Rak trzustki i brodawki Vatera - badania

Co to jest rak trzustki i brodawki Vatera?

Rak trzustki to rodzaj nowotworu, który jest bardzo trudny do wyleczenia. W Polsce jest to bardzo rzadki nowotwór, jednak jeśli już się pojawia - szanse na przeżycie pacjenta są niewielkie. Wraz z wiekiem rośnie ryzyko zachorowania na ten rodzaj raka, a dodatkowo każdy fragment trzustki może być punktem wyjścia rozrostu nowotworowego. Choroba przez długi okres czasu nie daje żadnych objawów, a kiedy się już pojawiają - często na leczenie jest zbyt późno, ponieważ guz jest w zaawansowanym stadium i obecne są przerzuty. Symptomy tej choroby zależą od wielkości oraz lokalizacji guza. W ostatnim czasie w Polsce coraz więcej mówi się o nowotworze trzustki, chociażby za sprawą popularnych aktorów i twórców, którym ta choroba odebrała życie. Rak trzustki ma bardzo złe rokowania, a na obecną chwilę jedynym sposobem leczenia jest operacja, która powinna być wykonana na wczesnym etapie zaawansowania choroby (niestety początek choroby bardzo łatwo można przegapić). 

Rak brodawki Vatera to złośliwy guz brodawki dwunastnicy. Brodawka Vatera (papilla Vateri), inaczej brodawka większa dwunastnicy, to miejsce połączenia przewodu żółciowego wspólnego z przewodem trzustkowym, tworzące tzw. bańkę wątrobowo-trzustkową.
Rak brodawki Vatera jest rzadkim nowotworem. Stanowi zaledwie około 2% wszystkich raków przewodu pokarmowego. Występuje z częstością 0,57 na 100000 osób na rok. Choroba ta dotyczy zwłaszcza osób powyżej 60. roku życia, częściej mężczyzn niż kobiet. Jeśli chodzi o raka brodawki Vatera, najczęściej jest to gruczolakorak, który wywodzi się z dróg żółciowych. Częściej diagnozuje się zmiany łagodne, głównie gruczolaki brodawki Vatera.
Etiologia nowotworu wciąż nie jest znana. Specjaliści są zdania, że patologia rozwija się na podłożu łagodnych zmian brodawczakowatych. Czynnikiem zwiększającym ryzyko pojawienia się choroby jest uwarunkowany genetycznie zespół polipowatości rodzinnej (FAP). 

Jak wykrywa się rak trzustki i brodawki Vatera?

Ogólne zasady

Celem wstępnej diagnostyki są: potwierdzenie rozpoznania, ocena stopnia zaawansowania choroby i jej resekcyjności oraz stanu chorego, co umożliwia ustalenie planu leczenia.

Badanie kliniczne i badania laboratoryjne

Wczesny rak trzustki zwykle jest wykrywany przypadkowo. Podejrzenie nowotworu mogą budzić: atypowa cukrzyca lub nietolerancja glukozy (zwłaszcza u osoby w starszym wieku), objawy choroby zatorowo-zakrzepowej, epizod zapalenia trzustki o niejasnej etiologii.

Do najczęściej występujących objawów zaawansowanego raka trzustki należą:

• utrata masy ciała;
• bóle w nadbrzuszu (występują wcześniej u chorych z guzami ogona i trzonu) promieniujące do kręgosłupa, nasilające się po posiłkach, a złagodzone w pozycji embrionalnej;
• żółtaczka (częściej u chorych z guzami głowy trzustki);
• biegunka tłuszczowa.

W badaniu przedmiotowym często stwierdza się wyczuwalny przez powłoki guz lub powiększony, zastoinowy pęcherzyk żółciowy (objaw Courvoisiera).
Dla raka brodawki Vatera w wywiadzie i badaniu przedmiotowym stwierdza się współistnienie przebiegającej bezbólowo żółtaczki mechanicznej oraz niedokrwistości. Do późnych objawów należą nudności, wymioty, brak łaknienia, utrata masy ciała, bóle brzucha oraz biegunka tłuszczowa będąca skutkiem niedoboru lipazy. W badaniu przedmiotowym czasem stwierdza się objaw Courvoisiera.

Przed rozpoczęciem terapii konieczna jest ocena stopnia sprawności chorego, wydolności szpiku kostnego, wątroby i nerek oraz oznaczenie CA 19-9 (carbohydrate antigen 19-9). Podwyższone stężenie CA 19-9 występuje u 75–85% chorych na raka trzustki, lecz także w nienowotworowych chorobach wątroby, trzustki i dróg żółciowych — miano przekraczające 100 j./ml ze znacznym prawdopodobieństwem wskazuje na obecność nowotworu. Jeśli jest planowane leczenie operacyjne, oznaczenie CA 19-9 może uzupełniać ocenę resekcyjności w badaniach obrazowych. Niskie stężenie CA 19-9 (< 100 jm.) świadczy o niewielkim prawdopodobieństwie rozsiewu, wysokie miano (> 300 jm.) może wskazywać na stadium nieoperacyjne. Zawsze konieczne jest ustalenie rozpoznania w badaniu mikroskopowym (cytologicznym lub histologicznym).

Diagnostyka obrazowa i endoskopowa

Standardem diagnostyki obrazowej jest KT wykonana według protokołu trzustkowego. Badanie to pozwala określić stopień zaawansowania nowotworu oraz kryteria resekcyjności (zwłaszcza naciekanie naczyń krwionośnych). Do oceny ścian jelita u chorych z guzami okolicy brodawki Vatera KT wykonywana jest według innego protokołu z doustnym i dożylnym podaniem kontrastu. W przypadku guzów okolicy brodawkowej o wielkości poniżej 2 cm jedyną zmianą stwierdzoną w KT może być poszerzenie przewodu trzustkowego lub żółciowego wspólnego.

Wykonanie endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej (ECPW) może zapewnić drenaż żółci dzięki metodzie protezowania dróg żółciowych.
W przypadkach wątpliwych należy rozważyć wykonanie ultrasonografii endoskopowej (EUS). Badanie to pozwala na wykrycie i diagnostykę różnicową zmian w obrębie brodawki Vatera i jej otoczeniu oraz małych zmian w trzustce, a także umożliwia wykonanie biopsji. Stopniowanie raka brodawki Vatera przy użyciu tej metody przewyższa dokładnością pozostałe nieinwazyjne badania obrazowe.

Alternatywą dla KT jest badanie MR według odpowiedniego protokołu z podaniem dożylnym kontrastu w sekwencji dynamicznej, którego częścią jest cholangiopankreatografia magnetycznego rezonansu (MRCP). Technika ta pozwala na lepsze uwidocznienie zmian torbielowatych trzustki. Sekwencje MRCP umożliwiają nieinwazyjne obrazowanie dróg żółciowych i przewodów trzustkowych, co pozwala uniknąć inwazyjnej ECPW oraz zarezerwować ją dla przypadków, w których niezbędne jest odbarczenie dróg żółciowych.
Połączenie pozytonowej tomografii emisyjnej (PET) z KT (PET-KT) stanowi uzupełnienie pozostałych metod obrazowych — zwłaszcza w przypadkach różnicowania stanów zapalnych z procesem nowotworowym.
Endoskopia (gastroskopia, ECPW) umożliwia pobranie materiału do badania histologicznego u chorych z guzami brodawki Vatera.

Ocena zaawansowania

Określenie stopnia zaawansowania nowotworu ma na celu wybór odpowiedniego leczenia, jak też pomaga określić rokowanie. W tym celu posługujemy się klasycznym systemem TNM, w którym T oznacza stopień miejscowego zaawansowania pierwotnego guza, N – zajęte węzły chłonne, M – przerzuty odległe oraz kliniczną oceną stopnia zaawansowania, który dzieli chorobę na resekcyjną, granicznie resekcyjną, miejscowo zaawansowaną lub nieresekcyjną oraz z przerzutami.

Gdzie mogę sprawdzić czy mam raka pęcherzyka trzustki lub brodawki Vatera?

Jest wiele ośrodków zdrowia gdzie można odbyć konsultację u onkologa. Jednym z takich miejsc jest Onkolmed Lecznica Onkologiczna, w której konsultują jedni z najlepszych specjalistów w Polsce, zajmujących się diagnostyką i leczeniem raka trzustki i brodawki Vatera. W Onkolmed Lecznica Onkologiczna oprócz konsultacji można wykonać badania (w tym USG).

W celu umówienia się na konsultację u chirurga, chemioterapeuty, onkologa, skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337.

Źródła:
/onkologia.zalecenia.med.pl/pdf/zalecenia_PTOK_tom1_04_Nowotwory_ukladu_pokarmowego_20151202.pdf
portal.abczdrowie.pl/rak-brodawki-vatera
medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-nowotworowe,rak-trzustki---przyczyny--objawy-i-leczenie-nowotworu,artykul,1580032.html
onkologia.org.pl/nowotwory-trzustki/#t