Wrodzony glejak wielopostaciowy

Co to jest glejak wielopostaciowy?

Glejak wielopostaciowy (GBM, glioblastoma multiforme) należy do pierwotnych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego (OUN), o dużym stopniu złośliwości zarówno pod względem histopatologicznym, jak i klinicznym. Przypisuje się mu najwyższy, IV stopień złośliwości według klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization). Stanowi 10–18% wszystkich guzów wewnątrzczaszkowych i 50–60% nowotworów gleju gwiaździstego. Roczna zapadalność na GBM wynosi około 5 przypadków na 100 tys. osób. Częstość występowania u dorosłych wzrasta z wiekiem, a najwyższa zachorowalność przypada na 5. i 6. dekadę życia.

Wyróżnia się dwie postaci GBM — pierwotną i wtórną. Pierwsza z nich występuje najczęściej u osób powyżej 55. roku życia. Charakteryzuje się szybką manifestacją kliniczną i odpowiada guzom powstającym de novo, które już w początkowym okresie wzrostu prezentują utkanie typowe dla GBM. W postaci wtórnej, dotyczącej zwykle osób poniżej 45. roku życia, guz rozwija się na podłożu glejaka o niższym stopniu złośliwości. W tych przypadkach czas transformacji do formy złośliwej i manifestacji klinicznej może wynosić 1–10 lat (średnio 4–5 lat). Oba podtypy GBM różnią się również profilem molekularnym, determinującym transformację nowotworową i rokowanie. W glejaku pierwotnym częstą nieprawidłowością jest amplifikacja lub nadekspresja receptora nabłonkowego czynnika wzrostu (EGFR, epidermal growth factor receptor) oraz białka MDM2, utrata heterozygotyczności na chromosomach 10p i 10q, delecja supresorowego p16, kontrolującego wzrost komórek przez inhibicję kinaz CDK4 i CDK6 oraz delecja supresorowego PTEN na chromosomie 10. Wtórny glejak niejednokrotnie jest związany z mutacją genu białka p53, utratą heterozygotyczności na chromosomach 10q, 17p, 19q oraz nadekspresją receptora czynnika płytkowego.

Jak wygląda obraz makroskopowy glejaka wielopostaciowego?

Obraz makroskopowy glejaka wielopostaciowego jest niejednorodny. W obrębie tego samego guza obserwuje się zmienne utkanie histologiczne oraz duże zróżnicowanie komórkowe z wyraźną atypią i bardzo licznymi podziałami komórkowymi. Cechą reprezentatywną rozrostu jest jego naciekający charakter, znamienna angiogeneza z tworzeniem struktur kłębuszkowatych, niekontrolowana aktywność proliferacyjna, obecność ognisk martwicy otoczonych strefami pseudopalisad oraz ognisk krwotocznych o różnym czasie powstania. Glejak wielopostaciowy bywa niekiedy tak mocno unaczyniony, że przypomina malformację naczyniową lub zawał mózgu ze strefą nadmiernego przepływu krwi. Guz może rozwinąć się w dowolnej okolicy mózgu, zazwyczaj jednak jest zlokalizowany nadnamiotowo. Zwykle wykazuje rozrost w kierunku podkorowym. Rzadko daje przerzuty poza OUN.

Jakie są rokowania w leczeniu glejaka wielopostaciowego?

Rokowanie w GBM jest niepomyślne, niezależnie od stosowania optymalnego, zgodnego z aktualnym stanem wiedzy leczenia. Większość chorych przeżywa jedynie kilkanaście miesięcy, umiera najczęściej po około 15 miesiącach od ustalenia rozpoznania a mediana przeżycia jest określana na 11–12 miesięcy. Jak wynika z badań, tylko 3–8% chorych żyje dłużej niż 3 lata. Taki okres przeżycia, równy i większy niż 2,5–3 lat od ustalenia rozpoznania jest określany mianem wieloletniego przeżycia (LTS, long-term survival).

Wrodzony glejak wielopostaciowy

W populacji dziecięcej guzy mózgu stanowią 0,5-2% wszystkich nowotworów, z czego 14,6% to GBM. Wrodzone GBM występują z częstością 1,1-3,6/100 tys. noworodków.
Wśród opisanych w piśmiennictwie przypadków z wrodzonym GBM zdecydowanie dominuje umiejscowienie nadnamiotowe guza (około 93%). Zwrócono również uwagę na dużą rozległość procesu ekspansywnego, który zajmował wzgórze, uciskał komory mózgu oraz często współistniał z krwotokiem. Podobnie jak w populacji dorosłych choroba częściej występowała u płci męskiej (2:1).
Biologia wrodzonych glejaków wielopostaciowych jest słabo poznana. W badaniu mikroskopowym są one nie do odróżnienia od GBM występujących u dorosłych. W rzadkich przypadkach wskazywano na brak inwazyjności guza. Zwrócono jednak uwagę na odmienną budowę molekularną wrodzonych glejaków wielopostaciowych w porównaniu z guzami występującymi u osób dorosłych i starszych dzieci. W badaniach immunohistochemicznych często stwierdzano silnie dodatnią reakcję komórek nowotworowych na obecność wimentyny, białka S100 i kwaśnego białka włókienkowego gleju (GFAP), brak nadekspresji nabłonkowego antygenu błonowego (EMA) oraz ujemną reaktywność na synaptofizynę i receptor naskórkowego czynnika wzrostu (EGFR). Ponadto komórki nowotworowe wykazywały ogniskową obecność p53. Sugerowano, że nagromadzenie białka p53 w jądrze komórek wrodzonego GBM świadczy o gorszym rokowaniu niż w przypadkach bez takiej kumulacji. Ze złym rokowaniem wiązano również pozytywną reakcję komórek guza na EGFR.
Najczęstsze objawy kliniczne wrodzonych glejaków mózgu, zdiagnozowanych w czasie porodu lub w krótkim czasie po urodzeniu to: uporczywe wymioty, uwypuklenie i tętnienie ciemiączka, makrocefalia oraz wodogłowie. Innymi objawami sugerującymi wewnątrzczaszkowy proces rozrostowy są napady padaczkowe, upośledzenie ruchliwości dziecka, deficyt neurologiczny, niedociśnienie tętnicze i sinica.
W większości przypadków wrodzony glejak wielopostaciowy jest wykrywany we wczesnym okresie okołoporodowym. Niekiedy rozpoznanie może być ustalone w okresie prenatalnym za pomocą badania MR oraz rutynowego badania USG, które ujawnia masę guza w półkuli mózgu, wodogłowie i/ lub krwotok śródczaszkowy. Stwierdzenie śródczaszkowego procesu ekspansywnego determinuje sposób rozwiązania ciąży oraz pozwala na przygotowanie dalszego leczenia. W każdym takim przypadku jest rozpatrywane cięcie cesarskie, zwłaszcza jeśli zmiana powoduje efekt masy lub makrocefalię. Czas rozpoczęcia porodu zależy od stanu hemodynamicznego płodu. Termin rozwiązania może ulegać zmianie w zależności od umiejscowienia guza, jego unaczynienia i stopnia efektu masy.
Czas przeżycia dzieci z wrodzonym guzem mózgu jest trudny do przewidzenia. Śmiertelność w tej grupie chorych jest bardzo duża. Średni czas przeżycia noworodków leczonych operacyjnie wynosi 28,9 miesięcy, natomiast nieleczonych, które przeżyły pierwsze 24 godziny życia - około 51,5 dni. Całkowite usunięcie guza, stosowanie leczenia uzupełniającego oraz dane biologiczne, takie jak nieobecność białka p53 i nadekspresji EGFR w komórkach nowotworowych, pozwalają prognozować dłuższy czas przeżycia dziecka.
W diagnostyce różnicowej pierwotnych guzów mózgu noworodków, oprócz prymitywnych guzów neuroektodermalnych i atypowych guzów teratoidalnych lub rabdoidalnych, zawsze powinien być brany pod uwagę wrodzony GBM.

Gdzie pójść na konsultację do neurochirurga?

Jest wiele ośrodków zdrowia gdzie można pójść na konsultację do neurochirurga. Najważniejsze by przyjmował tam bardzo dobry specjalista. Jednym z takich miejsc jest Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie, gdzie w Poradni Nowotworów Głowy i Szyi przyjmuje pacjentów bardzo dobry neurochirurg.

W celu umówienia się na konsultację do neurochirurga skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod nr tel. +48222902337

Źródła:
pdfs.semanticscholar.org/969f/04d2c5f18c43300c0f982e83e39e7536c9ed.pdf
journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/view/48574/35654