Zapalenie układu moczowego u kobiet - rodzaje, leczenie i profilaktyka

Jakiego rodzaju infekcje dróg moczowych występują u kobiet?

Ze względu na stosunki anatomiczne dróg moczowych zapalenia układu moczowego występują znamiennie częściej u kobiet. Ostre objawy dyzuryczne, takie jak częstomocz, parcia naglące, ból w okolicy podbrzusza, sugerują zakażenie, które zwykle występuje pod trzema postaciami:

• ostre zapalenie pęcherza,
• ostre zapalenie cewki moczowej,
• zapalenie pochwy, wywołane najczęściej przez Candida spp. bądź Trichomonas vaginalis.

Wywiad oraz badanie fizykalne pozwalają z dużym prawdopodobieństwem na rozróżnienie pomiędzy tymi trzema jednostkami. U chorych, które prezentują takie objawy, jak częstomocz, parcia naglące, ból w okolicy podbrzusza, które miały ostatnio wykonywane zabiegi na pęcherzu moczowym, z dużym prawdopodobieństwem można rozpoznać ostre zapalenia pęcherza moczowego. Ustalenie prawidłowego rozpoznania ułatwiają badania dodatkowe. W każdym przypadku podejrzenia zapalenia układu moczowego wskazane jest wykonanie badania ogólnego moczu oraz posiewu (jako dodatni według najnowszych wytycznych oznacza >103 bakterii/ml badanego moczu w przypadku współistnienia objawów). Ropomocz występuje u większości kobiet z ostrym zapaleniem pęcherza moczowego i cewki moczowej. Jego nieobecność z dużym prawdopodobieństwem sugeruje alternatywną diagnozę. U więcej niż 1/3 pacjentek z ostrym zapaleniem pęcherza wynik posiewu wynosi poniżej 105 bakterii/ml moczu, wobec czego kryterium rozpoznawania znamiennej bakteriurii zmieniło się w ciągu ostatnich lat.

Ostre zapalenie pęcherza moczowego i cewki moczowej

U kobiet z niepowikłanym, ostrym zapaleniem pęcherza moczowego i cewki moczowej prawie w 95% przypadków patogenem ZUM jest E. coli wrażliwa na większość dostępnych antybiotyków i sulfonamidów. W przypadku zapalenia cewki i/lub pochwy bądź jeśli istnieją wątpliwości dotyczące prawidłowej diagnozy, wskazane jest badanie ginekologiczne oraz badanie miednicy mniejszej.

Ostre, niepowikłane odmiedniczkowe zapalenie nerek

Ostre, niepowikłane odmiedniczkowe zapalenie nerek manifestuje się bólem w okolicy lędźwiowej, wysoką temperaturą (>38o C), dodatnim objawem Goldflama po stronie infekcji oraz wymiotami. Objawy dyzuryczne, takie jak parcia naglące i częstomocz, mogą być obecne, jednakże znacznie częściej nie występują. Badanie moczu wykazuje ropomocz znacznego stopnia oraz znamienny bakteriomocz, który w tym przypadku oznacza ilość bakterii >104/ml badanego moczu. W diagnostyce, w celu wykluczenia kamicy oraz zwężenia moczowodu i połączenia miedniczkowo-moczowodowego, należy wykonać USG oraz zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej. Urografia jest wskazana w przypadku utrzymywania się wysokiej temperatury i wyżej wymienionych objawów powyżej 72 godzin.

Nawracające, niepowikłane ZUM

Terminem „nawracające, niepowikłane ZUM” określa się co najmniej dwa epizody zakażenia układu moczowego w ciągu ostatnich12 miesięcy potwierdzone dodatnim wynikiem posiewu moczu. Około 10−20% zdrowych kobiet choruje na nawracające zakażenia układu moczowego. Znamiennie częściej chorują kobiety, które nie wydzielają do płynów ciała substancji grupowych krwi. Za znamienny bakteriomocz przyjmuje się w tym przypadku >103 bakterii/ ml badanego moczu. Nawracające zapalenia układu moczowego występują wyłącznie u kobiet. Algorytm postępowania diagnostycznego jest identyczny jak przy ostrym zapaleniu pęcherza moczowego.

ZUM u kobiet ciężarnych

Odmienny problem diagnostyczno-terapeutyczny stanowią ZUM u kobiet ciężarnych. Około 4−7% kobiet w ciąży manifestuje bezobjawowy bakteriomocz. U kobiet, które w dzieciństwie były leczone z powodu odpływów pęcherzowo-moczowodowych, ryzyko wystąpienia ZUM w czasie ciąży oraz związanych z tym poronień jest większe. U 1−2% kobiet w ciąży zakażeniom układu moczowego towarzyszą objawy kliniczne. Zwiększoną podatność na ZUM w ciąży tłumaczą zmiany, jakie zachodzą w organizmie kobiety w czasie jej trwania: pęcherz moczowy przesuwa się ku górze i do przodu, powodując zaleganie moczu po mikcji; GFR wzrasta o 30−40%, co wraz z uciskiem moczowodów przez powiększającą się macicę prowadzi do ich poszerzenia i zalegania moczu. Największe ryzyko zakażenia układu moczowego istnieje pomiędzy 9. a 17. tygodniem ciąży. ZUM u kobiet ciężarnych zwiększa ryzyko wcześniactwa, urodzenia dziecka z niską masą ciała (<2500 g) oraz śmiertelności okołoporodowej. U ciężarnych bezobjawowy bakteriomocz (BB) jest wskazaniem do eradykacji, ponieważ u 20−40% pacjentek w tej grupie rozwija się odmiedniczkowe zapalenie nerek. Warunkiem rozpoznania BB jest wykonanie dwóch kolejnych posiewów moczu w odstępach 24-godzinnych i wyhodowanie z nich identycznych szczepów patologicznych. Najczęstszą formą objawowego ZUMu kobiet w ciąży jest zapalenie pęcherza moczowego. Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne jest analogiczne jak w przypadku bezobjawowego bakteriomoczu.
Ostre, odmiedniczkowe zapalenie nerek rozwija się częściej w bardziej zaawansowanej ciąży, zwykle w trzecim trymestrze. Objawy kliniczne są podobne jak u pacjentek nie będących w ciąży (ból w okolicy lędźwiowej, wysoka temperatura ciała, nudności i wymioty). Badanie moczu wykazuje w ponad 90% ropomocz, a posiew moczu określa się jako dodatni w przypadku bakteriurii >104/ml badanego moczu. Zwykle towarzyszy krwinkomocz oraz leukocytoza (>10 WBC).

Jak przebiega leczenie i profilaktyka zapalenia układu moczowego u pacjentek?

U 50−70% pacjentek nie będących w ciąży z ZUM pod postacią ostrego, niepowikłanego zapalenia pęcherza uzyskuje się samoistne wyjałowienie układu moczowego bez leczenia, choć objawy dyzuryczne mogą utrzymywać się jeszcze kilka miesięcy. Lekami pierwszego rzutu są fluorochinolony oraz trimetoprim-sulfametoksazol, stosowane w omawianej grupie chorych w kilkudniowej terapii. Nitrofurantoinę stosuje się minimum 7 dni, ponieważ w terapiikrótkotrwałej, kilkudniowej nitrofurantoina wykazuje niską skuteczność. Podawanie antybiotyków b-laktamowych jest mniej efektywne od stosowania nitrofurantoiny i trimetoprimu. Pewną alternatywę stanowi podanie trometamolu fosfomycyny w jednorazowej dawce 3 gramy wieczorem, minimum 2 godziny po posiłku. Uzyskuje on wysokie stężenie w moczu i pozostaje w pęcherzu moczowym przez całą noc, co w zwykłych warunkach dość skutecznie eliminuje drobnoustroje z moczu. Istotne przy tego rodzaju terapii jest opróżnienie pęcherza moczowego przed podaniem leku. W przypadku odmiedniczkowego zapalenia nerek zawsze włączamy leczenie farmakologiczne. Lekiem pierwszego rzutu jest trimetoprim- sulfametoksazol stosowany przez 2 tygodnie lub fluorochinolony przez okres 7 dni. U chorych z przeciwwskazaniami do stosowania powyższych leków terapię rozpoczynamy od aminopenicylin z inhibitorem b-laktamaz, cefalosporyn II i III generacji lub aminoglikozydów. U pacjentek z nawracającymi ZUM stosuje się długoterminową farmakoterapię przez okres 6 miesięcy do 1 roku. Podaje się małe dawki nitrofurantoiny, trimetoprimu-sulfametoksazolu lub fluorochinolonów w pojedynczej dawce wieczornej przed snem. Po zakończeniu tego rodzaju terapii u około 60% kobiet z nawracającymi ZUM dolegliwości powracają. Leczenie bezobjawowego bakteriomoczu oraz ostrego, niepowikłanego zapalenia pęcherza u kobiet w ciąży powinno trwać 7−10 dni. Lekami pierwszego rzutu są aminopenicyliny z inhibitorem b-aktamaz, cefalosporyny II i III generacji oraz nitrofurantoina. Nie zaleca się terapii krótkoterminowej, jak to ma miejsce u kobiet nie będących w ciąży. Po zakończeniu leczenia należy wykonać kontrolny posiew moczu celem oceny skuteczności terapii. Antybiotykami pierwszego rzutu w niepowikłanym, ostrym odmiedniczkowym zapaleniu nerek w ciąży są aminopenicyliny z inhibitorem b-laktamaz, cefalosporyny II i III generacji oraz aminoglikozydy. W pierwszym trymestrze ciąży przeciwwskazane są fluorochinolony, tetracykliny i trimetoprim-sulfametoksazol, a w ostatnim sulfonamidy. W przypadku każdego ZUM należy przyjmować dużą ilość płynów w celu utrzymania prawidłowej diurezy i odpowiedniego przepływu moczu, który przyspiesza mechaniczne wyjaławianie układu moczowego.
Pomocne w leczeniu oraz zapobieganiu nawrotom Plenia układu moczowego są preparaty roślinne, zwłaszcza zawierające żurawinę (np. Uretin Żurawina). Powodują one optymalizację pH moczu, ponadto żurawina, jak wykazano w szeregu testów klinicznych, ma właściwości antyadhezyjne: utrudnia bakteriom przyczepianie się do nabłonka dróg moczowych. Owoce żurawiny są także silnym antyoksydantem. Dlatego najczęściej stosuje się ją w profilaktyce i leczeniu infekcji dróg moczowych. Innymi substancjami wykorzystywanymi w profilaktyce ZUM są wyciągi z dyni zwyczajnej, pietruszki czy wierzbownicy drobnokwiatowej, które działają głównie moczopędnie, powodując mechaniczne wypłukiwanie drobnoustrojów z dróg moczowych.

Gdzie pójść na konsultację do lekarza urologa?

Jest wielu lekarzy urologów pracujących w szpitalach czy to w przychodniach. Jedną z nich jest Onkolmed Lecznica Onkologiczna gdzie działa jedna z najlepszych Poradni Nowotworów Układu Moczowego, w której pracują jedni z najlepszych urologów, onkologów.
Przychodząc na konsultacje do urologa w Onkolmed Lecznica Onkologiczna można być pewnym, że lekarz dokładnie przeanalizuje posiadane wyniki badań przez pacjenta, jeśli to konieczne zleci dodatkowe badania i wdroży właściwe leczenie.

W celu umówienia się na konsultację u urologa skontaktuj sie z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod numerem telefonu: +48222902337