Zespół wyczerpania u pacjentów z nowotworem

Co to jest zespół wyczerpania u pacjenta z nowotworem?

Wyczerpanie jest jedną z najczęściej zgłaszanych dolegliwości przez chorych na nowotwór złośliwy — nawet do 80% chorych skarży się na utratę energii lub uczucie stałego zmęczenia. Pomimo to zastanawia ograniczone zainteresowaniem tym problemem (np. niewielka liczba doniesień w piśmiennictwie), co powoduje znaczne różnice w postępowaniu. Niewątpliwie u części chorych zespół wyczerpania ma związek z wyniszczeniem, a także z zaburzeniami metabolicznymi, zakażeniami, niedokrwistością lub miopatiami występującymi w przebiegu nowotworu złośliwego. U niektórych chorych nie występują wymienione przyczyny i można podejrzewać paranowotworowe tło zespołu wyczerpania (uwalnianie cytokin, np. TNF). Postępowanie powinno być poprzedzone kompleksową oceną ewentualnych czynników przyczynowych z próbą ich wyrównania. Duże znaczenie może mieć wsparcie psychologiczne.

Jakie są przyczyny zespołu wyczerpania u pacjenta onkologicznego?

Zespół wyczerpania u pacjenta onkologicznego w większości przypadków związany jest z samą chorobą, która powoduje wyniszczenie organizmu i z leczeniem.
Przyczyną odczuwania wyczerpania może być:

• sam nowotwór,
• leczenie onkologiczne,
• anemia,
• problemy z jedzeniem,
• inne problemy zdrowotne,
• psychologiczne skutki nowotworu. 

Jak nowotwór powoduje uczucie wyczerpania?

W przypadku niektórych osób nowotwór może powodować uczucie wyczerpania. Może to być wynikiem objawów choroby. Na przykład niektóre części ciała mogą opuchnięte, ponieważ nowotwór może powodować gromadzenie się płynów. To może spowodować uczucie ciężkości i utrudniać poruszanie się. Zmęczenie może być wynikiem zmniejszenia liczby krwinek przez nowotwór. Obniżoną liczbę czerwonych krwinek nazywamy anemią. Nowotwory zmieniające poziom hormonów, takie jak rak piersi lub prostaty, mogą wywoływać uczucie wyczerpania. 

Jak leczenie onkologiczne powoduje uczucie wyczerpania?

Jeśli uczucie wyczerpania jest spowodowane leczeniem onkologicznym, sytuacja zazwyczaj poprawia się po zakończeniu leczenia. Czasami jednak taki stan może utrzymywać się przez miesiące, a nawet lata.
Operacja chirurgiczna – uczucie wyczerpania po operacji jest zazwyczaj tymczasowe, jednak zależy to od rodzaju operacji.
Chemioterapia i radioterapia – uczucie wyczerpania ustępuje zazwyczaj po 6 – 12 miesiącach po zakończeniu leczenia, ale czasami utrzymuje się dłużej. Czasami te metody leczenia mogą wywołać długofalowe skutki, takie jak brak tchu lub problemy z sercem. Te objawy mogą wywoływać uczucie większego zmęczenia. Chemioterapia i radioterapia mogą także powodować anemię.
Terapia hormonalna i terapia celowana – niektóre z tych terapii mogą powodować uczucie wyczerpania podczas ich stosowania. 

Jak anemia powoduje uczucie wyczerpania?

Anemia jest spowodowana niedoborem hemoglobiny (Hb) we krwi. Hemoglobina jest obecna w czerwonych krwinkach i przenosi tlen w organizmie, co daje nam energię. Anemia może być przyczyną:

• zmęczenia,
• braku tchu,
• zawrotów głowy.

Anemia może być wywołana chemioterapią lub radioterapią. Lekarz może wykonać odpowiednie badania, aby sprawdzić, czy pacjent ma anemię. Jeśli okaże się, że tak, konieczne może być leczenie, aby pacjent poczuł się lepiej 

Jak problemy z jedzeniem powodują uczucie wyczerpania?

Jeśli je się mniej niż zazwyczaj, może to spowodować spadek energii i uczucie zmęczenia. Ważne jest, aby poinformować lekarza lub pielęgniarkę o swoich problemach żywieniowych. Należy zgłosić lekarzowi, jeśli ma się mdłości i nie można jeść. Może on przepisać leki, które pomogą. Jeśli nie można przyjmować leków na mdłości lub nie można utrzymać ich w żołądku z powodu wymiotów, należy porozmawiać z lekarzem lub pielęgniarką.

Jak psychologiczne skutki nowotworu powodują uczucie wyczerpania?

Uczucie zmęczenia może być spowodowane emocjonalnymi skutkami choroby nowotworowej. Gdy choruje się na nowotwór, odczuwa się różne emocje. Można się martwić, odczuwać smutek lub złość. W takiej sytuacji żadne emocje nie są ani właściwe, ani niewłaściwe. Niekiedy odczuwanie trudnych emocji może przeszkadzać w śnie. Z kolei niedostatek snu może zwiększać zmęczenie. Istnieją różne rodzaje wsparcia emocjonalnego, które mogą okazać się pomocne, np. rozmowa czy terapie uzupełniające.

Jak inne problemy zdrowotne powodują uczucie wyczerpania?

Ból może powodować uczucie zmęczenia. Pomocne mogą być wówczas środki przeciwbólowe oraz inne metody leczenia bólu. Zmniejszenie bólu może także spowodować zmniejszenie zmęczenia.
Cukrzyca, problemy z sercem lub tarczycą również mogą zwiększać uczucie zmęczenia. Czasami zmęczenie wywołane jest także lekami przyjmowanymi na inne schorzenia.
Utrata siły mięśni Uczucie zmęczenia może z czasem doprowadzić do ograniczenia aktywności. Jeśli nie używa się mięśni regularnie, stają się one słabsze. Słabe mięśnie oznaczają trudności i zmęczenie przy wykonywaniu nawet prostych zadań. Może to także znaczyć większe ryzyko upadku. Aktywność fizyczna to najlepszy sposób zachowania siły mięśni i zwiększenia swojej energii.

Jak rozpoznaje się zespół wyczerpania u pacjenta z nowotworem?

We wczesnej profilaktyce stosuje się zasadę 6 E - od pierwszych liter objawów w języku angielskim:

• education – edukacja czyli przyswojenie jak najpełniejszej informacji na temat przyczyn i mechanizmów rozwoju stanu w jakim się osoba chora znalazła, przekonanie do faktu, iż odczuwane obawy to efekt uboczny procesu chorobowego i zastosowanej terapii, a nie rozwoju choroby,
• energy conservation – oszczędzanie energii czyli dostosowanie codziennej aktywności do aktualnych możliwości organizmu,
• exercises – ćwiczenia fizyczne dobrane indywidualnie do możliwości danej osoby, łączące ze sobą zarówno prostą aktywność fizyczną jak i elementy fizjoterapii,
• energy restoration - odnawianie energii czyli regeneracja sił, po samym procesie leczenia,
• easing stres – łagodzenie stresu będącego konsekwencją rozpoznanej choroby i trwającego/przebytego procesu leczenia, jego skutków ubocznych i dysonansu pomiędzy oczekiwaniami co do stanu swojego zdrowia a aktualnymi możliwościami organizmu,
• eating well – prawidłowe odżywianie w oparciu o zbilansowaną dietę.

Postępowanie z osobami cierpiącymi na zespół zmęczenia chorobą nowotworową uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby. Wyróżnia się trzy stadia zaawansowania: niski, średni i wysoki. Diagnoza i leczenie wymagają postępowania interdyscyplinarnego, w które zaangażowany powinien być onkolog, psycholog, psychoterapeuta, fizjoterapeuta. W stadium niskim i średnim doskonale sprawdza się wprowadzenie zasad 6E połączonych z technikami relaksacji oraz kinezoy i fizjoterapii. W stadium zaawansowanym podejmowane są próby leczenia farmakologicznego.
Dotychczasowe doświadczenia wskazują, że im więcej dana osoba wie o zespole objawów, który się u niej rozwija, tym lepiej sobie znim radzi.

Jak leczy się zespół wyczerpania?

W chorobach przebiegających gwałtownie i w ograniczonym niedługim czasie istotna jest mobilizacja sił do walki o odzyskanie zdrowia. W przypadku gdy choroba ma charakter przewlekły warto nauczyć się z nią żyć, czyli dążyć do jej oswojenia przede wszystkim przez:

• zdobywanie informacji na temat jej przebiegu i skutków stosowanego leczenia, z zachowaniem poszanowania dla indywidualnego zapotrzebowania na wiedzę,
• poznanie ograniczeń i dążenie do minimalizacji ich wpływu na życie,
• nauczenie się obserwowania organizmu i jego reakcji (ignorowanie nieistotnych objawów)
• rozmawianie o chorobie i przeżyciach z nią związanych,
• uznanie choroby za część życia i dopasowanie chorowania do siebie w taki sposób, by minimalizować niekorzystny wpływ.

Pozytywwne znaczenie w zmaganiu z zachorowaniem na nowotwór mają wzajemnie uzupełniające się mechanizmy, stabilizujące stan psychiczny, opisane przez S. Taylor, czyli:

• poszukiwanie znaczenia (sensu) choroby (atrybucja przyczynowa),
• dążenie do odzyskania poczucia sprawowania kontroli nad własnym zdrowiem i życiem (np. przez wprowadzanie zmian w stylu życia),
• praca nad przywróceniem obniżonego przez przeżycia związane z chorobą i jej leczeniem poczucia własnej wartości.

Gdzie pójść do onkologa, psychoonkologa?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodni, w której przyjmują bardzo dobrzy lekarze onkolodzy i psychoonkolog z wieloletnim doświadczeniem.

W celu umówienia się na konsultację u onkologa, psyhoonkologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337.

Źródła:
https://journals.viamedica.pl/advances_in_palliative_medicine/article/do...
https://www.macmillan.org.uk/_images/Tiredness_fatigue_combined_POLISH_t...
http://www.ludziedlaludzi.pl/zmeczenie_choroba_nowotworowa.html