Radioterapia w leczeniu nowotworów szyjki macicy

Kiedy stosuje się radioterapię a kiedy radiochemioterapię w leczeniu nowotworów raka szyjki macicy?

Radiochemioterapię stosuje się zazwyczaj po leczeniu operacyjnym lub jako metodę samodzielną. Radiochemioterapia pooperacyjna zalecana jest w przypadku nacieku w linii cięcia chirurgicznego, naciekania przymacicz i przerzutów w węzłach chłonnych. Radiochemioterapię raka szyjki macicy należy rozważyć w przypadku naciekania przestrzeni wokół naczyń chłonnych, guza większego niż 4 cm, głębokiego naciekania podścieliska i stopnia zróżnicowania histopatologicznego G2/G3.

Samodzielna radioterapia jest wskazana u pacjentek z rakiem szyjki macicy w stopniach IB2-IVA. Obejmuje stosowanie brachyterapii i teleterapii (dawka 80-85 Gy)  w czasie nie dłuższym niż 50-55 dni. Stosowanym lekiem cytostatycznym jest cis platyna w dawce 40 mg/m2 podawana raz w tygodniu.
Jakie są częste działania niepożądane radioterapii nowotworów szyjki macicy?

Pieczenie podczas oddawania moczu

Promieniowanie może powodować podrażnienia pęcherza moczowego i cewki moczowej (przewodu transportującego mocz z pęcherza na zewnątrz ciała). W wyniku tych podrażnień może wystąpić pieczenie podczas oddawania moczu; stan ten nosi nazwę zapalenia pęcherza moczowego.
W przypadku wystąpienia zapalenia pęcherza należy zwiększyć ilość przyjmowanych płynów. Dzięki piciu większych ilości płynów mocz będzie zawierał więcej wody i będzie mniej drażniący dla cewki moczowej. Jeśli zapalenie pęcherza będzie się utrzymywało, lekarz może poprosić o pobranie próbki moczu w celu wykonania analizy pod kątem infekcji pęcherza. W przypadku potwierdzenia infekcji lekarz może przepisać antybiotyki. W przypadku braku infekcji lekarz może przepisać leki zmniejszające uczucie pieczenia.

Biegunka

W docelowym obszarze leczenia może znaleźć się część jelita grubego, czyli okrężnicy. Ulegające szybkiemu podziałowi komórki jelita są bardziej wrażliwe na promieniowanie. W konsekwencji mogą wystąpić skurcze brzucha i biegunka. Efekt ten obserwuje się zazwyczaj po 10-14 sesjach. U niektórych pacjentów biegunka może pojawić się wcześniej, zaś u innych może nie wystąpić w ogóle.
Aby zmniejszyć stopień napromieniowania jelita, lekarz zaleci spożycie 3-4 szklanek (750-1000 ml) wody w celu wypełnienia pęcherza moczowego 30 minut przed każdą sesją. Wypełniony pęcherz moczowy wypycha jelito ku górze, pomagając w wysunięciu go z docelowego obszaru terapii. Opisane działanie pomaga w ograniczeniu skurczów brzucha i biegunki.
W razie biegunki należy poinformować o jej wystąpieniu lekarza lub pielęgniarkę. Należy koniecznie poinformować lekarza lub pielęgniarkę w przypadku, gdy do biegunki dojdzie 4 lub więcej razy w okresie 24 godzin, ponieważ może to spowodować odwodnienie organizmu. Lekarz lubi pielęgniarka zaleci dietę ubogą w błonnik. Jeśli lekarz zaleci przyjmowanie leku Imodium® A-D (chlorowodorek loperamidu), należy: 

• Zażyć 2 tabletki po pierwszym rzadkim stolcu.
• Następnie zażywać 1 tabletkę po każdym kolejnym rzadkim stolcu. 
• Należy pamiętać, że nie można zażywać więcej niż 8 tabletek dziennie.

Należy pamiętać o właściwym nawodnieniu organizmu. W trakcie leczenia należy pić co najmniej 8 szklanek po 250 ml, czyli 2 l niegazowanych, niezawierających kofeiny płynów, takich jak woda, soki lub napoje izotoniczne. Spożywanie napojów zawierających kofeinę jest dozwolone, ale jedynie dodatkowo, tzn. pod warunkiem spełnienia zalecanych wskazówek dotyczących spożywania płynów.

Zmiany skórne

Podczas radioterapii mogą wystąpić zmiany w fałdach skórnych w obrębie pachwin, pochwy i/lub odbytnicy (w kroczu). Najczęściej obszary te mogą wysychać i ulegać złuszczaniu. Ewentualnie może dojść do ich ciemniejszego przebarwienia lub zaczerwienienia i podrażnienia. Należy koniecznie zapewnić odpowiednią czystość i suchość skóry w tych obszarach. Aby złagodzić uczucie dyskomfortu i chronić skórę przed dalszym podrażnieniem, należy postępować zgodnie z poniższymi wskazówkami:

• Czyścić obszar mydłem do skóry wrażliwej. Należy unikać mydeł silnie perfumowanych lub antybakteryjnych.
• Zmywać letnią wodą. Gorąca woda może drażnić skórę.
• Delikatnie umyć obszar bardzo miękką ściereczką lub dłonią.
• Osuszyć skórę poprzez dociskanie ręcznika; nie pocierać.
• Nie należy golić włosów z leczonych radioterapeutycznie obszarów.

W obszarze nie należy stosować poduszek rozgrzewających ani zimnych okładów. Wysokie lub niskie temperatury mogą nasilać uszkodzenia skóry.
Używać odzieży z bawełny lub innych miękkich dzianin. Niektóre włókna, na przykład wełna, mogą wywoływać podrażnienia.
Wiele kobiet zauważa również zaostrzenie podrażnienia fałdów skórnych w pachwinie przez gumki w bieliźnie. W przypadku tego rodzaju problemów należy starać się nosić luźną bieliznę nieprzylegającą do skóry lub nieobcierającą jej, na przykład bokserki.
Jeśli skóra w rejonie krocza stanie się podrażniona lub bolesna, należy zaprzestać stosowania papieru toaletowego i używać do podcierania się chusteczek dla niemowląt lub miękkich, wilgotnych ściereczek. Do czyszczenia okolic krocza można użyć miski do kąpieli nasiadowej (do nabycia w aptekach).
Lekarz lub pielęgniarka może zasugerować nanoszenie na miejsce poddawane leczeniu kremu nawilżającego 3-4 razy dziennie. Bezwzględnie jednak nie należy nanosić na skórę jakichkolwiek kremów na 2 godziny przed zabiegiem, ponieważ zwiększyłoby to jej wrażliwość na działanie promieniowania.
Może również dojść do utraty części włosów łonowych. Jest to normalny efekt napromieniowania. Po zakończeniu sesji terapeutycznych włosy łonowe zaczną odrastać.
W przypadku zaniepokojenia zmianami na skórze należy omówić ten problem z lekarzem lub pielęgniarką.

Zmęczenie

Zmęczenie jest częstym działaniem ubocznym, jednak jego nasilenie jest różne u każdego pacjenta. Może być ono potęgowane przez stres związany z chorobą, codzienne dojazdy na zabiegi oraz wpływ promieniowania na zdrowe komórki.
Zmęczenie często pojawia się po odbyciu 10 sesji terapeutycznych. Jest ono często większe pod koniec tygodnia, wydaje się natomiast ustępować w ciągu weekendu. Może utrzymywać się przez kilka tygodni lub kilka miesięcy po zakończeniu terapii.
Zajęcia należy planować na początek tygodnia, kiedy poziom energii jest wyższy. Należy próbować utrzymać regularny tryb życia, wstając o tej samej godzinie przez 7 dni w tygodniu. W miarę możliwości należy zachowywać aktywność i ćwiczyć. Ważne jest jednak, aby się nie przemęczać. W przypadku zmęczenia należy zaplanować w ciągu dnia okresy odpoczynku.

Upławy

U kobiet poddawanych radioterapii w związku z rakiem szyjki macicy często dochodzi do upławów z dróg rodnych. Upławy mogą mieć barwę białą lub żółtą i być gęste lub rzadkie. W razie potrzeby można stosować wkładki higieniczne. Należy informować lekarza lub pielęgniarkę o przypadkach:

• Obfitych upławów.
• Upławów o wyczuwalnym zapachu.

Objawy te mogą być oznaką zakażenia pochwy, które może wymagać zastosowania leku.
Choć możliwe jest wystąpienie plamienia z dróg rodnych, nie powinno dochodzić do obfitych krwawień. W przypadku wystąpienia krwawienia silniejszego niż krwawienie menstruacyjne należy niezwłocznie poinformować o tym lekarza lub pielęgniarkę.

Suchość w pochwie i zwężenie kanału pochwy

Zabiegi radiacyjne mogą powodować powstawanie w pochwie tkanki bliznowatej. Jej powstanie powoduje zmniejszenie rozmiarów i długości kanału pochwy (zwężenie kanału pochwy).
Tkanka bliznowata jest mniej elastyczna niż zwykła tkanka, co powoduje odczucie napięcia. W wyniku jej powstania może Pani odczuwać dyskomfort podczas badań dopochwowych lub stosunków płciowych. Po zakończeniu wszystkich sesji terapeutycznych pielęgniarka wyda Pani rozszerzacz pochwy i omówi z Panią jego stosowanie. Rozszerzacz pomoże w rozbiciu tkanki bliznowatej i zmniejszeniu stopnia zwężenia.
Po zakończeniu sesji terapeutycznych może Pani również zauważyć pewien stopień suchości w pochwie. Stosowanie lubrykantów na bazie wody, na przykład żelu K-Y® lub Astroglide® może zmniejszyć dyskomfort odczuwany podczas stosunku.
Część kobiet zgłaszała również trudności z osiąganiem orgazmu po zabiegach radiacyjnych. W przypadku problemów z powrotem do stosunków płciowych należy porozmawiać z lekarzem lub pielęgniarką. Będą oni mogli skierować Panią do wyszkolonego specjalisty, który pomoże w problemach natury seksualnej.

Gdzie pójść na konsultację do radioterapeuty?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia, w której pracują najlepsi specjaliści w różnych dziedzinach zajmujący się leczeniem chorób onkologicznych. Działa tu Poradnia Radioterapii, Poradnia Ginekologii Ogólnej i Onkologicznej do których można zgłosić się z nowotworami szyjki macicy. Podczas konsultacji lekarze specjaliści przeprowadzą szczegółowy wywiad, zbadają pacjenta i przeanalizują wyniki badań przez niego przyniesione. Na podstawie tego zalecą jak najlepsze (ich zadaniem) leczenie.

W celu umówienia się na konsultację do ginekologa, chirurga, radioterapeuty skontaktuj się z Onkolmed Lecznica Onkologiczn pod numerem telefonu: +48222902337

Źródła:
nm.org/-/media/Northwestern/Resources/patients-and-visitors/patient-education-polskie-polish/northwestern-medicine-radioterapia-nowotworu-szyjki.pdf?la=en
zwrotnikraka.pl/leczenie-raka-szyjki-macicy-standardy/