Niedobór fosforu - przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest hipofosfatemia?

Fosfor ma bardzo duże znaczenie dla organizmu, gdyż od prawidłowej jego ilości i stężenia zależy prawidłowa budowa kości, wszystkich komórek ciała, materiału genetycznego (DNA) oraz substancji zapewniających komórkom energię.
Większość fosforu (90%) znajduje się w kościach. Tylko 1% fosforu znajduje się w płynie pozakomórkowym, w tym we krwi. Fosfor jest dostarczany do organizmu z pokarmami i płynami. Najważniejsze czynniki wpływające na stężenie fosforu w osoczu krwi to hormon wydzielany przez przytarczyce (parathormon, PTH), witamina D oraz czynność nerek.

Stężenie fosforu w surowicy krwi oznacza się jako stężenie fosforanów nieorganicznych. Prawidłowe stężenie fosforanów nieorganicznych w surowicy krwi u dorosłych wynosi 0,9–1,6 mmol/l. W różnych laboratoriach zakres ten, podawany jako zakres normy na wyniku wydawanym pacjentowi, może się nieznacznie różnić.
U dzieci prawidłowe stężenie fosforanów nieorganicznych jest większe (o 30–50%) i zakres normy zależy od wieku dziecka.
Hipofosfatemia u osoby dorosłej to stężenie fosforanów nieorganicznych poniżej 0,9 mmol/l.
Ciężka hipofosfatemia może powodować:

• rabdomiolizę,
• niewydolność oddechową,
• niewydolność serca (zmniejszenie siły skurczu mięśnia sercowego),
• niedokrwistość hemolityczną,
• zaburzenie czynności limfocytów,
• nasilenie osteoporozy.

Jakie są przyczyny niedoboru fosforu?

Przyczyny niedoboru fosforu to:

• zmniejszona podaż fosforanów nieorganicznych z pokarmami z powodu:
• niedożywienia- stosowanie diety ubogobiałkowej (np. u alkoholików)- stosowanie żywienia pozajelitowego/infuzji płynów z nieuwzględnieniem fosforanów.
• zmniejszone wchłanianie fosforany z przewodu pokarmowego z powodu:
• przyjmowania leków wiążących fosforany w przewodzie pokarmowym - węglan wapnia, wodorotlenek glinu, sewelamer, węglan lantanu- uporczywych wymiotów lub biegunek.
• zespół ponownego odżywienia (refeeding syndrome),
• leczenie kwasicy ketonowej,
• choroba nowotworowa,
• zasadowica oddechowa,
• zespół głodnych kości,
• krzywica hipofosfatemiczna - należy do grupy rzadkich chorób określanych terminem krzywic opornych na witaminę D, a spowodowanych zaburzeniami gospodarki fosforanowej. Wyróżnia się następujące rodzaje krzywicy hipofosfatemicznej:
• krzywica hipofosfatemiczna dziedziczona autosomalnie dominująco (ADHR; ang. Autosomal dominant hypophosphatemic rickets)- hipofosfatemia sprzężona z chromosomem X (rodzinna
• krzywica hipofosfatemiczna).
• nadmiar glikokortykosteroidów,
• przyjmowanie leków moczopędnych,
• nadczynność przytarczyc,
• niedobór witaminy D,
• kwasica metaboliczna.

Jakie są objawy hipofosfatemii?

Niedobór fosforu w organizmie prowadzi do rozpadu i porażenia mięśni, dlatego stanowi zagrożenie dla życia i zdrowia. Chory odczuwa ból i uporczywe skurcze tkanki mięśniowej. Boryka się też z obrzękiem, a jego mięśnie są osłabione i wzrasta w nich napięcie. Hipofosfatemia może spowodować porażenie mięśni oddechowych oraz mięśnia sercowego. Manifestuje się to arytmią lub groźną niewydolnością oddechową.

Objawy ze strony układu mięśniowego nie są jedynymi symptomami niedoboru tego pierwiastka. Osoba z hiperfosfatemią ma szereg problemów z układem kostnym. Cierpi nie tylko z powodu bólu kości i ich wrażliwości na ucisk. Ma również zaburzenia chodu. Jest on bardzo charakterystyczny – chory kołysze się na boki.
U niektórych osób niski poziom fosforu objawia się zaburzeniami neurologicznymi w postaci: porażenia mięśni, drgawek lub parestezji. Chory może być zdezorientowany, a kontakt logiczny jest z nim utrudniony z powodu zaburzeń świadomości. Niektórzy dodatkowo odczuwają spadek apetytu, mają biegunki lub nudności.

Jak leczy się niedobór fosforu?

Leczenie hipofosfatemiii zawsze polega na leczeniu (usunięciu) przyczyny, która do niej doprowadziła oraz na podawaniu fosforu, jeżeli występują objawy hipofosfatemii.
W łagodnych niedoborach wystarczająca może być modyfikacja diety, tak aby zawierała więcej produktów bogatych w fosfor (tak aby ilość fosforu wynosiła ok. 2000 mg na dobę).
Jeżeli jest to niewystarczające, można stosować suplementację doustną fosforu, zwykle jako fosforan potasu lub fosforan sodu. Dawki dobiera lekarz nadzorujący leczenie (zwykle 1 g 3 razy dziennie).
W ciężkich przypadkach hipofosfatemii stosuje się leczenie dożylne, podając precyzyjnie dobraną ilość soli fosforu i często oznaczając stężenie wapnia, fosforu i potasu.
W trakcie leczenia hipofosfatemii należy okresowo kontrolować stężenie fosforanów nieorganicznych w surowicy krwi. Decyduje o tym lekarz, zlecając badania kontrolne w określonym terminie.
Równie ważne jest leczenie lub usunięcie przyczyny, która doprowadziła do hipofosfatemii: usunięcie chirurgiczne gruczolaka przytarczyc w nadczynności przytarczyc, wyrównanie niedoboru witaminy D, leczenie zaburzeń wchłaniania jelitowego.
Usunięcie przyczyny oraz uzupełnienie niedoboru fosforu zwykle prowadzi do całkowitego wyleczenia hipofosfatemii.

Wskazania do operacji

Nie przeprowadzono wieloośrodkowych randomizowanych badań, których wyniki umożliwiłyby ustalenie opartych na dowodach naukowych wskazań do operacji z powodu TNP.
Na podstawie doświadczenia uzyskanego w poszczególnych ośrodkach za wskazania takie przyjęto:

• utrzymywanie się hiperkalcemii przez ponad 12 miesięcy, zwłaszcza przekraczającej 12 mg/dl (3 mmol/l),
• nagłe zwiększenie stężenia wapnia do >12,5 mg/dl, nawet jeśli nie upłynął rok od allogenicznego przeszczepienia nerki,
• utrzymywanie się hipofosfatemii,
• zmniejszenie gęstości mineralnej kości,
• występowanie przytarczyc o masie >500 mg (oszacowanej na podstawie pomiarów przeprowadzonych podczas badania ultrasonograficznego).

Kwalifikacja tych chorych wymaga rozwagi, bowiem rozległe wycięcie przytarczyc może u nich prowadzić do rozwoju adynamicznej choroby kości, a także pogłębienia niewydolności przeszczepionej nerki.

Zakres operacji

Nie ustalono zakresu wycięcia przytarczyc u chorych z TNP. Zdaniem większości specjalistów powinien on być identyczny, jak u chorych z WNP, a zatem polegać na:

• subtotalnym wycięciu przytarczyc lub,
• całkowitym wycięciu przytarczyc z przeszczepieniem autologicznym fragmentu jednej z nich.

Gdzie pójść na konsultację do chirurga endokrynologa operującego przytarczyce?

Okolmed Lecznica Onkologiczna to przychodnia prywatna, do której można przyjść na konsultację do różnych lekarzy specjalistów, specjalizujących się w większości w onkologii. Wśród zespołu jest też lekarz od przytarczyc, czyli endokrynolog i chirurg, którzy kwalifikują osoby mające problemy z przytarczycami do jej operacji w sytuacji kiedy występuje wskazanie.

W celu umówienia się na konsultację do chirurga endokrynologa skontaktuj się z placówką Onkolmed Lecznica Onkologiczna pod mr tel: +48222902337

Źródła:
podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1268,leczenie-chirurgiczne-nadczynnosci-przytarczyc
mp.pl/pacjent/objawy/176032,hipofosfatemia
poradnikzdrowie.pl/zdrowie/choroby-genetyczne/hipofosfatemia-niedobor-fosforu-przyczyny-objawy-leczenie-aa-Vz4v-UvWM-nCGq.html
zdrowie.tvn.pl/a/hipofosfatemia-czyli-niedobor-fosforu-w-organizmie-jakie-sa-jej-przyczyny-i-jak-sie-leczy-te-przypadlosc