieniem stosunku oczekiwanych korzyści do zagrożeń.
Po omówieniu rożnych metod, które można zastosować w leczeniu raka regionu głowy i szyi, przedstawiane są plany leczenia zalecane dla danego stadium choroby.
Metody stosowane w leczeniu nowotworów regionu głowy i szyi

Leczenie chirurgiczne

Operacja zostanie przeprowadzona w znieczuleniu ogólnym. Chirurg usunie guz i ewentualnie, podczas tej samej operacji, usunie niektóre węzły chłonne. Ponieważ może dojść do znacznego zaburzenia estetyki i funkcjonalności narządów regionu głowy i szyi, podczas operacji należy podjąć próbę możliwie maksymalnego oszczędzenia zdrowych struktur; określa się to mianem operacji zachowawczej. Podczas tego samego zabiegu możliwe jest przeprowadzenie operacji rekonstrukcyjnej (plastycznej) mającej na celu zastąpienie brakujących tkanek fragmentami tkanek pochodzącymi z innych części ciała (płatami tkankowymi). Można również
przenieść płaty skóry, aby pokryć uszkodzony obszar (przeszczep skóry). Ostatecznym celem operacji rekonstrukcyjnej jest możliwie jak najskuteczniejsze przywrócenie wyglądu i czynności usuniętych tkanek.

Radioterapia

Radioterapia polega na stosowaniu promieniowania w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Generalnie komórki nowotworowe mają mniejszy potencjał regeneracji po napromienianiu niż prawidłowe komórki.
Radioterapia stosowana w raku regionu głowy i szyi ma na celu zniszczenie komórek nowotworowych miejscowo, za pomocą promieniowania o wysokiej energii wytwarzanego przez aparat do radioterapii. W teleradioterapii promieniowanie wytwarzane jest przez źródto zewnętrzne i jest kierowane na obszar głowy lub szyi, w którym znajduje się guz, w tym, w niektórych przypadkach, na naczynia chłonne i węzły chłonne. Do podparcia głowy i unieruchomienia pacjenta na czas trwania frakcji (sesji leczniczej) stosuje się
maskę. Po umieszczeniu maski na głowie i szyi pacjenta, przytwierdza się ją do szotu, na którym lezy pacjent. Oddychanie przez maskę nie sprawia trudności, jednak w sytuacji, w której konieczność zakradania maski powoduje u pacjenta dyskomfort, należy przekazać taką informację zespołowi leczącemu; członkowie zespołu umożliwią przezwycięzenie ewentualnego stresu.

Chemioterapia

Chemioterapia ma za zadanie zabicie komórek nowotworowych. Chemioterapia w raku regionu głowy i szyi podawana jest dożylnie, dzięki czemu jej działanie jest ogólnoustrojowe (poprzez krążenie krwi). Aktywność wobec nowotworów regionu głowy i szyi wykazuje szereg leków, takich jak cisplatyna, paklitaksel, docetaksel, 5-fluorouracyl (5-FU) i inne. Możliwe jest tez stosowanie tych leków w skojarzeniu. Niekiedy chemioterapię stosuje się równoczesnie z radioterapią, by wzmocnić jej działanie.

Leczenie biologiczne

Leczenie biologiczne oznacza lecznicze wykorzystywanie substancji specjalnie opracowanych w celu zaburzania wzrostu komórek.
Cetuksymab jest przeciwciałem monoklonalnym, które blokuje receptor naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR}, struktury obecnej na powierzchni wszystkich zdrowych komórek wspomagającej ich rozwój. Raki regionu głowy i szyi charakteryzują się obecnoscią dużej liczby EGFR na powierzchni komórek, zaś cetuksymab, wiązać się z EGFR, zaburza wzrost komórek nowotworowych i przyczynia się do ich obumierania.
Plan leczenia choroby w stadiach zaawansowania I i II

Średnica guza pierwotnego wynosi mniej nii 4 cm. W przypadku raka krtani możliwe, że doszło do częściowego zajęcia strun głosowych, ale okoliczne tkanki są nacieczone w niewielkim stopniu. Węzły chłonne i narządy odlegle nie wykazują cech choroby.
W stadiach I i II radioterapia i zachowawcze leczenie chirurgiczne przynoszą zbliżone efekty w odniesieniu do miejscowej kontroli guza, mimo że nie dokonano bezpośredniego porównania skuteczności radioterapii względem leczenia operacyjnego. Nowoczesne techniki radioterapii, w których stosuje się obrazowanie w czasie rzeczywistym i modulację wiązki promieniowania kierowanej na obrys guza w czasie rzeczywistym, umożliwiają bardziej precyzyjnie dostarczanie wiązek promieniowania do guza i, w miarę możliwości, oszczędzanie zdrowych tkanek otaczających nowotwór.
Plan leczenia choroby w stadiach zaawansowania III i IV

Średnica guza pierwotnego wynosi ponad 4 cm, dochodzi do naciekania okolicznych tkanek w sposób ograniczający ich czynność, na przykład w raku krtani dochodzi do poranienia strun głosowych. Ponadto możliwe jest zajęcie węzłów chłonnych i/lub narządów odległych.
Generalnie guz można uznać za operacyjny (możliwy do usunięcia drogą operacyjną, jeśli istnieje pewność, że po jego usunięciu nie pozostaną żadne komórki nowotworowe, przy czym zachowana została czynność narządów zajętych przez chorobę i osiągnięto dobry efekt kosmetyczny dzięki operacji rekonstrukcyjnej (lub bez niej. Niektóre guzy mogą zajmować struktury, których operowanie mogłoby być bardzo trudne z punktu widzenia technicznego, przez co chirurg może je uznać za nieoperacyjne. Inne guzy mogą być operacyjne z technicznego punktu widzenia, jednak wynik operacji może być nie do zaakceptowania dla pacjenta z punktu widzenia estetycznego i czynnościowego. Na przykład rozległy guz języka, technicznie nie stanowiłby wielkiej trudności dla chirurga, jednak usunięcie języka może być nie do zaakceptowania przez pacjenta.
Leczenie choroby w zaawansowanych stadiach III lub IV, jeśli guz uznaje się za operacyjny, obejmuje operację, a następnie często zabieg rekonstrukcyjny wraz z następczą radioterapią. Jeśli marginesy guza są dodatnie (nacieczone przez nowotwór) lub jeśli doszło do jego rozsiewu poza zewnętrzną warstwą węzłów chłonnych (pozatorebkowy rozsiew węzłowy), zalecana jest pooperacyjna chemioradioterapia (radioterapia i chemioterapia stosowane równocześnie) z ożyciem jednego leku zawierającego związek platyny (cisplatyny lub karboplatyny).

Pomocne w dokonaniu wyboru między operacją a radioterapią jest rozważenie, obok innych czynników, oczekiwanego wyniku, z uwzględnieniem okolicy zajętej przez guz, zasięgu choroby, osobistych preferencji pacjenta. Alternatywą dla chemioradioterapii może być radioterapia stosowana równocześnie z podawaniem cetuksymabu. W rzeczywistości, mimo iż nie przeprowadzono formalnego porównania tych dwóch schematów leczenia, zaobserwowano, ze radioterapia połączona z podawaniem cetuksymabu wywołuje mniej skutków ubocznych niż chemioradioterapia. Jednakże należy jeszcze przeprowadzić badania skuteczności tych dwóch schematów leczenia u pacjentów w wieku powyżej 65 lat.
Leczenie, którego celem jest zmniejszenie rozmiarów guza i zwiększenie możliwości jego wyleczenia na drodze operacyjnej lub za pomocą radioterapii i które stosowane jest przed leczeniem miejscowym, nazywane jest leczeniem indukcyjnym. W ramach leczenia indukcyjnego możliwe jest stosowanie schematów chemioterapii opartych na docetakselu wraz z cisplatynq i 5- fluorouracylem. Jak dotąd nie istnieją wyraźne dowody na poprawę przeżywalności dzięki stosowaniu chemioterapii indukcyjnej. Można ją zastosować w ramach leczenia nieoszczędzającego narządy w przypadku pewnych raków krtani i krtaniowej części gardła w celu uniknięcia usunięcia krtani.

Gdzie pójść na konsultację do chemioterapeuty, radioterapeuty, psychoonkologa, chirurga?

Jest wiele ośrodków zdrowia gdzie można pójść na konsultację do chemioterapeuty, radioterapeuty, psychoonkologa, chirurga. Najważniejsze by przyjmował tam bardzo dobry specjalista. Jednym z takich miejsc jest Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie, gdzie w Poradni Nowotworów Głowy i Szyi przyjmuje pacjentów bardzo dobry chemioterapeuta, radioterapeuta, chirurg, a w Poradni Zdrowia Psychicznego bardzo dobry psychoonkolog.

W celu umówienia się na konsultację do chemioterapeuty, radioterapeuty, psychoonkologa, chirurga skontaktuj się z Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod nr tel. +48222902337

Źródła:
esmo.org/content/download/88514/1620187/1/ESMO-ACF-Rak-P%C5%82askonab%C5%82onkowy-Regionu-%20G%C5%82owy-i-Szyi-Poradnik-dla-Pacjento%CC%81w.pdf