Mięsak macicy - przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest mięsak macicy?

Mięsak macicy to złośliwy nowotwór narządu rodnego. Wyróżnia się różne typy tego nowotworu, każdy z nich inaczej rokuje. Szczyt występowania mięsaków macicy przypada na przełom piątej i szóstej dekady życia, aczkolwiek można je spotkać zarówno u osób młodych, jak i w podeszłym wieku. Jest więc to nowotwór, którym szczególnie zagrożone są kobiety w okresie menopauzy.
Typowo (tj. w dwóch trzecich wszystkich przypadków) guz rozrasta się w obrębie trzonu macicy. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że mięsaki macicy stanowią zaledwie 3-7% wszystkich nowotworów złośliwych, zlokalizowanych w obrębie trzonu macicy – są więc relatywnie rzadkie.
Najczęstszym typem jest mięśniakomięsak gładkokomórkowy (leiomyosarcoma), który reprezentuje 50-70% wszystkich przypadków mięsaków macicy. Z kolei drugi typ - mięsak podścieliska (sarcoma stromale) obejmuje natomiast około 15% wszystkich przypadków mięsaków macicy. Pozostałe typy histologiczne spotyka się sporadycznie.

Mięsak macicy - jakie są czynniki ryzyka wystąpienia mięsaka macicy?

Podobnie jak w przypadku innych zmian nowotworowych również w tym przypadku udało się ustalić czynniki predykcyjne do rozwoju mięsaka macicy. Są to:

• starszy wiek pacjentki,
• otyłość,
• brak potomstwa,
• stan po napromieniowaniu miednicy mniejszej,
• przyjmowanie leku tamoksifen – podstawowa substancja terapeutyczna w raku sutka.

Mięsak macicy - jakie są objawy mięsaka macicy?

Mięsak macicy objawia się takimi dolegliwościami, jak:

• nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych,
• bóle podbrzusza,
• bóle śródbrzusza.

Mięsaki macicy bardzo trudno odróżnić od niezłośliwego guza – mięśniaka macicy. Rozrastający się nowotwór może doprowadzić do deformacji trzonu narządu rodnego. Sprzyja to uciskaniu sąsiednich narządów. Mięsaki macicy charakteryzują się skłonnością do dawania przerzutów droga krwionośną. Przerzuty najczęściej występują w płucach. Objawiają się one dusznościami, bólem opłucnowym, kaszlem, odkrztuszaniem plwociny podbarwionej krwią i zwiększeniem częstości oddechów.

Mięśniaki macicy – jakie badania należy wykonać aby zdjagnozować mięsaka macicy?
W diagnostyce mięśniaków macicy wykonuje się następujące badania:

• badanie ginekologiczne,
• USG transwaginalne,
• histeroskopia - polega ona na obejrzeniu jamy macicy przy użyciu optycznego przyrządu – histeroskopu, który jest wprowadzany przez pochwę,
• laparoskopia diagnostyczna.

Wszystkie powyższe metody diagnostyczne służą jednemu celowi – ustaleniu lokalizacji mięśniaków macicy, a także ocenie ich liczby i wielkości, co pomoże w dobraniu odpowiedniej metody leczenia.

Mięsak macicy – jak przebiega leczenie mięsaka macicy?

Nie wszystkie kobiety z mięśniakami macicy wymagają leczenia. Wybór metody leczenia zależy przede wszystkim od stopnia dolegliwości powodowanych przez guzy, ich wielkości i lokalizacji, wieku pacjentki i jej planów reprodukcyjnych. Stosuje się jedną z trzech metod:

• postępowanie wyczekujące,
• leczenie farmakologiczne,
• leczenie chirurgiczne.

Postępowanie wyczekujące

Postępowanie wyczekujące można wdrożyć gdy objawy choroby nie są zbyt nasilone, a kobieta jest w wieku okołomenopauzalnym. Leczenie odracza się wówczas do czasu wejścia kobiety w okres pomenopauzalny (gdy choroba może zacząć samoistnie się cofać) lub do momentu nasilenia objawów. W trakcie postępowania wyczekującego konieczne są częste wizyty u lekarza ginekologa, podczas których śledzi się rozwój choroby i jej objawów.

Leczenie farmakologiczne

Leczenie farmakologiczne obejmuje terapię hormonalną i leczenie przeciwbólowe. Włącza się je w następujących sytuacjach:

• jako leczenie poprzedzające o 3-4 miesiące operację (służy zmniejszeniu wielkości guzów, zmniejsza utratę krwi podczas zabiegu);
• na krótki czas u kobiet w wieku okołomenopauzalnym (zmniejszenie wielkości guzów o 30-90%) – po zakończeniu terapii i osiągnięciu przez kobietę wieku pomenopauzalnego choroba może zacząć się cofać.

Należy pamiętać, że leczenie farmakologiczne nie jest leczeniem ostatecznym – po zakończeniu terapii guzy odrastają. Dodatkowo, ze względu na liczne działania niepożądane, terapia nie powinna trwać dłużej niż 6 miesięcy.
Celem terapii hormonalnej jest supresja czynności jajników (zmniejszenie ilości wydzielanych przez nie hormonów, głównie estrogenów), która powoduje zmniejszenie wielkości mięśniaków. Supresję jajników wywołuje się blokując hormony nimi sterujące. Jajnikami sterują głównie dwa hormony: folikulotropowy (FSH) i luteinizujący (LH). Są one wydzielane przez fragment mózgu – przysadkę. Przysadka natomiast jest pobudzana do wydzielania FSH i LH przez inną część mózgu – podwzgórze. Podwzgórze produkuje hormon zwany gonadoliberyną (GnRH). Tak więc GnRH z podwzgórza stymuluje przysadkę do wydzielania FSH i LH, które z kolei stymulują jajniki do wydzielania żeńskich hormonów płciowych (m.in. estrogenów). Celem terapii hormonalnej jest zablokowanie któregoś z „pięter” regulacji hormonalnej. Inaczej mówiąc leczenie polega więc na wprowadzeniu pacjentki w stan, który występuje u kobiety w okresie pomenopauzalnym (fakt ten jest przyczyną większości działań ubocznych tych leków).

Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne jest najczęstszym postępowaniem w terapii mięśniaków macicy. Istnieje kilka metod tej formy terapii.

Histerektomia

Histerektomia – polega na operacyjnym usunięciu:

• mięśniaków wraz z macicą i przydatkami (jajnikami i jajowodami) u kobiet w okresie około- i pomenopauzalnym,
• mięśniaków wraz z macicą i jajowodami z pozostawieniem jajników u kobiet w okresie przedmenopauzalnym, które nie planują mieć więcej dzieci.

Histerektomię wykonuje się z pomocą jednej z następujących metod:

• laparotomii,
• laparoskopii
• usunięcia przez pochwę.

Miomektomia (wyłuszczenie mięśniaków)
Miomektomia (wyłuszczenie mięśniaków) – polega na usunięciu mięśniaków z możliwie najmniejszym uszkodzeniem macicy. Wykonuje się ją u kobiet w wieku przedmenopauzalnym, które w przyszłości chciałyby mieć dzieci. Miomektomię wykonuje się za pomocą jednej z trzech metod:

• laparotomii – polegającej na rozcięciu powłok brzucha za pomocą skalpela,
• laparoskopii – polegającej na wprowadzeniu przez 3 niewielkie otwory w brzuchu laparoskopu – rur zakończonych kamerą i manipulatorami,
• histeroskopii – polegającej na dostaniu się do macicy drogą przez pochwę, z pomocą specjalnego optycznego przyrządu – histeroskopu.

Embolizacja mięśniaków (embolizacja tętnic macicznych)

Embolizacja mięśniaków (embolizacja tętnic macicznych) – polega nazatkaniu tętnic, którymi płynie krew odżywiająca guzy. Dokonuje się tego za pomocą specjalnego materiału podawanego przez cewnik. Cewnik ten, pod kontrolą aktualizowanego w czasie rzeczywistym obrazu RTG, wprowadza się przez tętnicę udową, a jego końcówkę umieszcza się w naczyniu zaopatrującym w krew guza. Wówczas wstrzykuje się materiał blokujący wspomniane naczynie i odcina się mięśniakowi dostęp krwi, co po krótkim czasie powoduje jego zanikanie. Zabieg ten powoduje zniszczenie guza i nie uszkadza macicy, stosowany jest więc u kobiet, które w przyszłości chciałyby mieć jeszcze dzieci.

Nowe techniki operacyjnego leczenia mięśniaków – ich wspólną cechą jest punktowe niszczenie guza z możliwie jak najmniejszym uszkodzeniem macicy:

• Mioliza – do niszczenia mięśniaków używana jest elektroda generująca prąd elektryczny o wysokiej częstotliwości (tzw. częstotliwości radiowej). Elektroda ta znajduje się na końcu laparoskopu, który poprzez niewielkie nacięcie w powłokach brzusznych jest wprowadzany w okolice macicy. Następnie elektroda umieszczana jest we wnętrzu mięśniaka (pod kontrolą USG), po czym następuje jej uruchomienie. Wygenerowany prąd powoduje „wypalenie” otaczającej elektrodę tkanki mięśniaka oraz zniszczenie zaopatrujących go naczyń krwionośnych. Odcięcie dopływu krwi powoduje zanikanie pozostałych po zabiegu żywych fragmentów leczonego tą metodą mięśniaka (dlatego nie jest konieczne jego chirurgiczne usunięcie). Czasami zamiast elektrody stosuje się sondę wytwarzającą promień lasera (tzw. termoterapia laserowa).
• Kriomioliza – do niszczenia mięśniaków wykorzystuje się metalową sondę, która schładza się do bardzo niskiej temperatury (około -180°C). Sonda ta, podobnie jak elektroda w przypadku miolizy, znajduje się na końcu laparoskopu i jest pod kontrolą USG wprowadzana do wnętrza mięśniaka, po czym następuje jej uruchomienie. Niska temperatura wygenerowana przez sondę (schładzaną za pomocą ciekłego azotu) powoduje następujące po sobie „zamrażanie” i „rozmrażanie” tkanki mięśniaka, uszkadzając zaopatrujące go naczynia krwionośne. Powoduje to zanikanie leczonego tą metodą mięśniaka (dlatego nie jest konieczne jego chirurgiczne usunięcie).

Mioliza i kriomioliza wykonywane są tylko u pacjentek, u których mięśniaki mają odpowiedni rozmiar (5-10 cm średnicy). Wykonywane są w znieczuleniu ogólnym. Zabieg trwa około godziny, hospitalizacja jest krótkotrwała. Często konieczne jest zastosowanie uzupełniającej farmakoterapii - zazwyczaj analogów GnRH przez 3-6 miesięcy (patrz pkt. Leczenie farmakologiczne). Dostępność zabiegów wykonywanych za pomocą wspomnianych technik jest mała – wynika to z ciągle niewystarczająco potwierdzonej skuteczności leczenia, możliwości powstania powikłań (m.in. tworzenia blizn w endometrium czy uszkodzenia ściany macicy, co w skrajnych przypadkach doprowadzić może do jej pęknięcia). Zabiegi te nie gwarantują powrotu płodności po ich przeprowadzeniu.

Argumentem podnoszonym przez przeciwników szerokiego stosowania metod opisanych w punktach 4 i 5 jest brak możliwości skontrolowania tkanki budującej niszczonego z pomocą wspomnianych technik mięśniaka i potwierdzenia jego łagodnego charakteru.
Po zdiagnozowaniu choroby i wdrożeniu odpowiedniego leczenia niezwykle istotne są wizyty kontrolne u lekarza ginekologa, podczas których sprawdza się skuteczność prowadzonej terapii i obserwuje się, czy nie nastąpił nawrót choroby.

W celu umówienia się na konsultację do  ginekologa, chirurga, onkologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337