Encefalopatie okołoporodowe - przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest encefalopatia okołoporodowa?

Encefalopatia okołoporodowa jest medycznym określeniem uszkodzenia mózgu spowodowanego zmniejszeniem prężności tlenu we krwi oraz problemami z dopływem krwi do narządów. Stanowi jedną z najczęstszych przyczyn zgonów noworodków w okresie okołoporodowym oraz najważniejszą przyczynę zaburzeń neurorozwojowych u dzieci. Uszkodzeniu mózgu w okresie okołoporodowym najczęściej towarzyszy uszkodzenie układu oddechowego i nerek.
Jakie są przyczyny encefalopatii okołoporodowej?

Na wystąpienie encefalopatii okołoporodowej, w przebiegu której dochodzi do uszkodzenia głównie istoty białej mózgu ma wpływ wiele czynników zewnętrznych i wewnętrznych w przebiegu ciąży, w okresie okołoporodowym. Wyzwalać je mogą:

• infekcja wewnątrzmaciczna,
• infekcja pozamaciczna,
• czynniki nieinfekcyjne,
• zaburzenia przepływu mózgowego,
• niedojrzałość płodu.

Czynniki te mogą być spotęgowane:

• prozapalną odpowiedzią płodu,
• zapaleniem naczyń,
• obecnością cytokinin prozapalnych,
• niskim poziomem cytokinin przeciwzapalnych,
• niskim poziomem T4 i innych czynników wzrostu.

Przedstawione czynniki i mechanizmy mogą prowadzić do uszkodzenia istoty białej mózgu, co wyraża się wystąpieniem wczesnych objawów neurologicznych u noworodka z encefalopatią okołoporodową i co można potwierdzić badaniami neuroobrazowymi.

Encefalopatia okołoporodowa może też powstać na wskutek będu personelu medycznego przy porodzie. Istnieją trzy typy uszkodzenia mózgu u noworodka, które mogą być spowodowane nieprawidłowym działaniem personelu medycznego w czasie porodu, które może doprowadzić do encefalopatii okołoporodowej.
Najczęściej do niedotlenienia płodu   ( zamartwicy urodzeniowej )  dochodzi na skutek urazu porodowego lub  przypadku źle prowadzonej akcji porodowej przez personel medyczny szpitala.
Na niedotlenienie wewnątrzmaciczne podczas porodu wskazuje nieprawidłowa czynność serca płodu odczytywana na aparacie KTG. Jeżeli podczas zapisów KTG w trakcie porodu, tętno płodu spada poniżej 100 uderzeń na minutę przez co najmniej 2 lub 3 minuty, lekarz prowadzący poród powinien zdiagnozować ciężka bradykardię i zalecić nagłe cesarskie cięcie.
Przyczyną niedotlenienia mózgu noworodka mogą być też błędy ze strony personelu medycznego prowadzącego poród. Nieprawidłowe podanie środków wywołujących bóle porodowe powoduje niedotlenienie macicy, łożyska i płodu.

Jakie są objawy encefalopatii okołoporodowej?

W zależności od rozmiarów niedotlenienia, encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna może przebiegać pod postacią łagodną, umiarkowaną i ciężką. Postać łagodna, określana jako HIE I stopnia, ujawnia się w pierwszej dobie życia. Jej objawy są przejściowe i rzadko utrzymują się do 3. doby życia noworodka. Ich nasilenie ulega wyraźnemu zmniejszeniu, a zaliczamy do nich:

• brak płaczu po porodzie,
• czuwanie zamiast snu,
• nadpobudliwość i drażliwość,
• drżenia kończyn,
• łagodną hipotonię mięśniową,
• trudności z ssaniem pokarmu.

W badaniu lekarz stwierdza wygórowanie tzw. noworodkowych odruchów pierwotnych, szczególnie odruchu Moro. HIE I stopnia należy różnicować z hipoglikemią (wrodzone błędy metabolizmu) oraz zakażeniem. Rokowanie w opisywanej encefalopatii jest dobre.
HIE II stopnia, to encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna umiarkowana. W porównaniu z HIE I – objawy utrzymują się od kilku dni, do około dwóch tygodni, z wyraźnym ustępowaniem już po pierwszym tygodniu życia noworodka. Zalicza się do nich:

• nadmierną senność – tzw. letarg,
• obniżenie napięcia mięśniowego oraz trudności w ssaniu,
• osłabienie odruchów pierwotnych,
• drgawki w pierwszej dobie życia.

Niestety u około ¼ dzieci występują poważne powikłania ze strony układu nerwowego.
HIE III stopnia, to encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna o ciężkim przebiegu, która obserwowana jest u noworodków z dużym niedotlenieniem. Występują głębokie zaburzenia świadomości, jak:

• śpiączka,
• znaczna hipotonia mięśniowa,
• brak odruchów noworodkowych,
• napady drgawkowe,
• niewydolność oddechowa wymagająca wsparcia respiratorem.

Zdecydowana większość noworodków z HIE III stopnia umiera lub ma ciężkie powikłanie ze strony ośrodkowego układu nerwowego.

Jak rozpoznaje się encefalopatię okołoporodową?

W rozpoznaniu ecefalopatii okołoporodowej wykorzysstuje się badania labolatoryjne i obrazowe.

Badania labolatoryjne

Podstawowe testy laboratoryjne nie pozwalają jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć, czy doszło do rozwoju HIE, jednak ukazują całokształt przemian zachodzących w czasie niedotlenienia i ewentualnych jego następstw.
Badania te obejmują monitorowanie glikemii, równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej, mleczanów, aktywności dehydrogenazy kwasu mlekowego i innych enzymów uczestniczących w metabolizmie beztlenowym, a także morfologii z rozmazem, parametrów prawidłowej funkcji nerek (kreatynina, klirens kreatyniny, mocznik), wydolności wątroby (AlaT, AspAT, bilirubina) oraz uszkodzenia mięśnia sercowego (CK, CK-MB, troponina). 
Aktualne wskaźniki służące do oceny ciężkości urazu w rutynowej praktyce klinicznej są zawodne i nie pozwalają dokładnie przewidzieć wyników długoterminowych. Biomarkery niedotlenienia okołoporodowego mają znaczenie po wykluczeniu innych przyczyn depresji neurologicznej u noworodka. Niemowlęta z encefalopatią metaboliczną, sepsą, zaburzeniami genetycznymi, zaburzeniami nerwowymi mogą po urodzeniu wykazywać podobne objawy.

Badania obrazowe

Badanie ultrasonograficzne ośrodkowego układu nerwowego, połączone z dopplerowską oceną przepływów naczyniowych, jest konieczne w pierwszych godzinach po urodzeniu i powinno być powtarzane co 2–3 dni 
w 1. tyg.ż., a następnie co tydzień w celu oceny zmian niedotlenieniowo-niedokrwiennych. Noworodki, u których stosowano terapeutyczną hipotermię, powinny mieć wykonywane badanie mózgu metodą rezonansu magnetycznego mózgu (MRI) między 5. a 14. d.ż. Zmiany poniedotlenieniowe mogą nie być widoczne w badaniu MRI w 24.–48. godzinie życia. W celu kwalifikacji do leczenia pomocne jest badanie aEEG lub EEG, które zgodnie z obowiązującymi rekomendacjami stosuje się również podczas terapeutycznej hipotermii w celu monitorowania czynności mózgu.

Inne nowe badania diagnostyczne

W piśmiennictwie pojawiło się wiele prac dotyczących poszukiwania najlepszych biomarkerów pozwalających na ocenę stopnia uszkodzenia układu nerwowego i dalszego rokowania co do prawidłowego rozwoju w pierwszych tygodniach oraz ewentualnych odległych ciężkich następstw. Szczególne zainteresowanie dotyczy biomarkerów, które można oceniać w pierwszych 96 godzinach życia noworodków donoszonych z encefalopatią niedokrwienno-niedotlenieniową. Znaleziono trzy takie bio-markery do których należą surowicza interleukina IL-6, oraz nenolaza i interleukina IL-1b w płynie mózgowo-rdzeniowym. Przeprowadzona w 2009 roku ocena czułości i skuteczności tych bio-markerów wykazuje na ich wysoką przydatność w prowadzeniu efektywnej terapii w oddziale neonatologicznym.

Jak leczy się encefalopatię okołoporodową?

Postępowanie lecznicze jest uwarunkowane stanem ogólnym dziecka i stopniem niedotlenienia organizmu. Pierwszym działaniem na sali porodowej są zabiegi ratujące życie, w tym również resuscytacja noworodka, gdy doszło do zatrzymania oddechu.
Po ustabilizowaniu podstawowych funkcji życiowych dziecka, należy zapewnić prawidłową wentylację jego płuc, krążenie krwi (uzyskanie prawidłowego ciśnienia tętniczego i rzutu serca), a także wyrównać zaburzenia metaboliczne, elektrolitowe i nieprawidłowości krzepnięcia. W przypadku podejrzenia infekcji – lekarz wdraża indywidualnie dobrane leczenie.
Dziecko musi być również szczegółowo monitorowane przez personel medyczny. Istnieje bowiem ryzyko wystąpienia drgawek w pierwszej dobie życia, co wymaga podania leków przeciwpadaczkowych i dalszej diagnostyki.
Niedotlenione dziecko nie powinno być ogrzewane. Zaleca się wprowadzić hipotermię leczniczą przed 6. godziną życia noworodka. Opiekę nad takim dzieckiem powinien sprawować ośrodek specjalizujący się w hipotermii noworodków. Taka terapia trwa do 72 godzin.
W kolejnych dniach i tygodniach życia, dziecko powinno znaleźć się pod opieką poradni patologii noworodka. Wówczas ustala się dalsze interwencje medyczne (w tym: rehabilitacja ruchowa, wspieranie rozwoju, odraczanie szczepień) i monitorowanie stanu neurologicznego (poradnia neurologiczna).
W Poradni Neurologii Dziecięcej leczone są encefalopatie okołoporodowe (urazy mózgu powstałe na wskutek niedotlenienia mózgu i niewydolności krążenia). Każda z nich wymaga indywidualnego podejścia aby leczenie było jak najbardziej skuteczne.

Gdzie pójść z dzieckiem do neurologa?

Aby skutecznie leczyć encefalopatię okołoporodową u dzieci warto pójść do bardzo dobrego neurologa, specjalizującego się w leczeniu tego typu schorzeń. Jednym z nich jest dr n. med. Tomasz Kmieć, który konsultuje dzieci i dorosłych w Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie, gdzie działa Poradnia Neurologii Dziecięcej a ponad to jest zastępcą Kierownika Kliniki Neurologii i Epileptologii Instytut Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Posiada bardzo duże doświadczenie zawodowe.

W celu umówienia się na konsultację u neurologa dziecięcego, skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337

Źródła:
krop.org.pl/encefalopatia-okoloporodowa/
ciazaiporod.com/encefalopatia-okoloporodowa/?gclid=Cj0KCQjwqrb7BRDlARIsACwGad5w3_1vG4kBUeVq2kbEYgceashEiA7R7IzpuAcHa5Bjg5gFzJlxQoAaArz6EALw_wcB
hospicjum.waw.pl/pliki/Artykul/1279_odleglenastepstwaiprzebiegklinicznyencefalopatiiokoloporodowych-2009.pdf
kolderka.net/encefalopatia-niedotlenieniowo-niedokrwienna-czyli-hipoksja-okoloporodowa/
forumpediatrii.pl/artykul/niedotlenienie-okoloporodowe
hospicjum.waw.pl/pliki/Artykul/1279_odleglenastepstwaiprzebiegklinicznyencefalopatiiokoloporodowych-2009.pdf
kolderka.net/encefalopatia-niedotlenieniowo-niedokrwienna-czyli-hipoksja-okoloporodowa/
orumpediatrii.pl/artykul/niedotlenienie-okoloporodowe