Niedowład ruchowy i zaburzenia czucia przy ucisku ośrodków kory ruchowej i czuciowej w płatach czołowych i ciemieniowych – co powinieneś wiedzieć?

Wstęp: czym jest ucisk kory i dlaczego to ważne dla pacjenta

Gdy mówimy o ucisku kory mózgowej, odnosimy się do sytuacji, w której struktury takie jak kora ruchowa (zlokalizowana w tylnej części płata czołowego, wokół zakrętu przedśrodkowego) lub kora czuciowa (w płacie ciemieniowym, wokół zakrętu zaśrodkowego) są mechanicznie przesuwane, ściskane lub poddawane zwiększonemu ciśnieniu przez masy guzowe, obrzęk, krwiaki czy zmiany zapalne. Skutkiem jest zaburzenie przekazywania impulsów nerwowych odpowiedzialnych za kontrolę ruchu i odczuwanie bodźców, co przekłada się na niedowład ruchowy (np. osłabienie siły mięśniowej) oraz zaburzenia czucia (np. mrowienia, drętwienia, utratę czucia) u pacjenta. Wczesne rozpoznanie i szybkie ustalenie przyczyny ucisku kory mózgowej są kluczowe dla ograniczenia powikłań i poprawy rokowania, zwłaszcza w kontekście onkologicznym, gdzie etiologia najczęściej wiąże się z guzami pierwotnymi lub przerzutami mas nowotworowych.

Anatomia kory ruchowej i czuciowej

Kora ruchowa (zakręt przedśrodkowy) znajduje się w tylnej części płata czołowego, bezpośrednio przed bruzdą centralną. Odpowiada za planowanie i wykonywanie ruchów dowolnych, sterując aktywnością mięśni przeciwległej strony ciała. Kora czuciowa (zakręt zaśrodkowy) leży w przedniej części płata ciemieniowego, tuż za bruzdą centralną. Przetwarza informacje sensoryczne: dotyk, ucisk, temperaturę czy ból z przeciwległej połowy ciała. Ucisk tych ośrodków zaburza precyzyjne przekazywanie sygnałów, co klinicznie wyraża się objawami takimi jak niedowład czy zaburzenia czucia (hipestezja, parestezje, analgezja).

Objawy kliniczne ucisku kory: niedowład ruchowy i zaburzenia czucia

• Niedowład ruchowy: w zależności od stopnia i lokalizacji ucisku może przybierać formę osłabienia siły mięśniowej (od lekkiego uczucia trudności w poruszaniu kończyną, po całkowity paraliż – hemiplegię lub monoparezę). Często towarzyszy mu spastyczność lub zmiany napięcia mięśniowego. Ucisk przedśrodkowego zakrętu może skutkować osłabieniem ruchów dowolnych, trudnością w precyzyjnych czynnościach (np. chwytaniu) czy spowolnieniem ruchów.

• Zaburzenia czucia: obejmują zmniejszenie wrażliwości (hipoestezja), zaburzenia percepcji (parestezje – mrowienia, drętwienia) czy nawet całkowitą utratę czucia (analgezja) na przeciwległej stronie ciała. Ucisk zakrętu zaśrodkowego zaburza odbiór i analizę bodźców z obwodu.

• Objawy towarzyszące: w zależności od przyczyny i lokalizacji masy mogą pojawić się bóle głowy (stonowane lub nasilone przy pogłębianiu ciśnienia śródczaszkowego), napady padaczkowe (fokalne wyładowania z obszaru korowego), zaburzenia mowy (gdy zmiany rozprzestrzeniają się na okolice Broki czy Wernickego), zaburzenia funkcji poznawczych czy neuropsychologiczne (w przypadku zmian w płatach czołowych).

Przyczyny ucisku kory ruchowej i czuciowej

1. Guzy pierwotne:

   • Glejaki (nisko- i wysokozłośliwe): lokalizacja śródpłatowa w pobliżu kory ruchowej/ czuciowej; rosną i naciekają tkankę mózgową, wywołując ucisk i zaburzenia funkcji.

   • Meningioma: nowotwór wywodzący się z opon mózgowych, często o charakterze łagodnym, ale w zależności od lokalizacji (np. przy bruzdzie centralnej) może powodować objawy uciskowe kory ruchowej lub czuciowej.

   • Nowotwory przerzutowe: metastazy do mózgu lokalizują się często w przykorowej istocie białej i korze, powodując szybko narastające objawy (niedowład, zaburzenia czucia) wraz z obrzękiem okołoguzowym.

2. Zmiany naczyniowe:

   • Krwiaki (pourazowe, hipertensyjne) lub udar krwotoczny: masywny krwiak może uciskać okolicę korową i wywoływać ogniskowe deficyty.

   • Przebyty udar niedokrwienny z obrzękiem: obrzęk okołozawałowy może czasowo prowadzić do ucisku zdrowych struktur korowych.

3. Zmiany zapalne i zakaźne:

   • Ropień mózgu: zbiornik ropy w pobliżu kory wywołuje ucisk i zapalenie okolicy korowej.

   • Zapalenie mózgu z obrzękiem.

4. Obrzęk okołooperacyjny lub pourazowy: po interwencji neurochirurgicznej lub urazie głowy może dochodzić do narastającego obrzęku, wymagającego pilnej interwencji.

5. Zmiany rozrostowe nienowotworowe: np. torbiele, jamy pourazowe.

6. Choroby otępienne z masywnym obrzękiem degeneracyjnym – rzadsze, ale w kontekście progresji neurodegeneracji mogą nasilać się deficyty.

Diagnostyka kliniczna: badanie neurologiczne

1. Wywiad: bezpośrednie pytania do czytelnika/pacjenta:

   • „Czy zauważyłeś osłabienie siły w kończynie?”, „Czy odczuwasz mrowienia lub drętwienie w ręce lub nodze?”, „Czy objawy narastają szybko, czy stopniowo?”.

   • Czynniki ryzyka: historia nowotworowa, urazy głowy, infekcje, choroby układowe.

2. Badanie siły mięśniowej: ocena w skali Medical Research Council (MRC) – od 0 (brak skurczu) do 5 (pełna siła).

3. Badanie czucia: ocena dotyku, bólu, temperatury, propriocepcji; testy semantyczne (np. czy pacjent potrafi określić miejsce dotknięcia zamkniętymi oczami).

4. Ocena odruchów: pęczek piramidowy – objawy typu spastyczność, wzmożone odruchy głębokie, patologiczne odruchy (np. Babiński) w przypadku uszkodzenia drogi korowo-rdzeniowej.

5. Badanie chodu i koordynacji: przy dużych ogniskach może wystąpić asymetria w chodzie.

6. Badanie funkcji kognitywnych i neuropsychologiczne: ważne przy podejrzeniu zmian w płacie czołowym, zwłaszcza gdy guz nacieka okolice przedczołowe.

7. Badanie neurologiczne dzieci: w przypadku zmian u dzieci konsultacja z neurologiem dziecięcym, urologiem dziecięcym (np. przy zmianach przerzutowych z układu moczowego) – specjaliści dostępni w Onkolmed.

Diagnostyka obrazowa: klucz do rozpoznania

1. MRI mózgu z i bez kontrastu: złoty standard w diagnostyce guzów mózgu i zmian uciskowych. Pozwala ocenić lokalizację, wielkość zmiany, charakter (zmiana solitarna czy wieloogniskowa), obecność obrzęku okołoguzowego i masywność ucisku.

2. CT głowy: szybkie badanie przy ostrych stanach (np. uraz, podejrzenie krwiaka), szczególnie gdy MRI jest przeciwwskazany. Może wykazać krwiaka, intensywne zwapnienia w guzie.

3. Perfuzja MRI i MR-spektroskopia (MRS): ocenia unaczynienie zmiany (niska perfuzja zazwyczaj łagodna, wysoka – złośliwa), metabolity specyficzne dla tkanek nowotworowych.

4. Funkcjonalne MRI (fMRI) i DTI (tractography): ważne przy planowaniu zabiegu neurochirurgicznego w okolicy ośrodków „eloquentnych” (ruchowa/czuciowa), pozwalają lokalizować istotne drogi nerwowe, zmniejszając ryzyko deficytów pooperacyjnych.

5. PET (amino acid PET, FDG-PET, DOTATATE PET): w niektórych przypadkach pozwala lepiej zróżnicować wznowę od zmian po radioterapii czy martwicy; np. PET aminokwasowy w diagnostyce gliomów, DOTATATE PET w meningioma.

6. Badania dodatkowe: EEG przy napadach padaczkowych, badania laboratoryjne (markery nowotworowe, badania zapalne), badania płynu mózgowo-rdzeniowego (np. przy podejrzeniu leptomeningealnego szerzenia).

7. Konsultacja multidyscyplinarna: obrazowanie oceniane przez radiologa, neurolog, neurochirurga i onkologa celem optymalnego planu leczenia. W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie dostępne są konsultacje z doświadczonymi radiologami oraz odsyłanie do współpracujących pracowni PET/MRI w przypadku konieczności.

Specjaliści dostępni w Onkolmed i współpracujących placówkach

• Neurolog/Neurolog dziecięcy: wstępna ocena ogniskowych deficytów, prowadzenie wywiadu, monitorowanie napadów padaczkowych.

• Neurochirurg: kwalifikacja do zabiegu resekcyjnego/dekompresyjnego, wybór technologii operacyjnej (nawigacja neuronawigacyjna, monitorowanie czynnościowe).

• Onkolog kliniczny: nadzór leczenia systemowego (chemioterapia, immunoterapia, terapie celowane przy guzach pierwotnych/ wtórnych przerzutach).

• Radioterapeuta: planowanie radioterapii konwencjonalnej lub stereotaktycznej (SRS) w celu zmniejszenia masy guza lub kontroli guza pozostałego po resekcji.

• Radiolog/interwencyjny radiolog: ocena obrazowania, ewentualne biopsje stereotaktyczne pod kontrolą obrazowania.

• Rehabilitant/Fizjoterapeuta/terapeuta zajęciowy: wczesna rehabilitacja w celu przywrócenia funkcji ruchowych i czuciowych, zapobieganie powikłaniom unieruchomienia.

• Psycholog/psychoonkolog: wsparcie w radzeniu sobie z diagnozą nowotworową i zaburzeniami neurologicznymi.

• Specjaliści POZ: koordynacja leczenia przewlekłego, wsparcie w opiece długoterminowej.

Leczenie przyczynowe ucisku kory

1. Interwencja chirurgiczna:

   • Resekcja guza: gdy jest możliwa do bezpiecznego usunięcia lub zmniejszenia masy, celem dekompresji korowej i poprawy objawów neurologicznych. Planowanie z wykorzystaniem fMRI i DTI minimalizuje ryzyko uszkodzenia istotnych obszarów.

   • Biopsja stereotaktyczna: w przypadkach, gdy resekcja pełna jest niemożliwa lub gdy trzeba potwierdzić rozpoznanie histopatologiczne przed wdrożeniem leczenia systemowego.

   • Drenaż ropnia/usunięcie krwiaka: pilna dekompresja w stanach zagrażających życiu.

   • Współczesne techniki: neuronawigacja, neuromonitoring śródoperacyjny, chirurgia minimalnie inwazyjna.

   • Onkolmed: konsultacja neurochirurgiczna, możliwość skierowania pacjenta do partnerów neurochirurgicznych w Warszawie stosujących zaawansowane technologie..

2. Radioterapia:

   • Radioterapia frakcyjna lub stereotaktyczna (SRS): stosowana jako uzupełnienie po zabiegu lub samodzielnie w przypadku nieoperacyjnych zmian; ma na celu zmniejszenie masy guza oraz ograniczenie wzrostu.

   • Radioterapia paliatywna w celu kontroli objawów uciskowych.

   • W przerzutach mózgu: leczenie miejscowe (SRS) lub radioterapia całego mózgu, w zależności od liczby zmian.

   • Onkolmed współpracuje z ośrodkami dysponującymi sprzętem do radioterapii stereotaktycznej w Warszawie.

3. Leczenie systemowe (onkologiczne):

   • Chemioterapia: w oparciu o typ guza (np. gliomy, przerzuty).

   • Terapie celowane i immunoterapia: przy guzach o określonych mutacjach genetycznych (np. IDH w glejakach, markery specyficzne w przerzutach).

   • Leki steroidowe (np. deksametazon) w celu zmniejszenia obrzęku okołoguzowego i złagodzenia objawów uciskowych.

   • W przerzutach: leczenie systemowe zgodne z wytycznymi organizacji takich jak ASCO-SNO-ASTRO i EANO-ESMO.

4. Leczenie objawowe:

   • Leki przeciwpadaczkowe: profilaktyka i leczenie napadów padaczkowych w razie podejrzenia/potwierdzenia napadów.

   • Leczenie bólu głowy: środki przeciwbólowe, dezaskrypcja przyczynowa (np. diuretyki osmotyczne przy obrzęku).

   • Leki zmniejszające obrzęk mózgu: steroidy, mannitol w stanach nagłych.

5. Rehabilitacja neurologiczna:

   • Wczesna i kontynuowana fizjoterapia: ćwiczenia siły mięśniowej, koordynacji, równowagi.

   • Terapia zajęciowa: przywracanie umiejętności samodzielnego funkcjonowania w codziennych czynnościach.

   • Neurorehabilitacja: stymulacja neuromotoryczna, techniki wspomagające plastyczność mózgu.

   • Rehabilitacja motoryczna u pacjentów onkologicznych ma specyfikę: często osłabienie ogólne, zmęczenie, działania niepożądane terapii (np. neuropatie po chemioterapii).

6. Opieka paliatywna i wsparcie psychoonkologiczne:

   • W zaawansowanych przypadkach, gdy leczenie przyczynowe jest niemożliwe lub nieskuteczne, opieka koncentruje się na jakości życia: kontrola objawów neurologicznych, wsparcie psychiczne.

   • Psycholog, psychoonkolog, wsparcie rodzinne, grupy wsparcia w Onkolmed.

Znaczenie wczesnej diagnozy i rola opieki wielodyscyplinarnej

Wschodzące dane wykazują, że wczesne wykrycie masy uciskającej korę ruchową lub czuciową oraz szybkie wdrożenie leczenia poprawiają szanse na zachowanie lub częściowe odtworzenie funkcji neurologicznych. Opieka pacjenta z ogniskowym deficytem wymaga współpracy wielu specjalistów: od diagnostów, przez chirurgów, onkologów systemowych i radioterapeutów, aż po rehabilitantów i psychoonkologów. W Onkolmed Lecznica Onkologiczna działamy zgodnie z założeniami multidyscyplinarnego podejścia, zapewniając pacjentom szybką ścieżkę diagnostyczną i dostęp do konsultacji specjalistów oraz współpracujących ośrodków w Warszawie.

Diagnostyka i leczenie w Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie

1. Zaproszenie do konsultacji

   • Jeżeli doświadczasz osłabienia siły mięśniowej, mrowień, drętwienia, nagłego pogorszenia czucia lub innych ogniskowych objawów neurologicznych, skontaktuj się z Onkolmed w Warszawie.

   • Na wizycie neurologicznej przeprowadzimy szczegółowy wywiad i badanie neurologiczne oraz wskażemy niezbędne badania obrazowe (MRI/CT).

2. Badania obrazowe

   • Współpracujemy z pracowniami MRI w Warszawie, oferując badania z kontrastem, perfuzją, fMRI/DTI w razie potrzeby.

   • Możliwość skierowania na PET, biopsję stereotaktyczną w wyspecjalizowanych ośrodkach.

3. Konsultacje z neurochirurgiem

   • W zależności od wyniku badań – kwalifikacja do zabiegu resekcyjnego lub biopsji. Współpracujemy z doświadczonymi neurochirurgami w Warszawie, korzystając z zaawansowanych technik nawigacyjnych.

4. Leczenie onkologiczne

   • Konsultacja onkologa klinicznego dla oceny potrzeb chemioterapii, immunoterapii czy terapii celowanej.

   • Współpraca z ośrodkami radioterapii stereotaktycznej w Warszawie.

   • Plan leczenia skrojony indywidualnie: uwzględniamy typ guza, stan ogólny pacjenta, wyniki badań molekularnych.

5. Rehabilitacja i wsparcie

   • Fizjoterapia w oparciu o program neurorehabilitacyjny: ćwiczenia wzmacniające, stymulacja funkcji ruchowych i czuciowych.

   • Terapia zajęciowa: nauka technik ułatwiających codzienne funkcjonowanie.

   • Opieka psychoonkologiczna: radzenie sobie z emocjami, wsparcie w adaptacji do zmian.

   • Specjaliści POZ: kontynuacja opieki po zakończeniu leczenia szpitalnego.

Metody diagnostyczne i terapeutyczne dostępne w placówkach współpracujących

• Neuronawigacja i neuromonitoring śródoperacyjny: precyzyjna resekcja guza przy minimalizacji uszkodzenia kory ruchowej i czuciowej.

• Radioterapia stereotaktyczna (Gamma Knife, CyberKnife): w przypadku małych zmian lub rezydualiów po operacji.

• Nowoczesne systemy MRI: 3T z funkcjonalnym mapowaniem, perfuzją, spektroskopią.

• Biopsja stereotaktyczna z minimalną inwazyjnością.

• Terapie celowane i immunoonkologia: w guzach z określonymi markerami genetycznymi (np. mutacje IDH, 1p/19q w oligodendrogliomie, markery w nowotworach przerzutowych).

• Konsylium onkologiczne: opinie wielu specjalistów przed ostatecznym planem leczenia.

Podsumowanie i zaproszenie

Jeśli doświadczasz niedowładu ruchowego lub zaburzeń czucia, które mogą sugerować ucisk kory ruchowej lub czuciowej, nie zwlekaj z konsultacją. W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie oferujemy szybką ścieżkę diagnostyczną i dostęp do multidyscyplinarnego zespołu specjalistów: neurologów, neurochirurgów, onkologów klinicznych, radioterapeutów, radiologów oraz rehabilitantów. Dzięki współpracy z zaawansowanymi ośrodkami w Warszawie zapewniamy dostęp do najnowszych metod obrazowania (MRI z kontrastem, fMRI, DTI, PET), technik chirurgicznych (nawigacja neuronawigacyjna, neuromonitoring), radioterapii stereotaktycznej oraz terapii systemowych zgodnie z najnowszymi wytycznymi ASCO, SNO, EANO i ACR. Zachęcamy do umówienia wizyty i wykonania niezbędnych badań – szybkie działanie zwiększa szanse na skuteczne leczenie i zachowanie funkcji neurologicznych.

Pamiętaj, niektóre badania dostępne są w placówkach partnerskich. Pytaj w recepcji lub podczas wizyty u lekarza neurologa lub neurochirurga.

Źródła wykorzystane w artykule

1. Alruwaili AA, De Jesus O. Meningioma. StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; Last Update: August 23, 2023. Dostęp online: NCBI Bookshelf.

2. StatPearls. Low-Grade Gliomas. StatPearls Publishing; 2025.

3. ACR Appropriateness Criteria® Brain Tumors. American College of Radiology; 2024.

4. ASCO-SNO-ASTRO Guidelines for Brain Metastases from Solid Tumors. Clinical Practice Guidelines.

5. EANO–ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis and treatment of brain metastases and innych zmian ośrodkowych.

6. Recent Advances in the Diagnosis and Treatment of Brain Tumors. Brain Sciences. 2024;14(3):224.

7. Focal neurologic signs. Wikipedia; Published 6 months ago.

8. Rehabilitation of motor dysfunction in primary brain tumor patients. PMC.

9. Grazzini I, Venezia D, Del Roscio D, Chiarotti I, Mazzei MA, Cerase A. Morphological and Functional Neuroradiology of Brain Metastases. Semin Ultrasound CT MR. 2023;44:170-93.

10. Kyoung Su Sung. Clinical Practice Guidelines for Brain Metastasis From Solid Tumors. Brain Tumor Research and Treatment. January 2024;12(1):14-22.

Uwaga: Podane źródła reprezentują najnowsze dostępne opracowania kliniczne i wytyczne (2023–2024) oraz przeglądy literatury. W razie wątpliwości lub potrzeby głębszej analizy konkretnego przypadku, specjaliści Onkolmedu są do dyspozycji na konsultacjach. Zachęcamy do umówienia się na wizytę w Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie, aby uzyskać indywidualną ocenę i plan postępowania diagnostyczno-leczniczego.

Zapraszamy do Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie na konsultacje i badania diagnostyczne w przypadku niedowładu ruchowego lub zaburzeń czucia. Nasi specjaliści: neurologowie, neurochirurdzy, onkolodzy kliniczni, radioterapeuci, radiolodzy, rehabilitanci oraz psychoonkologowie są gotowi wspólnie opracować najlepszy plan leczenia i rehabilitacji dla Ciebie.