Ból końca dawki w nowotworze

Bóle nowotworowe pojawiają się u około połowy pacjentów we wczesnym stadium choroby, u ok. 75% pacjentów w zaawansowanym stadium oraz u wszystkich z przerzutami do kości. Leczenie wymaga zastosowania zintegrowanego modelu leczenia bólu. Bóle końca dawki są specyficznymi dolegliwościami, mogącymi występować nawet pomimo wdrożenia prawidłowej analgezji podstawowej. 

Co to jest ból końca dawki?

Specyficznym rodzajem bólu w chorobie nowotworowej jest ból końca dawki (end of dose pain), związany z przemijającym działaniem leku przeciwbólowego. Może być mylony z bólem przebijającym, ale jego charakterystyczną cechą jest to, że pojawia się w luce, gdy poprzednia dawka przestaje działać, a nowa nie została jeszcze podana. Jego pojawienie się może być spowodowane też podaniem zbyt małej (niewystarczającej) dawki leku podstawowego.

Jak leczy się ból końca dawki?

Bólem końca dawki (end of dose pain) nazywa się ból pojawiający się wraz z ustępowaniem działania stosowanych leków przeciwbólowych. Charakterystyczne dla bólów końca dawki jest regularne występowanie przed porą podania kolejnej porcji analgetyku. Obecność bólów końca dawki wiąże się z obniżeniem stężenia terapeutycznego leku wskutek zbyt małej (niewystarczającej) dawki lub szybszego, niż można oczekiwać, wchłaniania leku. W zwalczaniu zjawisk bólu końca dawki zaleca się zwiększenie dawki stosowanych leków o 25–50% lub zmniejszenie odstępów między kolejnymi dawkami opioidu stosowanego w celu zwalczania bólu podstawowego (np. podawanie morfiny w tabletkach o kontrolowanym uwalnianiu co 8 zamiast co 12 godzin lub zmiana plastrów z fentanylem przed upływem 72 godzin — zmiana co 48–60 godzin).

Jak lekarz ocenia nasilenie bólu?

Do samooceny bólu przez chorego należy używać prostych i jasnych metod. Taką metodą jest skala wzrokowo-analogowa (VAS). Jest to graficzna skala opisowa. Chory określa stopień nasilenia bólu na linijce o długości 10 cm (0 - brak bólu, 10 - najsilniejszy ból do wyobrażenia). Skala numeryczna określa nasilenie bólu w punktach od 0 do 10. Inną przydatną metodą oceny nasilenia bólu jest skala słowna (VRS). Skala ocenia ból w sposób opisowy i ma charakter czterostopniowy (nie ma bólu, ból słaby, umiarkowany, silny) lub pięciostopniowy (skala Likkerta - nie ma bólu, ból słaby, umiarkowany, silny, nie do zniesienia). Oprócz skal oceny nasilenia bólu istnieje wiele kwestionariuszy pozwalających opisać jego charakter. Do rzetelnego pomiaru nasilenia bólu należy wykorzystać więcej niż jedno narzędzie, z uwagi na wpływ stanu emocjonalnego chorego oraz wielu czynników zewnętrznych na wynik pomiaru. W podobny sposób można oceniać wyniki leczenia. Po rozpoczęciu leczenia ocenę nasilenia bólu należy przeprowadzać regularnie. 
Około 90% chorych z bólami nowotworowymi można skutecznie leczyć farmakologicznie. Zasady uśmierzania bólów nowotworowych, według Światowej Organizacji Zdrowia, obejmują:

• stosowanie leków przeciwbólowych według trzystopniowej drabiny analgetycznej w zależności od nasilenia bólu,
• podawanie analgetyków w regularnych odstępach czasu, "według zegarka",
• dodatkowe stosowanie ratujących dawek leków w przypadku bólów przebijających; droga podania nie powinna przysparzać dodatkowych problemów - doustnie, przezskórnie lub podskórnie,
• indywidualne dobieranie dawek leków przeciwbólowych,
• kojarzenie leków przeciwbólowych z lekami nasilającymi ich efekt, działającymi przyczynowo lub zmniejszającymi efekty uboczne leczenia (leki wspomagające - adjuwanty),
• konieczność monitorowania - nadzorowania leczenia.

Drabina analgetyczna według WHO:

III stopień silne opioidy
+/- analgetyki nieopioidowe
+/- leki uzupełniające
II stopień słabe opioidy
+/- analgetyki nieopioidowe
+/- leki uzupełniające
I stopień analgetyki nieopioidowe
+/- uzupełniające
Istotne postępy w leczeniu bólów nowotworowych obserwowane w ostatnim czasie dokonały się przede wszystkim za sprawą udoskonalenia metod farmakoterapii. Z drugiej strony, cały czas istnieje pokusa trwałego zniesienia bólu za pomocą jednego zabiegu. Poszukiwania idące w tym kierunku motywowane są także próbą zmniejszenia nasilenia i częstotliwości działań ubocznych oraz toksyczności leków analgetycznych.
W zaleceniach Polskiej Unii Onkologicznej blokady i neurolizy zaliczane są do leczenia uzupełniającego, które powinny być stosowane na każdym etapie leczenia na podstawie wskazań klinicznych. Do takich wskazań zaliczono bóle trzewne spowodowane rakiem trzustki i innymi nowotworami zlokalizowanymi w nadbrzuszu, bóle w obrębie miednicy.
Nie rozstrzygnięto ostatecznie, kiedy należy wykonać neurolizę. Oliveira w badaniu dotyczącym neurolizy wykazał, że chorzy po wykonanej neurolizie mieli lepszą redukcję bólu, mniejsze zużycie opioidów, lepszą jakość życia niż ci, u których ograniczono się do leczenia farmakologicznego.

Gdzie pójść na konsultację z bólem końca dawki w chorobie nowotworowej?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia onkologiczna, w której przyjmują jedni z najlepszych specjalistów w leczeniu chorób nowotworowych. Przychodząc na konsultację do lekarza zajmującego się leczonym nowotworem można uzyskać wsparcie w leczeniu nie tylko samej choroby ale też bólu jej towarzyszącemu.
W Onkolmed Lecznica Onkologiczna działa też Poradnia Leczenia Bólu, w której można odbyć konsultację u lekarza medycyny paliatywnej i uzyskać pomoc przy leczeniu bólu.

W celu umówienia się na konsultację u onkologa, lekarza medycyny paliatywnej, skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337

Źródła:
wl.uwm.edu.pl/sites/default/files/download/202003/ptok_2013_17_postepowanie_w_bolach_nowotworowych.pdf
przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?1469