Guzy przysadki mózgowej - objawy, rozpoznanie, leczenie

Co to jest guz przysadki mózgowej?

Guzy przysadki mózgowej zlokalizowane są wewnątrz czaszki w okolicy kostnego zagłębienia nazywanego siodłem tureckim. Najczęściej ujawniają się w postaci gruczolaka - łagodnego guza o bardzo wolnym tempie wzrostu, rzadko guza złośliwego, czyli raka, który może dawać odległe przerzuty. W okolicy siodła tureckiego mogą występować również guzy wywodzące się z innych grup komórek, takie jak: chłoniak, rozrodczak, czaszkogardlak, glejak lub guz przerzutowy.
Guzy przysadki mózgowej stanowią około 10% wszystkich pierwotnych nowotworów wewnątrzczaszkowych.
Ze względu na aktywność hormonalną, wyróżnia się gruczolaki czynne (wydzielające jeden lub, rzadziej, kilka hormonów) i nieczynne hormonalnie:

około 80% guzów przysadki wykazuje aktywność hormonalną. Są to guzy:
prolaktynowy,
somatotropinowy,
kortykotropinowy,
tyreotropinowy,
pozostałe 20% to guzy nieczynne hormonalnie, które w ogóle nie wydzielają lub produkują substancje nie wywołujące objawów. Do tej grupy zalicza się guz gonadrotropinowy.

Guzy przysadki mózgowej, ze względu na wielkość, dzieli się na:

mikrogruczolaki o średnicy < 1cm
makrogruczolaki ≥ 1cm

Jakie są objawy guza przysadki mózgowej?

W przypadku dużych guzów przysadki mózgowej może wystąpić zależność gruczolak przysadki mózgowej a wzrok. Guz przysadki mózgowej znacznych rozmiarów niekiedy uciska nerwy wzrokowe i sąsiadujące z nimi naczynia krwionośne. Skutkuje to ograniczeniem pola widzenia, czasem też podwójnym i nieostrym widzeniem. Duży gruczolak uciskający sąsiednie tkanki i naczynia może być przyczyną przewlekłych bólów i zawrotów głowy.
Gruczolak przysadki objawy daje też zależne od tego, który hormon lub hormony wytwarza. Rzadko zdarza się, by guz produkował więcej niż jeden hormon.
Najczęściej gruczolak przysadki wydala do organizmu prolaktynę – w 50 procent przypadków. Wówczas powoduje:

zaburzenia miesiączkowania i niepłodność,
nadmierne owłosienie u kobiet,
ginekomastię – gruczolak przysadki mózgowej u mężczyzn objawia się powiększeniem gruczołów sutkowych,
spadek libido,
wytwarzanie mleka w piersiach, mlekotok,
utrata masy kostnej i zagrożenie osteoporozą.

Guz somatotropinowy wytwarza hormon wzrostu. Tego typu gruczolak przysadki mózgowej objawia się:

gigantyzmem – przeważnie u dzieci,
akromegalią – powiększeniem dłoni, stóp, kości żuchwy oraz języka, objawy występują zwykle u dorosłych,
pogrubieniem głosu,
cukrzycą,
nadciśnieniem tętniczym krwi,
bólem stawów i utratą masy kostnej, a w konsekwencji osteoporozą,
osłabieniem mięśni,
czasem kardiomiopatią przerostową – zwykle przerostem lewej komory serca.

Gruczolak przysadki wydzielający hormon kortykotropowy wywołuje nadczynność nadnerczy, która z kolei jest przyczyną choroby Cushinga. Symptomy tej choroby to:

otyłość,
trądzik,
rozstępy,
osteoporoza,
nadciśnienie tętnicze,
cukrzyca,
zaokrąglenie twarzy,
nadmierne owłosienie u kobiet,
zaburzenia miesiączkowania,
osłabienie mięśni,
bóle kości,
obniżona odporność organizmu.

Ten rodzaj gruczolaka przysadki może dawać objawy psychiczne pod postacią radykalnych zmian nastroju. Wahania nastroju zdarzają się też u osób z guzem tyreotropinowym.
Gruczolak przysadki mózgowej produkujący TSH, czyli tyreotropinę, powoduje dolegliwości jak nadczynność tarczycy, a więc:

drażliwość, nerwowość, problemy z koncentracją,
nadwrażliwość na wysoką temperaturę, wzmożoną potliwość,
osłabienie mięśni,
przyspieszoną akcję serca, uczucie kołatania serca,
spadek masy ciała mimo dopisującego apetytu,
drżenie rąk,
zaparcia i biegunki,
wypadanie włosów, łamliwość paznokci,
zaburzenia miesiączkowania, niepłodność,
swędzące zmiany skórne,
łzawienie.

Guz gonadotropinowy nie jest aktywny i nie wydziela hormonów. W związku z tym jest bezobjawowy. Może powodować dolegliwości wówczas, gdy jego rozmiar zwiększy się na tyle, że guz zacznie uciskać na sąsiednie tkanki i naczynia.

Jak lekarz rozpoznaje guz przysadki mózgowej?

Powyższe informacje wskazują zatem, że podejrzenie guza przysadki mózgowej może powziąć:

endokrynolog - wykrywając zaburzenia hormonalne
neurolog - wykrywając objawy śródczaszkowego procesu chorobowego
okulista - wykrywając zaburzenie pola widzenia lub inne nieprawidłowości stwierdzane na podstawie wyników badania dna oka.
Podejrzenie schorzenia przysadki jest wskazaniem do wykonania badania metodą rezonansu magnetycznego (MRI). To „cudowne” badanie całkowicie zrewolucjonizowało podejście do procesów chorobowych przysadki. Potrafi wykryć zmiany o średnicy 1 mm, a przede wszystkim dokładnie określić położenie guza i jego stosunek do "wrażliwych" narządów sąsiednich, jak na przykład wspomnianego skrzyżowania nerwów wzrokowych.

Jak wygląda leczenie guza przysadki mózgowej?

Po wykryciu guza (gruczolaka) przysadki mózgowej (niezależnie kto tego dokonał; poza naturalnym zaangażowaniem neurologów z wdzięcznością obserwuję coraz większą aktywność okulistów w tym zakresie) konieczna jest ocena endokrynologiczna, celem wykazania ewentualnej aktywności hormonalnej gruczolaka. Dlaczego? Wynika to z faktu, że w przypadku najczęstszego wydzielającego gruczolaka przysadki – prolactinoma – doskonałe efekty przynosi farmakoterapia, a zmiana ta w zasadzie nie wymaga leczenia operacyjnego. W przypadku innych „wydzielaczy” również istnieją leki hamujące ich wydzielanie oraz zmniejszające wielkość gruczolaka, przez to poprawiające stan pacjenta przed operacją.
Czy to oznacza, że gruczolaki „niewydzielające” wiążą się z gorszym rokowaniem, ponieważ nie ma na nie leków? Niezupełnie, po upowszechnieniu MRI często wykrywa się drobne mikrogruczolaki (czyli zmiany mniejsze niż 10 mm), nieaktywne hormonalnie i niemające znaczenia klinicznego. W języku lekarskim nazywa się je często incydentaloma. Takie zmiany poddawane są jedynie obserwacji – w ich przypadku wykonuje się okresowe badania kontrolne.
Leczenie opracyjne najogólniej rzecz biorąc przeprowadza się w przypadku zmian z potwierdzonymi w MRI cechami ucisku na sąsiednie narządy czy też przekraczających granice siodła tureckiego, zmian powiększających się, bądź zmian wydzielających (wyjątek stanowi prolactinoma). Ustalenie konkretnych wskazań do usunięcia gruczolaka wymaga szczegółowych dociekań konfrontowanych z obrazem MRI, zatem nie można przedstawić „ogólnych” rekomendacji, na dodatek „przez internet”.
Neurochirurg powinien przeprowadzić leczenie zabiegowe na wniosek endokrynologa. Dlaczego? Oczywiście dlatego, że w przypadku wielu gruczolaków wydzielających przed wdrożeniem leczenia operacyjnego należy zastosować wspomnianą wstępną farmakoterapię.
Zastosowanie promieniowania jonizujacego (radioterapii) stanowi alternatywną w stosunku do leczenia operacyjnego, ale budzącą kontrowersje metodę terapii. Radioterapia była niegdyś niechętnie stosowana ze względu na spustoszenia w napromienianej okolicy. Obecnie jednak używa się precyzyjnych (stereotaktycznych) metod ograniczających „pole rażenia”. Na udoskonalenie metod radioterapii neurochirurdzy odpowiedzieli udoskonaleniem technik operacyjnych. Obserwujemy więc ciekawą rywalizację, której można tylko przyklasnąć.

W celu umówienia się na konsultację u endokrynologa, neurologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337

Powrót