Zaburzenia psychiczne w przebiegu chorób nowotworowych

Choroba nowotworowa jest schorzeniem somatycznym, ale dotyka też sfery psychicznej, emocjonalnej i społecznej. Często lekarze skupiają się jedynie na aspekcie somatycznym, zapominając o równie ważnej sferze – psyche. Tymczasem skuteczność leczenia onkologicznego stanowi rezultat holistycznego podejścia do ciała i duszy pacjenta. Według Porębiak (2012) dołączenie wykwalifikowanej opieki psychologicznej lub psychiatrycznej może korzystnie wpłynąć na wyniki terapii przeciwnowotworowej. Występowanie zaburzeń psychicznych u pacjentów onkologicznych nie tylko oddziałuje na ich samopoczucie oraz jakość kontaktów z rodziną i otoczeniem, lecz także miewa negatywny wpływ na rokowanie. Jeśli chory w wyniku tych zaburzeń nie potrafi zastosować się do zaleceń lekarza i nie wyraża chęci współpracy z personelem medycznym, może to opóźnić proces zdrowienia.
Jak wynika z danych epidemiologicznych, nowotwór to obecnie jedna z najczęstszych chorób. Istotna jest zatem współpraca lekarzy różnych specjalności, a zwłaszcza psychologów i psychiatrów, ponieważ w grupie pacjentów onkologicznych znacznie rozpowszechnione są zaburzenia psychiczne.

Jakie zaburzenia psychiczne mogą wystąpić u pacjentów onkologicznych?

Zaburzenia psychiczne pojawiające się w efekcie choroby nowotworowej bywają reakcją na stopień ciężkości i uciążliwości jej przebiegu. Mogą także wynikać z powstających ograniczeń, takich jak brak samodzielności oraz potrzeba długotrwałej opieki i pielęgnacji. Również zmiana sytuacji społecznej (konieczność rezygnacji z pracy, odrzucenie, izolacja społeczna) przyczynia się czasem do wystąpienia zaburzeń tego typu. Problemy natury psychicznej są też niekiedy wynikiem oddziaływania czynników fizjologicznych lub patologicznych na ośrodkowy układ nerwowy. Ponadto pojawienie się zaburzeń psychicznych zależy od stanu zdrowia, czynników psychologicznych i społecznych, typu osobowości pacjenta, jego indywidualnych predyspozycji i podatności na stres, a także wzorców zachowań wyniesionych z dzieciństwa oraz nabytych w ciągu życia.
Do najczęstszych zaburzeń psychicznych w przebiegu choroby nowotworowej należą:

• zespoły dezadaptacyjne;
• zespoły depresyjne;
• zespoły lękowe;
• zaburzenia świadomości;
• zaburzenia psychoorganiczne;
• zaburzenia psychotyczne;
• zaburzenia snu;
• przewlekły ból i stres;
• zespół przewlekłego zmęczenia;
• chemobrain – zaburzenia poznawcze po chemioterapii.

Jaka jest celowość współpracy onkologa, psychiatry, psychologa w praktyce klinicznej?

Konsultacje psychologiczne lub psychiatryczne na oddziale onkologicznym mają czasem nieocenioną wartość. Specjaliści z tych dziedzin mogą bowiem zasugerować onkologowi właściwy sposób rozmowy z chorym i przekazania mu informacji o niepomyślnym rokowaniu, w zależności od typu pacjenta i jego reakcji na diagnozę.
Wsparcie psychologa jest bardzo cenne podczas budowania relacji z rodziną chorego, szczególnie gdy lekarz nie wypracował jeszcze umiejętności odpowiedniej komunikacji z pacjentem.
Wsparcie psychologiczne może się również okazać bardzo przydatne dla zespołu opiekującego się chorym na oddziale – lekarzy, pielęgniarek.
Z punktu widzenia pacjenta lub jego najbliższych , chodzenie do kilku specjalistów może być uciążliwe. Dlatego więc w ostatnich latach coraz częściej pacjenci mają możliwość leczenia się u psychoonkologa. Jest wtedy możliwość u jednego specjalisty uzyskać leczenie choroby jaką jest nowotwór a jednocześnie można porozmawiać z takim lekarzem jak sobie poradzić z chorobą i jak uniknąć zaburzeń psychicznych nią wywołanych. Czasem jednak trafia pacjent do psychoonkolga, który był leczony tylko onkologicznie a nie posiadał wsparcia psychologicznego, wtedy mogą występować u niego pewne zaburzenia natury psychicznej mogące wpływać negatywnie na zdrowie pacjenta. W takiej sytuacji psychoonkolog oprócz leczenia nowotworu wprowadzi leczenie zaburzeń natury psychicznej.

Jakie metody leczenia zaburzeń psychicznych stosuje psychoonkolog?

Leczenie psychiki pacjenta onkologicznego oparte jest o kilka metod. Na pierwszy rzut oka wydawałoby się, że wystarczą leki i pacjent będzie zdrowszy i szczęśliwy. Niestety to nie wystarczy, nie sztuką jest całe życie łykać leki i udawać, że wszystko jest dobrze.
Obok leczenia farmakologicznego bardzo dużą rolę odgrywa zmiana sposobu myślenia o chorobie i relacji pacjent a otoczenie. Rola psychoonkologa sprowadza się tutaj do tego by nauczyć pacjenta jak nie poddać się chorobie tylko żyć z nią i czerpać z życia jak najwięcej. Przydatne są tutaj dwie metody:

• metoda Simontona;
• racjonalna terapia zachowania.

Techniki zastosowane w tych terapiach mogą być zastosowane u pacjenta ale też u jego najbliższych.

Metoda Simontona
Terapia Simontona skupia się na poprawie jakości życia  ,  uczy  w jaki sposób  zmienić swój sposób myślenia o chorobie, leczeniu, rokowaniach tak by emocjonalnie lepiej  radzić sobie w zaistniałej sytuacji.
Podstawowymi cechami terapii jest :

• szacunek dla indywidualnych ograniczeń każdego człowieka (fizycznych, umysłowych, emocjonalnych i duchowych);
• skupienie się na jakości życia;
• odkrywanie tego, co jest w nas dobre, a nie tego co jest nie w porządku;
• emocje mają niezwykły wpływ na procesy zdrowienia;
• droga do zdrowienia każdego człowieka jest indywidualna

Terapia opiera się na działaniach w następujących dziedzinach : zachowanie ( relaks, tworzenie nowych nawyków), przekonania ( zmiana niezdrowych przekonań na takie , które dadzą nam spokój i energię do działania), emocje ( utrzymanie nadziei , radzenie sobie z emocjami, które nam szkodzą, nauka jak radzić sobie z codziennymi stresującymi sytuacjami), duchowość, komunikacja z osobami wspierającymi( budowanie systemu wsparcia, nauka zdrowej komunikacji), fizyczność (dieta, ruch, rola zabawy w procesie zdrowienia ).

W Programie Simontona stosuje się w sposób wzajemnie uzupełniający : terapię indywidualną, terapia grupową, terapię rodzinną, edukację o nowotworach złośliwych, układzie odpornościowym, emocjach i samo-pomocy.  Jest to metoda odpowiednia dla każdej osoby zarówno chorej jak i zupełnie zdrowej. Tematy omawiane podczas sesji terapeutycznych wpływają na poprawę jakości życia.
Czas trwania terapii jest dobierany indywidualnie. Efekty widoczne są już po pierwszych sesjach zarówno indywidualnych jak i grupowych.

Racjonalna terapia zachowania
Racjonalna terapia zachowania wywodzi się z psychoterapii poznawczo – behawioralnej, przez co główną uwagę kładzie się w niej na analizę myśli oraz przekonań, które, kiedy są niezdrowe, mogą powodować cierpienie psychiczne oraz trudności psychologiczne.
Fundamentalnym założeniem Racjonalnej terapii zachowania jest to, że nie fakty, a subiektywne ich spostrzeganie wywołuje u nas emocje. Koncepcja ta wywodzi się z myśli filozofii stoików: Istoty ludzkie niespokojne są nie przez rzeczy, ale przez własne spojrzenie jakie na nie mają.
Dokonując oceny należy pamiętać, że: zdrowe przekonanie spełnia co najmniej 3 z 5 zasad zdrowego myślenia; wszystkie zasady są równoważne; to co jest zdrowe dla jednego człowieka, niekoniecznie jest zdrowe dla innego; to, co było zdrowe dla nas kiedyś, niekoniecznie musi być zdrowe dla nas teraz i na odwrót.
Warta odnotowania jest tutaj różnica pomiędzy “myśleniem zdrowym”, a “myśleniem pozytywnym”. Myślenie racjonalne (zdrowe) opiera się na faktach i bierze pod uwagę obiektywne prawdopodobieństwo zdarzeń. Myślenie pozytywne często wiąże się z bierną postawą oraz myśleniem życzeniowym, co może powodować duże rozczarowanie w sytuacji, gdy rzeczywistość okaże się inna.

Gdzie pójść na konsultację do psychoonkologa?

W Onkolmed Lecznica Onkologiczna na Ursynowie przyjmuje psychoonkolog dr n. med. Ewa Anna Kosakowska która prowadzi bardzo skuteczne terapie z zastosowaniem Metody Simontona.

W celu umówienia się na konsultację u psychoonkologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337

Źródła:

psychiatria.com.pl/artykul.php?a=565&key=cde4b83f0959f6ed58023e37b3d7385d
zwrotnikraka.pl/racjonlana-terapia-zachowania-rtz/