Przyczyny powstawania zespołu opsoklonie–mioklonie

Co to jest zespół opsoklonie–mioklonie?

Zespół opsoklonie–mioklonie (OMS) po raz pierwszy opisał Marcel Kinsobourn w 1962 roku. Jest to rzadkie schorzenie neurologiczne, występujące z częstością 1/10 mln osób rocznie, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, jako zespół idiopatyczny, paranowotworowy lub towarzyszący infekcji. Uważa się, że patomechanizm zespółu opsoklonie–mioklonie jest związany z zaburzeniami immunologicznymi, chociaż jego patogenezy do końca nie wyjaśniono. Na obraz kliniczny zespołu składają się opsoklonie z towarzyszącymi miokloniami w obrębie głowy, tułowia lub kończyn, z ataksją oraz drażliwością u dzieci i zaburzeniami zachowania u dorosłych.
Opsoklomie są definiowane jako spontaniczne, nierytmiczne, sprzężone lub częściowo sprzężone ruchy gałek ocznych o dużej amplitudzie i częstotliwości (10–15 Hz). Kierunek opsoklonii jest przypadkowy; mogą występować przy spozieraniu we wszystkie strony, utrzymują się w ciemności i po zamknięciu oczu. Mają charakter ciągły lub występują w sposób przerywany.
Mioklonie, inaczej zrywania mięśniowe, to występujące niespodziewanie gwałtowne, szarpiące i krótkotrwałe skurcze mięśni. Mioklonie obejmują pojedynczy mięsień albo całą grupę mięśniową. Dla osoby obserwującej mogą sprawiać wrażenie nagle pojawiającego się wstrząśnięcia jednej kończyny chorego.

Jakie są przyczyny powstawania zespołu  opsoklonie–mioklonie?

Patomechanizm powstania opsoklonii w zespole opsoklonie–mioklonie wciąż nie jest poznany. Zgodnie z jedną z hipotez opsoklonie są związane z uszkodzeniem komórek dwubiegunowych jądra szwu w moście. Komórki te w warunkach fizjologicznych, poprzez hamujące neurony części mostowej tworu siatkowatego i dogłowowej części jądra Cajala, zapobiegają generowaniu niepotrzebnych sakkad. Hipoteza ta nie znajduje jednak potwierdzenia w badaniach prowadzonych na małpach, w których wykazano, że uszkodzenie komórek dwubiegunowych jądra szwu w moście wiąże się ze spowolnieniem szybkich skokowych ruchów gałek ocznych, a nie z powstaniem opsoklonii. Również w badaniach autopsyjnych chorych z zespołem opsoklonie–mioklonie nie potwierdzono obecności zmian histopatologicznych w komórkach dwubiegunowych jądra szwu. Inna koncepcja wiąże powstawanie opsoklonii z dysinhibicją jądra wierzchu wmóżdżku. Wwarunkach prawidłowych jądro wierzchu móżdżku jest hamowane przez grzbietową część robaka móżdżku; w przypadku zaburzeń procesu hamowania dochodzi do jego dysinhibicji. Koncepcja ta znalazła potwierdzenie w czynnościowych badaniach neuroobrazowych chorych z zespołem opsoklonie–mioklonie. W badaniu tomografii emisyjnej pojedynczego fotonu (SPECT, single photon emission-computed tomography) stwierdzono dysfunkcję grzbietowej części robaka móżdżku, a w badaniu funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMR, functional magnetic resonance) — nadmierną obustronną aktywację jąder wierzchu móżdżku.

Uważa się, że większość przypadków zespołu opsoklonie–mioklonie u dorosłych jest uwarunkowana immunologicznie i ma podłoże paranowotworowe lub idiopatyczne. Rzadziej zespół opsoklonie–mioklonie jest manifestacją okołoinfekcyjnego zapalenia pnia mózgu czy ogólnoustrojowych zaburzeń metabolicznych lub toksycznych.

O roli mechanizmów immunologicznych w powstaniu zespołu opsoklonie–mioklonie może świadczyć stosunkowo szybki rozwój objawów klinicznych, występowanie zmian zapalnych w płynie mózgowo-rdzeniowym we wczesnej fazie schorzenia oraz obecność przeciwciał antyneuronalnych w surowicy krwi. Ustępowanie objawów zespołu opsoklonie–mioklonie, szczególnie po zastosowaniu immunoterapii, oraz brak ewidentnych zmian histopatologicznych w badaniach autopsyjnych sugerują, że w przebiegu zespołu dochodzi raczej do przemijającej dysfunkcji neuronalnej niż do powstania nieodwracalnych zmian neurozwyrodnieniowych.

Według danych z piśmiennictwa ponad połowa przypadków zespołu opsoklonie–mioklonie rozwija się w przebiegu ogólnoustrojowej choroby nowotworowej jako zespół paranowotworowy. U dorosłych zespół opsoklonie–mioklonie o etiologii paranowotworowej występuje w starszym wieku (60.–70. rż.) i zazwyczaj jest związany z drobnokomórkowym rakiem płuc (SCLC, small cell lung cancer), gruczolakorakiem piersi (adenocarcionoma) czy rakiem jajnika. Rzadziej stwierdza się go u chorych z innymi nowotworami, takimi jak niedrobnokomórkowy rak płuc (non-SCLC), czerniak, mięsak, chrzęstniakomięsak, chłoniak Hodgkina lub chłoniak nie-Hodgkina, rak tarczycy, grasicy, przewodu pokarmowego czy układu moczowego. Zespół opsoklonie–mioklonie stanowi na ogół pierwszą manifestację kliniczną uogólnionego procesu rozrostowego, chociaż może również wystąpić u pacjentów z ustalonym wcześniej rozpoznaniem choroby nowotworowej. W mechanizmie odpowiedzi humoralnej u niektórych chorych dochodzi do powstania przeciwciał onkoneuronalnych (m.in.: anty-Ri, -Hu, -Yo, -Ma1, -Ma2, -Ta, -CRMP-5,- CV2, przeciw amfifizynie, neurofilamentom). Stwierdzenie ich obecności potwierdza paranowotworowe podłoże schorzenia, ale ich brak go nie wyklucza. U większości pacjentów z paranowotworowym zespołem opsoklonie–mioklonie nie stwierdza się przeciwciał onkoneuronalnych. Wyjątek stanowią kobiety z zespołem opsoklonie–mioklonie i nowotworami piersi lub jajnika, u których obecne są przeciwciała anty-Ri skierowane przeciw białkom Nova, regulującym funkcję innych białek uczestniczących w transporcie synaptycznym w ośrodkowego układu nerwowego. Idiopatyczny zespół opsoklonie–mioklonie zazwyczaj dotyczy osób w młodszym wieku (30.–40. rż.), jego wystąpienie nierzadko poprzedza infekcja lub szczepienie.Odpowiedź immunologiczna typu humoralnego, zwrócona przeciw autoantygenom synaptycznym lub powierzchniowym komórek nerwowych, może tłumaczyć dysfunkcję neuronalną stwierdzaną w przebiegu OMS o podłożu idiopatycznym. Potwierdzają to wyniki badań Batallera i wsp., którzy u chorych z zespołem opsoklonie–mioklonie zidentyfikowali autoantygeny postsynaptyczne, takie jak kompleks białek związanych z receptorem NMDA (N-nethyl-D-nspartate). Także Blaes i wsp. dostarczyli dowodów wspierających tę teorię, odkrywając u pacjentów z OMS przeciwciała wiążące się z powierzchnią neuronów warstwy ziarnistej kory móżdżku.

Zespół opsoklonie–mioklonie stanowi niekiedy manifestację okołoinfekcyjnego zapalenia pnia mózgu o etiologii bakteryjnej (Borrelia burgdorferi, Mycoplasma pneumonia) lub wirusowej (enterowirusy, wirus Epsteina-Barr, cytomegalii, świnki, wiatrówki, Zachodniego Nilu czy ludzkiego niedoboru odporności).

W piśmiennictwie spotyka się także doniesienia dotyczące rozwoju zespołu opsoklonie–mioklonie w przebiegu śpiączki cukrzycowej, celiakii, ciąży, allogenicznego przeszczepienia szpiku, zatrucia lekami (lit, amitryptylina), substancjami psychoaktywnymi (kokaina) czy związkami toksycznymi, takimi jak tal i strychnina. Wyjątkowo OMS występuje w przebiegu urazów czaszkowo-mózgowych, chorób naczyniowych, demielinizacyjnych oraz nowotworowych ośrodkowego układu nerwowego.

Jakie objawy daje zespół opsoklonie-mioklonie?

Zespół opsoklonie-mioklonie Paranowotworowy zespół opsoklonie-mioklonie występuje zarówno u dzieci, jak i u dorosłych. Jego objawy obejmują:

• zaburzenia gałkoruchowe polegające na arytmicznych, skojarzonych drganiach gałek ocznych we wszystkich kierunkach, nieustępujących w ciemności ani po zamknięciu oczu;
• uogólnione lub ogniskowe mioklonie;
• ataksję chodu.

Gdzie w Warszawie znajdę bardzo dobrego neurologa i neurochirurga?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to przechodnia, w której działa Poradnia Neurologiczna gdzie przyjmuje bardzo dobry neurolog.

W celu umówienia się na konsultację u neurologa, neurochirurga skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337

Źródła:
journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/19874/15577
mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/152580,mioklonie
journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/viewFile/40373/27874