Gwiaździaki - rozpoznanie i leczenie

Co to są guzy wewnątrzczaszkowe?

Rozwój choroby nowotworowej jest możliwy w każdym narządzie, także w ośrodkowym układzie nerwowym. Występują dwa szczyty zachorowań pierwszy pojawia się w dzieciństwie (3-10. rok życia), drugi po 60. roku życia.
U dzieci najczęściej występują gwiaździaki móżdżku, rdzeniaki, czaszkogardlki oraz glejaki. U młodszych dorosłych najpowszechniejsze są gwiaździaki rozlane i skąpodrzewiaki. U starszych dorosłych najpowszechniejsze są nowotwory przerzutowe, złośliwe glejaki, oponiaki i gruczolaki przysadki.
Niektóre nowotwory występują częściej u poszczególnych płci, na przykład rdzeniaki występują częściej u mężczyzn, zaś oponiaki u kobiet.

Co to są gwiaździaki?

Gwiaździaki są rodzajem glejaka, czyli pierwotnego nowotworu złośliwego, występującego w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Glejaki stanowią około 40 procent wszystkich nowotworów wykrywanych w OUN – głównie w mózgu, a także w niewielkim stopniu w obrębie rdzenia kręgowego. Ich nazwa wywodzi się od komórek glejowych (neurogleju), które tworzą zrąb mózgu i odpowiadają za ochronę neuronów. Neuroglej razem z komórkami nerwowymi tworzy tkankę nerwową. 
W organizmie człowieka wyróżnia się następujące rodzaje komórek glejowych:

• oligodendrocyty, 
• astrocyty, 
• ependymocyty, 
• komórki Schwanna,
• mikroglej,
• komórki satelitarne.

Glejaki wywodzące się z astrocytów są nazywane gwiaździakami. Glejak gwiaździsty jest najczęściej diagnozowanym złośliwym nowotworem mózgu.

Czym charakteryzują się gwiaździaki w badaniach tomografi komputerowej i rezonansu magnetycznego?

Gwiaździaki (astrocytoma) rozlane obejmują najliczniejszą i najbardziej niejednorodną pod względem budowy histologicznej grupę glejaków. Cechuje je wysoki stopień zróżnicowania komórkowego, niski stopień złośliwości, powolny wzrost i naciekanie sąsiednich struktur mózgowia z zatarciem granic anatomicznych. Gwiaździaki dzieli się na 3 podgrupy histologiczne: włókienkowe, protoplazmatyczne oraz tucznokomórkowe.
Najczęściej występujące gwiaździaki włókienkowe stwierdza się u dzieci oraz u dorosłych w wieku 20–40 lat. Lokalizują się w różnych miejscach półkul mózgu oraz w pniu (50% glejaków pnia). Guzy te są widoczne w obrazie TK jako hipodensyjne, jednorodne ogniska o nieostrej granicy, najczęściej zlokalizowane w istocie białej półkul mózgu (płaty czołowy, skroniowy, ciemieniowy) oraz w korze (naciekający wzrost guza). Gwiaździaki cechują się niewielką strefą obrzęku, trudną do odróżnienia od brzeżnej części guza. Mogą powodować efekt masy. Zazwyczaj nie ulegają wzmocnieniu kontrastowemu, a obserwowane wzmocnienie na granicy guza jest wynikiem wzrostu współczynnika osłabienia kory w jego otoczeniu. Pojawienie się krwawienia w guzie, palczastego obrzęku czy ognisk martwicy sugeruje anaplazję guza.
W obrazie MR gwiaździaki charakteryzują się obniżonym lub niezmienionym sygnałem w obrazach T1 -zależnych oraz podwyższonym w obrazach PD i T2 -zależnych oraz w sekwencji FLAIR; jednorodność sygnału wiąże się z niskim stopniem złośliwości guza.
Stosunkowo częstą lokalizacją gwiaździaka o niskim stopniu złośliwości jest przyśrodkowa część płata skroniowego obejmująca hipokamp. Należy różnicować je z blizną glejową hipokampa, tak zwanym stwardnieniem hipokampa (MTS, mesial temporal sclerosis). W tym celu zaleca się wykonanie spektroskopii MR i/lub badania DWI.
Gwiaździak włosowatokomórkowy (pilocytic astrocytoma) (WHO I°) stanowi 6% wszystkich guzów wewnątrzczaszkowych i około 30% nowotworów glejowych u dzieci. Guz ten ma niski potencjał proliferacyjny; nie wykazuje tendencji do naciekania tkanek mózgu oraz do transformacji złośliwej. Gwiaździaki włosowatokomórkowe występują w około 50% przypadków fakomatozy (NF1, neurofibromatosis type I). Mogą się rozwinąć w każdym miejscu OUN, jednak najczęściej występują w półkulach lub robaku móżdżku (60%), w nerwach wzrokowych (20–30%) i w mózgowiu, wzdłuż pasma wzrokowego, oraz w pniu (5–10%).
Gwiaździaki włosowatokomórkowe najczęściej są widoczne w obrazach TK i MR jako torbielowate guzy z przyściennym guzkiem ulegającym silnemu wzmocnieniu kontrastowemu; niekiedy wzmocnieniu ulega również ściana torbieli (ryc. 3A–C). Cechują się dobrym odgraniczeniem oraz rozprężającym, nienaciekającym wzrostem. Wysokobiałkowa zawartość torbieli gwiaździaka charakteryzuje się intensywnym sygnałem w obrazach T2-zależnych i w sekwencji FLAIR. W różnicowaniu zmian torbielowatych zalecane jest badanie DWI.
Gwiaździaki mostu lub rdzenia przedłużonego to wolno rosnące gwiaździaki włosowatokomórkowe i włókienkowe, rzadziej anaplastyczne, stopniowo powiększające objętość odpowiedniego segmentu pnia mózgu. W rozpoznawaniu guzów o tej lokalizacji badaniem z wyboru jest MR, w którym stwierdza się wydłużenie czasu T2 oraz podwyższenie sygnału w sekwencji FLAIR. Zaleca się także wykonanie MRS, by potwierdzić nowotworowy charakter zmiany i odpowiedź na radioterapię.
Glejaki nerwów wzrokowych to głównie gwiaździaki włosowatokomórkowe, których odrębna nazwa wynika z lokalizacji; w 30–50% przypadków współistnieją z NF1. Widoczne są jako odcinkowe, wrzecionowate lub klepsydrowate pogrubienie nerwu albo nerwów wzrokowych. W TK uwidaczniają się jako jednorodny guz o nieznacznie podwyższonym lub zbliżonym do nerwu wzrokowego współczynniku osłabienia. W badaniu MR w obrazach T1-zależnych guz jest izointensywny, natomiast w obrazach T2 -zależnych — słabo hiperintensywny. Może ulegać niewielkiemu, drobnoplamistemu wzmocnieniu kontrastowemu. Wrastając do środkowego dołu czaszki, zazwyczaj poszerza kanał nerwu wzrokowego, rośnie wzdłuż skrzyżowania nerwów wzrokowych i pasma wzrokowego (ok. 30% przypadków).

Jak rozpoznaje się gwiaździaki?

Lekarze muszą dowiedzieć się jak najwięcej o rodzaju, położeniu i wielkości guza, aby zaplanować najlepszy sposób leczenia dla danego pacjenta. Zazwyczaj chory poddawany jest różnym badaniom. Lekarz bada pacjenta i sprawdza funkcjonowanie jego układu nerwowego, w tym prawidłowość odruchów, siłę ramion i nóg oraz czucie w kończynach. Kieruje źródło światła na dno oka, aby sprawdzić, czy nerw oczny nie jest nabrzmiały, co może świadczyć o zwiększonym ciśnieniu wywieranym na mózg. Lekarz zadaje pytania, aby sprawdzić pamięć i zdolność wyciągania wniosków przez pacjenta. Wykonuje się także badania krwi, aby sprawdzić ogólny stan zdrowia i prawidłowość funkcjonowania nerek chorego. Pacjent zostaje skierowany na badanie rezonansem magnetycznym (MRI) lub na tomografię komputerową (TK, CT), aby ustalić dokładne położenie i rozmiar guza. Może być także wykonana u niego biopsja.

Badanie MRI (rezonans magnetyczny)

Badanie to wykorzystuje pole magnetyczne, żeby stworzyć szczegółowy obraz danej części organizmu. Pacjent może otrzymać zastrzyk dożylny ze środkiem kontrastującym, który zwiększa szczegółowość obrazów.

Tomografia komputerowa (TK, CT)

Tomografia komputerowa to metoda diagnostyczna wykorzystująca promienie rentgenowskie do utworzenia trójwymiarowego obrazu wnętrza ciała. Badana osoba może otrzymać napój lub zastrzyk ze środkiem kontrastującym. Dzięki temu pewne części ciała zostają wyraźniej uwidocznione na obrazach.

Biopsja

Niekiedy przed rozpoczęciem leczenia pobiera się z guza próbkę komórek (biopsja), które bada się pod mikroskopem. Częścią tego badania jest zabieg chirurgiczny. Lekarz wyjaśnia, czy w danym przypadku potrzebna jest biopsja i jak będzie przebiegać. Niekiedy biopsję i operację usunięcia guza przeprowadza się jednocześnie. Biopsję można wykonać przy znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Neurochirurg wykonuje mały otwór w czaszce, przez który wprowadza cienką igłę do guza. Pobiera małą próbkę komórek. Próbka zostaje zbadana w celu określenia rodzaju i stopnia złośliwości komórek guza.

Gdzie pójść na konsultację do neurochirurga?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia, w której działa Poradnia Neurochirurgii Ogólnej i Onkologicznej. Przyjmują w niej bardzo dobrzy lekarze z wieloletnim doświadczeniem w leczeniu nowotworów ośrodkowego układu nerwowego, kręgosłupa i nerwów obwodowych.
Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia, do której warto przyjść na konsultację do neurochirurga.

W celu umówienia się na konsultację u neurochirurga skontaktuj się z Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +4822902337

Źródła:
journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/download/20111/15814
https://www.echirurgia.pl/neurochirurgia/guzy_srodczaszkowe.htm
https://www.medme.pl/choroby/gwiazdziak-objawy-rokowania-i-stopnie-jakie...
http://macmillan.soutron.net/Library/Catalogues/Controls/Download.aspx?i...