Prolaktynoma - przyczyny, objawy, badania, leczenie

Wprowadzenie

Czym jest prolaktynoma i dlaczego warto o niej wiedzieć? Prolaktynoma to łagodny (nienowotworowy) gruczolak przysadki mózgowej wydzielający nadmierne ilości prolaktyny – hormonu odpowiedzialnego głównie za laktację. Stanowi ona około 40% wszystkich guzów przysadki, a jej rozpoznanie i leczenie ma kluczowe znaczenie, aby przywrócić równowagę hormonalną, zapobiec niepożądanym objawom oraz poważnym powikłaniom masy guza, takim jak zaburzenia widzenia czy apopleksja przysadki.

Prolaktynoma może dotknąć zarówno kobiety, jak i mężczyzn, choć u kobiet częściej ujawnia się wcześniej dzięki objawom ze strony miesiączkowania i laktacji. Jej wczesne wykrycie zwiększa skuteczność terapii i pozwala uniknąć inwazyjnych metod leczenia.

1. Przyczyny prolaktynomy

1. Nadmierna proliferacja komórek laktotropowych – główna przyczyna to powstanie monoklonalnego gruczolaka komórek wydzielających prolaktynę w przednim płacie przysadki.

2. Czynniki genetyczne – rzadziej udokumentowano mutacje w genie AIP, predysponujące do rodzinnych gruczolaków przysadki.

3. Wtórna hiperprolaktynemia – leki blokujące działanie dopaminy (np. niektóre leki psychiatryczne czy przeciwwymiotne) mogą hamować hamowanie prolaktyny przez dopaminę, prowadząc do nadmiernego wzrostu jej poziomu, a w dłuższej perspektywie – przerostu laktotropów.

4. Inne przyczyny – wtórne do uszkodzenia podwzgórza, guzy pozaprzysadkowe, choroby wątroby czy nerek, które zaburzają metabolizm prolaktyny.

Każdy przypadek wymaga wnikliwej analizy, by odróżnić gruczolak wydzielający prolaktynę od innych przyczyn hiperprolaktynemii.

2. Objawy prolaktynomy

Objawy prolaktynomy dzielimy na dwie grupy:

A. Objawy hiperprolaktynemii

• U kobiet:

  • oligomenorrhea lub amenorrhea (rzadsze lub brak miesiączek)

  • galactorrhea (mętny wyciek z sutków)

  • zaburzenia płodności, spadek libido

• U mężczyzn:

  • hypogonadism – obniżone stężenie testosteronu, zaburzenia erekcji

  • ginekomastia (powiększenie piersi)

  • bezpłodność, obniżone libido.

B. Objawy masy guza (efektu ucisku)

• bóle głowy

• zaburzenia pola widzenia, najczęściej ujawniające się jako ubytki obwodowe

• rzadziej: neuropatie nerwów czaszkowych, zaburzenia hormonalne z powodu uszkodzenia zdrowej tkanki przysadki

• apopleksja przysadki – nagłe krwawienie do guza przebiegające z silnym bólem głowy, obniżeniem świadomości i ostrym niedowładem przysadki – stan zagrożenia życia wymagający pilnej interwencji neurochirurgicznej.

Dzięki wczesnemu rozpoznaniu możliwe jest zahamowanie rozwoju guza i zapobieganie powikłaniom związanym z jego wzrostem.

3. Badania diagnostyczne

1. Oznaczenie stężenia prolaktyny – podstawowe badanie przesiewowe. Należy wykluczyć tzw. makroprolaktynemię (przeciwciała tworzące kompleksy z prolaktyną) przez oznaczenie profilu prolaktynowego lub filtrację żelową.

2. Testy w kierunku hiperprolaktynemii czynnościowej – wywiad lekowy i ocena stanu tarczycy oraz funkcji nerek i wątroby.

3. Rezonans magnetyczny (MRI) przysadki z kontrastem – złoty standard w obrazowaniu prolaktynomy. Pozwala określić wielkość i lokalizację guza oraz stopień naciekania struktur przyległych. Serialne badania MRI zalecane są szczególnie w przypadku oporności na leczenie lub nowych objawów masy guza.

4. Perymetryka (badanie pola widzenia) – ocenia ubytki w polu widzenia spowodowane uciskiem guza na skrzyżowanie nerwów wzrokowych.

5. Konsultacje specjalistyczne – diagnostyka różnicowa wymaga współpracy endokrynologa, radiologa i neurologa/neurochirurga.

W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie wykonujemy kompleksowe badania: precyzyjne assay hormonalne, wysokopolowy MRI 3 T i specjalistyczne testy wzrokowe pod okiem doświadczonych radiologów i okulistów.

4. Leczenie prolaktynomy

4.1. Terapia farmakologiczna (pierwszoliniowa)

• Agoniści receptora dopaminowego:

  • Cabergoline – preferowany ze względu na lepszą tolerancję, dłuższy odstęp między dawkami i wyższą skuteczność w normalizacji prolaktyny oraz zmniejszeniu guza u około 80–90% pacjentów (Wikipedia, NCBI).

  • Bromocriptine – starszy lek, skuteczny, lecz częściej powoduje nudności, zawroty głowy i objawy hipotensyjne; stosowany zwłaszcza u kobiet planujących ciążę, gdyż ma szerszy profil doświadczeń u ciężarnych.

• Kolejne opcje: quinagolide – stosowany tam, gdzie dostępny, o podobnej skuteczności jak cabergoline, ale w Polsce rzadziej stosowany.

4.2. Leczenie chirurgiczne

• Chirurgia transsphenoidalna – wskazana w przypadku guzów opornych na leczenie farmakologiczne, dużych guzów makroadenom (>2 cm) dających objawy ucisku lub apopleksji przysadki. Przeprowadza ją doświadczony neurochirurg.

4.3. Radioterapia

• Rzadko stosowana, jako uzupełnienie terapii w guzach nieusuwalnych chirurgicznie i opornych na leki dopaminergiczne; prowadzona przez radioterapeutów z wykorzystaniem technik stereotaktycznych.

5. Specjaliści zaangażowani w leczenie w Onkolmed

• Endokrynolodzy – prowadzą diagnostykę hormonalną i terapię farmakologiczną.

• Neurochirurdzy – wykonują zabiegi transsphenoidalne w przypadkach opornych na leczenie farmakologiczne i w sytuacjach nagłych (apopleksja).

• Radiolodzy – wykonują i opisują badania MRI z kontrastem, monitorują zmiany wielkości guza.

• Radioterapeuci – prowadzą radioterapię w wybranych przypadkach.

6. Zaproszenie do Onkolmed Lecznica Onkologiczna

Jeśli zauważyłeś u siebie niepokojące objawy – brak miesiączki, wyciek z sutków, bóle głowy czy zaburzenia widzenia – nie zwlekaj. Zapraszamy Cię na kompleksową konsultację endokrynologiczną, badania hormonalne w Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie.
Nasi specjaliści pomogą Ci w pełnej diagnostyce i zaproponują najbardziej efektywną terapię dostosowaną do Twoich potrzeb. Skontaktuj się już dziś, aby umówić wizytę i zadbać o swoje zdrowie!

7. Źródła:

1. Endotext – Prolactinoma Management, NCBI Bookshelf, maj 2025

2. Hyperprolactinaemia, Wikipedia, aktualizacja 23 V 2025

3. Prolactinoma, Wikipedia, marzec 2025

4. StatPearls – Prolactinoma, NCBI Bookshelf, 2023

5. Diagnosis and management of prolactin-secreting pituitary adenomas, Nature Reviews Endocrinology, 2023

6. Diagnosis and treatment of hyperprolactinemia: clinical practice guideline, Endocrine Society, J Clin Endocrinol Metab, 2011