Rodzinny glejak wielopostaciowy

Co to jest glejak wielopostaciowy?

Glejak wielopostaciowy (GBM, glioblastoma multiforme) należy do pierwotnych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego (OUN), o dużym stopniu złośliwości zarówno pod względem histopatologicznym, jak i klinicznym. Przypisuje się mu najwyższy, IV stopień złośliwości według klasyfikacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization). Stanowi 10–18% wszystkich guzów wewnątrzczaszkowych i 50–60% nowotworów gleju gwiaździstego. Roczna zapadalność na GBM wynosi około 5 przypadków na 100 tys. osób. Częstość występowania u dorosłych wzrasta z wiekiem, a najwyższa zachorowalność przypada na 5. i 6. dekadę życia.

Wyróżnia się dwie postaci GBM — pierwotną i wtórną. Pierwsza z nich występuje najczęściej u osób powyżej 55. roku życia. Charakteryzuje się szybką manifestacją kliniczną i odpowiada guzom powstającym de novo, które już w początkowym okresie wzrostu prezentują utkanie typowe dla GBM. W postaci wtórnej, dotyczącej zwykle osób poniżej 45. roku życia, guz rozwija się na podłożu glejaka o niższym stopniu złośliwości. W tych przypadkach czas transformacji do formy złośliwej i manifestacji klinicznej może wynosić 1–10 lat (średnio 4–5 lat). Oba podtypy GBM różnią się również profilem molekularnym, determinującym transformację nowotworową i rokowanie. W glejaku pierwotnym częstą nieprawidłowością jest amplifikacja lub nadekspresja receptora nabłonkowego czynnika wzrostu (EGFR, epidermal growth factor receptor) oraz białka MDM2, utrata heterozygotyczności na chromosomach 10p i 10q, delecja supresorowego p16, kontrolującego wzrost komórek przez inhibicję kinaz CDK4 i CDK6 oraz delecja supresorowego PTEN na chromosomie 10. Wtórny glejak niejednokrotnie jest związany z mutacją genu białka p53, utratą heterozygotyczności na chromosomach 10q, 17p, 19q oraz nadekspresją receptora czynnika płytkowego.

Jak wygląda obraz makroskopowy glejaka wielopostaciowego?
Obraz makroskopowy glejaka wielopostaciowego jest niejednorodny. W obrębie tego samego guza obserwuje się zmienne utkanie histologiczne oraz duże zróżnicowanie komórkowe z wyraźną atypią i bardzo licznymi podziałami komórkowymi. Cechą reprezentatywną rozrostu jest jego naciekający charakter, znamienna angiogeneza z tworzeniem struktur kłębuszkowatych, niekontrolowana aktywność proliferacyjna, obecność ognisk martwicy otoczonych strefami pseudopalisad oraz ognisk krwotocznych o różnym czasie powstania. Glejak wielopostaciowy bywa niekiedy tak mocno unaczyniony, że przypomina malformację naczyniową lub zawał mózgu ze strefą nadmiernego przepływu krwi. Guz może rozwinąć się w dowolnej okolicy mózgu, zazwyczaj jednak jest zlokalizowany nadnamiotowo. Zwykle wykazuje rozrost w kierunku podkorowym. Rzadko daje przerzuty poza OUN.

Jakie są rokowania w leczeniu glejaka wielopostaciowego?
Rokowanie w GBM jest niepomyślne, niezależnie od stosowania optymalnego, zgodnego z aktualnym stanem wiedzy leczenia. Większość chorych przeżywa jedynie kilkanaście miesięcy, umiera najczęściej po około 15 miesiącach od ustalenia rozpoznania a mediana przeżycia jest określana na 11–12 miesięcy. Jak wynika z badań, tylko 3–8% chorych żyje dłużej niż 3 lata. Taki okres przeżycia, równy i większy niż 2,5–3 lat od ustalenia rozpoznania jest określany mianem wieloletniego przeżycia (LTS, long-term survival).

Rodzinny glejak wielopostaciowy

Glejak wielopostaciowy w 5-10% przypadków występuje w rodzinach obciążonych różnymi chorobami nowotworowymi. W około 1% przypadków jest związany z chorobami genetycznymi, które predysponują do rozwoju mnogich nowotworów, w tym także glejaków. Do tych chorób zalicza się między innymi zespół Li-Fraumeni, nerwiakowłókniakowatość typu 1, zespół Turcota oraz stwardnienie guzowate. Schorzeniami szczególnie predysponującymi do rozwoju glejaków są nerwiakowłókniakowatość typu 1 oraz zespół Li- Fraumeni. Ten ostatni jest związany z mutacją genu p53. U chorych mogą się pojawić mięsaki, białaczki, guzy mózgu, rak piersi lub rak kory nadnerczy. Nerwiakowłókniakowatość typu 1 jest stosunkowo częstą chorobą spowodowaną mutacją genu NF1. Jej obraz kliniczny obejmuje zmiany skórne, oczne, kostne, nowotwory układu nerwowego, białaczki, mięsaki prążkowanokomórkowe. W zespole Turcota oprócz polipowatości rodzinnej charakterystyczne jest występowanie nowotworów układu pokarmowego i złośliwych nowotworów układu nerwowego, najczęściej glejaków. W stwardnieniu guzowatym, będącym rzadką chorobą wielonarządową obejmującą skórę, nerki, gałki oczne, płuca i mózg, spowodowaną mutacją jednego z dwóch genów supresorowych nowotworów - TSC1 lub TSC2, także może się rozwinąć glejak mózgu.
Istnieją kazuistyczne doniesienia o  rodzinnym występowaniu GBM (familial glioblastoma multiforme), niezależnie od wyżej wymienionych zespołów genetycznych. Opracowania epidemiologiczne również wskazują na rodzinne predyspozycje rozwoju glejaków oraz zwiększone ryzyko wystąpienia GBM u krewnych pierwszego stopnia. Mechanizm genetyczny tego zjawiska nie jest do końca poznany. Dotychczasowe badania wskazują na pewne nieprawidłowości genetyczne istotne dla rozwoju GBM. Należą do nich - duża częstotliwość delecji alleli na chromosomie 9, 10, 17, zmiany w onkogenach (np. amplifikacja genu EGFR lub MDM2) lub też w nowotworowych genach supresorowych (np. p53, p15, p16, RB, PTEN, DMBT1). Niektóre z tych nieprawidłowości są ważne nie tylko dla rozwoju guza, ale i dla późniejszego rokowania. Badania przeprowadzone przez Rao i wsp. w 456 przypadkach GBM wykazały 41 możliwych miejsc amplifikacji i 45 możliwych miejsc delecji genowych. Mimo histopatologicznych podobieństw, nie w każdym przypadku GBM stwierdzano te same aberracje genowe, co wskazuje na odmienne podłoże molekularne tych guzów. Jedną z najczęstszych aberracji w pierwotnych GBM jest brak heterogeniczności (LOH) na 10q, co sugeruje obecność krytycznego genu dla formacji GBM na tym chromosomie. Zdaniem Ueki i wsp. w przypadkach gdy 1p lub 19q LOH towarzyszy 10q LOH, prawdopodobieństwo rozpoznania guza typu GBM wynosi około 86%.
 Ugonabo i wsp. opisali dwóch braci, u których rozwinął się GBM. U jednego z nich wykonano badanie cytogenetyczne guza; wykazano mnogie nieprawidłowości chromosomowe, obejmujące triploidy 4, 8, 12, 22 (zmiany rzadko spotykane w GBM) oraz brak heterozygot 1p, 9p i 10. W tym przypadku nie stwierdzono jednak opisywanych zwykle zmian, takich jak LOH na chromosomie 19 oraz polisomii (gain) chromosomu 7. Oyama i wsp. opisali rodzeństwo – brata i siostry, z rozpoznaniem glejaka. U chłopca wykryto GBM w 14 roku życia, u siostry - gwiaździaka III stopnia w wieku 19 lat. Matka rodzeństwa była obciążona rakiem macicy i nowotworem jelita grubego. W rodzinie tej wykluczono obecność znanych zespołów genetycznych predysponujących do rozwoju glejaków, nie wykazano także nieprawidłowości chromosomalnych. Fitzgerald opisał dwóch kuzynów spokrewnionych zarówno ze strony ojców jak i matek, u których rozpoznano niezwykle rzadką postać glejaka pnia mózgu. Chorzy mieszkali w odległości około 50 mil od siebie, co istotnie minimalizowało wpływy środowiskowe. U pierwszego chorego zdiagnozowano GBM w wieku 16 lat, u drugiego - gwiaździaka anaplastycznego w wieku 14 lat. U obu nie wykonano badań genetycznych, jednak autorzy, biorąc pod uwagę bliski stopień pokrewieństwa, sugerowali genetyczne podłoże guzów nowotworowych.
Istnieją także doniesienia dotyczące rodzinnego występowania wieloogniskowego GBM (multicentric glioblastoma). W tych przypadkach wskazywano na możliwość związku między czynnikami odpowiedzialnymi za mnogie ogniska transformacji nowotworowej oraz rodzinną skłonność do występowania GBM.

Gdzie pójść na konsultację do neurochirurga?

Jest wiele ośrodków zdrowia gdzie można pójść na konsultację do neurochirurga. Najważniejsze by przyjmował tam bardzo dobry specjalista. Jednym z takich miejsc jest Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie, gdzie w Poradni Nowotworów Głowy i Szyi przyjmuje pacjentów bardzo dobry neurochirurg.

W celu umówienia się na konsultację do neurochirurga skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod nr tel. +48222902337