Mutacje STAT3 i STAT5B – znaczenie kliniczne, diagnostyka i możliwości leczenia

Mutacje genów STAT3 oraz STAT5B stanowią przedmiot intensywnych badań onkologicznych i hematologicznych. Ich obecność może mieć kluczowe znaczenie dla przebiegu choroby, odpowiedzi na leczenie oraz rokowania pacjenta. Dotyczą one przede wszystkim nowotworów układu krwiotwórczego, ale ich rola jest również badana w innych typach raka, chorobach autoimmunologicznych i zapalnych.

W tym artykule wyjaśnimy, czym są mutacje STAT3 i STAT5B, jakie mają konsekwencje biologiczne, jak można je wykrywać i jakie metody leczenia są obecnie dostępne. Zaprosimy także do skorzystania z konsultacji i badań diagnostycznych w Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie.

Co to są geny STAT3 i STAT5B?

Geny STAT3 (Signal Transducer and Activator of Transcription 3) oraz STAT5B (Signal Transducer and Activator of Transcription 5B) kodują białka będące częścią szlaku sygnalizacji JAK-STAT. Ten szlak komórkowy odgrywa zasadniczą rolę w regulacji podziału, różnicowania, apoptozy (programowanej śmierci komórki) i odpowiedzi immunologicznej.

Białka STAT są aktywowane przez cytokiny oraz inne cząsteczki sygnałowe, np. interleukiny (IL), interferony (IFN) czy czynniki wzrostu. Po aktywacji przez kinazy JAK, białka STAT przemieszczają się do jądra komórkowego i tam aktywują transkrypcję określonych genów. Mutacje w tych genach mogą powodować nadmierną aktywność szlaku, prowadząc do niekontrolowanego wzrostu komórek i powstawania nowotworów.

Mutacje STAT3 – znaczenie kliniczne

Mutacje aktywujące w genie STAT3 występują najczęściej w nowotworach układu limfatycznego, w tym:

• chłoniakach z komórek T (np. angioimmunoblastyczny chłoniak T-komórkowy, chłoniak anaplastyczny ALK-ujemny),

• białaczkach z dużych ziarnistych limfocytów T (T-LGL leukemia),

• chorobie Castlemana (szczególnie postaci wielocentralnej).

Najczęstsze mutacje dotyczą domeny SH2, niezbędnej do dimeryzacji białka i jego aktywności transkrypcyjnej. Przykładowa mutacja to p.Y640F, która prowadzi do konstytutywnej aktywacji STAT3 – niezależnie od bodźców zewnętrznych.

Konsekwencje biologiczne mutacji STAT3:

• zwiększona proliferacja komórek nowotworowych,

• hamowanie apoptozy,

• ucieczka spod nadzoru układu odpornościowego,

• indukcja czynników prozapalnych (np. IL-6), wspierających rozwój guza.

Mutacje STAT5B – znaczenie kliniczne

Gen STAT5B również koduje białko transkrypcyjne aktywowane przez kinazy JAK. Mutacje aktywujące tego genu są szczególnie związane z:

• agresywnymi postaciami białaczek z komórek NK/T,

• białaczkami z komórek T,

• niektórymi przypadkami gruczolakoraków oraz guzów neuroendokrynnych.

Najczęstsza mutacja to p.N642H, która – podobnie jak w przypadku STAT3 – prowadzi do konstytutywnej aktywacji szlaku i promowania przeżycia oraz proliferacji komórek nowotworowych.

Zmutowane STAT5B wykazuje także działanie immunosupresyjne i może wpływać na mikrośrodowisko nowotworu, zwiększając jego złośliwość.

Diagnostyka mutacji STAT3 i STAT5B

W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie oferujemy szeroki zakres badań diagnostycznych, które mogą pomóc w wykryciu mutacji STAT3 i STAT5B, a także ocenie ich znaczenia klinicznego.

Dostępne badania diagnostyczne:

1. Badania genetyczne (NGS – sekwencjonowanie nowej generacji)

   • umożliwiają wykrycie mutacji punktowych w STAT3 i STAT5B;

   • badanie wykonywane w laboratoriach partnerskich współpracujących z Onkolmed.

2. Biopsja cienkoigłowa i badanie histopatologiczne

   • wykonywana na miejscu w Onkolmed – umożliwia uzyskanie materiału do analizy molekularnej i histologicznej.

3. Immunofenotypowanie komórek nowotworowych (cytometria przepływowa)

   • pozwala na ocenę aktywności białek STAT3/STAT5B poprzez poziom fosforylacji.

4. Badania laboratoryjne (morfologia, markery nowotworowe, cytokiny)

   • dostępne na miejscu w Onkolmed – wspierają diagnostykę różnicową i monitorowanie leczenia.

Leczenie pacjentów z mutacjami STAT3 i STAT5B

Wybór leczenia zależy od rodzaju nowotworu, obecności dodatkowych mutacji, stanu ogólnego pacjenta oraz możliwości molekularnego ukierunkowania terapii.

Terapie stosowane w Onkolmed i placówkach partnerskich:

1. Terapie celowane (targeted therapy):

   • Inhibitory JAK (np. ruxolitinib, tofacitinib) – w przypadku mutacji wpływających na aktywację szlaku JAK-STAT;

   • Inhibitory STAT3/STAT5 – w fazie badań klinicznych (np. napabucasin, TTI-101) – pacjent może zostać skierowany do ośrodków klinicznych.

2. Chemioterapia i immunoterapia:

   • klasyczne schematy (CHOP, ICE, FCM) – stosowane u pacjentów z chłoniakami i białaczkami;

   • immunoterapia (np. alemtuzumab, checkpoint inhibitors) – w wybranych przypadkach.

3. Przeszczepienie szpiku kostnego (allo-HSCT):

   • rozważane w agresywnych postaciach białaczek i chłoniaków z obecnością mutacji STAT5B.

4. Opieka wspierająca i monitorowanie:

   • badania kontrolne, EKG, USG i opieka lekarzy specjalistów – dostępne w Onkolmed.

Zespół specjalistów Onkolmed zajmujący się leczeniem nowotworów z mutacjami STAT

W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie pacjent ma dostęp do zespołu doświadczonych lekarzy, w tym:

• specjalista hematologii,

• specjalista onkologii klinicznej,

• specjalista chorób wewnętrznych,

• specjalista genetyki klinicznej.

Kiedy warto wykonać badania w kierunku mutacji STAT3 i STAT5B?

Skierowanie na badania genetyczne w kierunku mutacji STAT warto rozważyć, gdy:

• występuje nowotwór złośliwy układu krwiotwórczego o nietypowym przebiegu,

• leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów,

• u pacjenta stwierdzono objawy immunosupresji lub zespoły paraneoplastyczne,

• planowana jest kwalifikacja do terapii celowanej lub badania klinicznego.

Zaproszenie do Onkolmed – specjalistyczna opieka i nowoczesna diagnostyka

Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich zmaga się z chorobą nowotworową, szczególnie układu krwiotwórczego, lub potrzebuje specjalistycznej konsultacji hematologicznej czy onkologicznej – zapraszamy do Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie.

Oferujemy:

• kompleksową diagnostykę molekularną,

• dostęp do nowoczesnych terapii,

• opiekę doświadczonych specjalistów,

• szybkie terminy i indywidualne podejście.

Źródła naukowe i kliniczne:

1. JAK-STAT Pathway in Disease, Nature Reviews Molecular Cell Biology, 2023

2. Clinical implications of STAT3 mutations in T-cell neoplasms, Blood, 2022

3. Constitutively active STAT5B mutations in hematologic malignancies, Leukemia, 2023

4. Mutational landscape of aggressive NK-cell leukemia, Cancer Discovery, 2022

5. www.onkolmed.pl – oferta medyczna i informacje o specjalistach

Jeśli masz pytania, podejrzewasz chorobę nowotworową lub potrzebujesz pogłębionej diagnostyki genetycznej – skontaktuj się z Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie i umów się na konsultację. Nasz zespół pomoże Ci dobrać odpowiednie badania i terapię dostosowaną do Twojego przypadku.