Oponiak kanału rdzenia kręgowego - objawy, diagnoza, leczenie

Co to jest oponiak kręgosłupa?

Oponiak kręgosłupa jest guzem opon mózgowo-rdzeniowych, a nie struktur kostnych czy więzadłowych. Oponiaki to pierwotne nowotwory zlokalizowane w kanale kręgowym. Mają najczęściej łagodny charakter. Leczy się je operacyjnie, ale dość często dochodzi do miejscowej wznowy – ponownego rozrostu w miejscu wycięcia guza.
Oponiak kręgosłupa czy oponiak na kręgosłupie to pojęcia niemające uzasadnienia w nomenklaturze medycznej, jednak często używane potocznie. Opisuje się nimi nowotwór o bardzo niskim stopniu złośliwości, który poza wyjątkowymi przypadkami (około 1 na 50 zachorowań) nie daje przerzutów i nie nacieka okolicznych tkanek. Zmiana chorobowa jest najczęściej dobrze ograniczona i można ją wyciąć w całości.

Kiedy mogą powstać oponiaki kanału rdzenia kręgowego?

Jedynym znanym czynnikiem zewnętrznym predysponującym do rozwoju oponiaka jest ekspozycja na promieniowanie jonizujące. Wiele lat temu jedną z metod leczenia grzybicy mózgu było naświetlanie ośrodkowego układu nerwowego. To skuteczne leczenie okazało się mieć późne powikłania w postaci właśnie wieloogniskowego powstawania oponiaków wewnątrzczaszkowych i wewnątrzkanałowych. Podobny mechanizm występuje po naświetlaniu mózgu i rdzenia u chorych leczonych z powodu innych (złośliwych) nowotworów, np. glejaka. Brutalnym faktem jest to, że ze względu na złe rokowanie tych chorych mniej myśli się o tym, że za wiele lat po radioterapii może rozwinąć się oponiak. Znając ten mechanizm, nowoczesna radioterapia polega na kumulowaniu dawki w wymaganym polu tak, aby przez sąsiednie tkanki przenikało jak najmniejsze promieniowanie. Zdarzają się przypadki rozwoju oponiaków w miejscu blizny po urazie czaszki. Niestety, mechanizm ten nie jest jasny i potrzeba dalszych badań oraz obserwacji klinicznych, aby taki związek udowodnić. Niektóre teorie sugerują role czynników wirusowych w rozwoju choroby, ale podstawy tych teorii nie doczekały się jak na razie potwierdzeń.
Na pewno istotną rolę odgrywają czynniki genetyczne. Znany jest fakt występowania oponiaków na przykład u chorych na różne typy nerwiakowłókniakowatości.

Jakie są objawy oponiaka kanału rdzenia kręgowego?

Oponiak kręgosłupa rozpoznawany jest zazwyczaj u osób po 50 roku życia. Na chorobę tę częściej zapadają kobiety. Jest to zwykle pojedynczy, twardy, zbity twór, dobrze oddzielony od tkanki nerwowej i powstający wskutek niekontrolowanego rozrostu komórek opon mózgowo-rdzeniowych. W związku z tym zlokalizowany jest w kanale kręgowym. Rozwija się powoli, przez lata mogą nie występować objawy.
Chorzy najczęściej skarżą się na dolegliwości bólowe albo zaburzenia czucia w przestrzeni unerwianej przez nerwy odchodzące od rdzenia poniżej miejsca, w którym rozwija się nowotwór. Bóle mogą dotyczyć kończyn górnych (przy oponiaku w części szyjnej kręgosłupa), imitować nerwoból międzyżebrowy, mieć charakter opasujących bólów brzucha (przy lokalizacji w części piersiowej). Jeśli guz znajduje się w okolicy lędźwiowej, może powodować rwę kulszową. Oponiak nie nacieka tkanki nerwowej, ale rozwijając się w zamkniętej przestrzeni kanału kręgowego, może uciskać rdzeń i korzenie nerwów rdzeniowych. Powoduje to niekiedy poważne objawy neurologiczne, takie jak drętwienie, poprzeczne niedowłady czy wręcz porażenia kończyn.

Jak diagnozuje się oponiaka kanału rdzenia kręgowego?

Do dokładnej diagnozy potrzebny jest specjalista (neurochirurg, neurolog i / lub ortopeda). Zanim lekarz zleci procedury obrazowania, przeprowadzić powinien z pacjentem wywiad w celu aby wiedzieć, jakie dolegliwości pojawiły się, od kiedy i gdzie. Z pewnością zapyta także o dotychczasowe choroby. Następnie wybiera tomografię komputerową (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI), aby potwierdzić lub wykluczyć oponiaka w kanale kręgowym. Dzięki nowoczesnym procedurom możliwa jest wiążąca klasyfikacja guza. Środek kontrastowy, który jest wstrzykiwany do żyły pacjenta, dosłownie rozjaśnia guz. Jest więc wyraźnie widoczny. W zależności od wielkości i lokalizacji oponiaka albo po prostu się go obserwuje lub usuwa (w zaburzeniach neurologicznych). 

Jak wygląda oponiak kanału rdzenia kręgowego w badaniu tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego?

Oponiak to drugi pod względem częstości guz u dorosłych (5. i 6. dekada życia). Najczęściej jest zlokalizowany bocznie w odcinku piersiowym kanału kręgowego lub w części przedniej w odcinku szyjnym. W badaniu MR oponiak wykazuje izointensywny sygnał w stosunku do rdzenia kręgowego, z wyjątkiem przypadków występowania zwapnień w jego obrębie. Ze względu na bogate unaczynienie ulega homogennemu wzmocnieniu (ryc. 22). Wzmocnieniu ulega też opona w miejscu przylegania guza (tail sign). Kulisty guz powoduje zwykle przemieszczenie i ucisk rdzenia kręgowego oraz charakterystyczne poszerzenie przestrzeni płynowej wewnątrzoponowej poniżej i powyżej guza. 

Jak leczy się oponiaka kręgosłupa?

W przypadku postaci bezobjawowych w pierwszym stopniu złośliwości pacjenci podlegają systematycznej kontroli neurologicznej i radiologicznej, w przypadku dobrych wyników badan nie wymagają oni innego leczenia. W przypadku guzów dających objawy lub takich, które rosną (co widoczne jest w badaniach obrazowych), konieczne jest doszczętne wycięcie w oddziale neurochirurgii. Po doszczętnej operacji istnieje niestety ryzyko wznowy, dlatego też pacjenci wymagają wieloletniej obserwacji. W sytuacji, kiedy nie ma możliwości doszczętnego wycięcia guza lub w przypadku oponiaków o wyższym stopniu złośliwości (nawet po doszczętnym wycięciu), zachodzi potrzeba zastosowania pooperacyjnej radioterapii uzupełniającej.
Do leczenia oponiaków wykorzystuje się też, choć na razie nie jest to częsta metoda, metody radiochirurgii stereotaktycznej, gdzie wykorzystuje się gamma knife, czyli nóż gamma. Urządzenie to stanowi alternatywę dla klasycznego  zabiegu neurochirurgicznego i jest metoda nieinwazyjna leczenia guzów. Nóż gamma jest to bardzo nowoczesne urządzenie, które stosuje się do oddziaływania na mózg oraz górne części kręgosłupa do poziomu czwartego kręgu szyjnego C4. Jest to forma leczenia chirurgicznego na pomocą promieni kobaltowych. Jest to bardzo precyzyjna metoda usunięcia guza, dająca  duże możliwości. W odróżnieniu od klasycznego  zabiegu neurochirurgicznego, który trwa od kilku do kilkunastu godzin, taki zabieg trwa od dwudziestu minut do dwóch godzin i obarczony jest zdecydowanie mniejszym ryzykiem groźnych powikłań niż zabieg tradycyjny. 
W leczeniu oponiaków nie znajduje raczej zastosowania chemioterapia. Podejmuje się też próby leczenia za pomocą leków będących antagonistami receptora IGF-1 oraz hydroksymocznika.  

Gdzie pójść na konsultację do neurochirurga?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia, w której działa Poradnia Neurochirurgii Ogólnej i Onkologicznej. Przyjmują w niej bardzo dobrzy lekarze z wieloletnim doświadczeniem w leczeniu nowotworów ośrodkowego układu nerwowego, kręgosłupa i nerwów obwodowych.
Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia, do której warto przyjść na konsultację do neurochirurga.

W celu umówienia się na konsultację u neurochirurga skontaktuj się z Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +4822902337

Źródła:
journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/download/20111/15814
poradnia.pl/oponiaki-guzy-kanalu-kregowego-objawy-diagnostyka-leczenie.html
zdrowie.tvn.pl/a/oponiak-kregoslupa-objawy-leczenie-operacyjne-i-rekonwalescencja
doz.pl/czytelnia/a12108-Oponiak_8211_objawy_leczenie_rokowania