Gruczolak kortykotropowy – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Gruczolak kortykotropowy to łagodny nowotwór przysadki mózgowej, który wydziela nadmierne ilości hormonu adrenokortykotropowego (ACTH). Hormon ten stymuluje nadnercza do produkcji kortyzolu. W efekcie może dojść do rozwinięcia zespołu Cushinga, który wywołuje liczne powikłania ogólnoustrojowe.

W artykule szczegółowo omawiamy objawy, przyczyny, metody diagnostyczne i sposoby leczenia gruczolaka kortykotropowego. Podpowiadamy również, gdzie szukać pomocy — w tym u specjalistów Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie, oferujących kompleksową diagnostykę i leczenie schorzeń neuroendokrynologicznych.

Czym jest gruczolak kortykotropowy?

Gruczolak kortykotropowy to niezłośliwy guz przysadki mózgowej, który nadmiernie produkuje ACTH (adrenokortykotropinę). ACTH pobudza korę nadnerczy do wydzielania kortyzolu – hormonu stresu. Nadprodukcja kortyzolu prowadzi do rozwoju zespołu Cushinga o pochodzeniu przysadkowym (tzw. choroba Cushinga).

Gruczolak ten najczęściej ma rozmiar mikrogruczolaka (<10 mm), ale może także osiągnąć większe wymiary (makrogruczolak), powodując dodatkowe objawy przez ucisk struktur mózgu.

Przyczyny powstawania gruczolaka kortykotropowego

Dokładna etiologia tego typu gruczolaków nie jest do końca poznana. Wśród możliwych przyczyn wymienia się:

Mutacje genetyczne – np. mutacje w genie USP8 (ok. 30–60% przypadków),
Zespół MEN1 (zespół mnogiej gruczolakowatości typu 1) – predysponuje do guzów przysadki,
Predyspozycje rodzinne – rzadkie przypadki dziedzicznego występowania gruczolaków przysadki.

Objawy gruczolaka kortykotropowego i zespołu Cushinga

Objawy gruczolaka kortykotropowego wynikają głównie z nadprodukcji kortyzolu. U pacjentów mogą wystąpić:

Objawy ogólnoustrojowe:

przyrost masy ciała, zwłaszcza w obrębie twarzy, karku i tułowia,
tzw. „księżycowata twarz” i „byczy kark”,
czerwone rozstępy (striae rubrae) na brzuchu, udach i piersiach,
cienka, sucha skóra, łatwo ulegająca siniakom,
nadciśnienie tętnicze,
cukrzyca typu 2 lub insulinooporność,
zaburzenia lipidowe.

Objawy psychiatryczne i neurologiczne:

depresja,
zaburzenia lękowe,
bezsenność,
osłabienie mięśni.

Zaburzenia hormonalne i metaboliczne:

zaburzenia miesiączkowania lub brak miesiączki,
obniżone libido i impotencja,
osteoporoza i zwiększone ryzyko złamań.

Diagnostyka gruczolaka kortykotropowego

W Onkolmed Lecznica Onkologiczna oferujemy kompleksową diagnostykę neuroendokrynologiczną, obejmującą:

1. Badania laboratoryjne:

pomiar stężenia kortyzolu w surowicy i moczu (kortyzol całkowity w dobowej zbiórce moczu),
test hamowania deksametazonem (test niskiej i wysokiej dawki),
oznaczenie ACTH w surowicy.

2. Badania obrazowe:

rezonans magnetyczny przysadki mózgowej (MRI) z kontrastem – pozwala uwidocznić mikro- i makrogruczolaki,
tomografia komputerowa (TK) przysadki i okolicznych struktur – w wybranych przypadkach.

3. Diagnostyka różnicowa:

wykluczenie zespołu ektopowej produkcji ACTH (np. przez guzy płuc),
scyntygrafia lub PET-CT w celu identyfikacji innych źródeł ACTH.

W Onkolmed współpracujemy z doświadczonymi endokrynologami, neurologami, neurochirurgami i radiologami, którzy prowadzą proces diagnostyczny na najwyższym poziomie.

Leczenie gruczolaka kortykotropowego

Leczenie gruczolaka kortykotropowego zależy od wielkości guza, objawów i stanu ogólnego pacjenta. W Onkolmed Lecznica Onkologiczna proponujemy indywidualne podejście do każdego pacjenta:

1. Leczenie chirurgiczne – neurochirurgiczne usunięcie guza

Operacja przezklinowa (przez nos i zatokę klinową) – to najczęstsza metoda usuwania gruczolaków przysadki.
W Onkolmed współpracujemy z doświadczonymi neurochirurgami, którzy wykonują takie operacje z użyciem technik małoinwazyjnych.

2. Leczenie farmakologiczne

W przypadkach, gdy operacja nie jest możliwa lub nie przynosi efektu, stosuje się leki:

ketokonazol, metyrapon, osilodrostat – hamujące syntezę kortyzolu,
pasireotyd – analog somatostatyny działający na receptory w przysadce,
mifepriston – antagonista receptora glukokortykoidowego.

3. Radioterapia

W przypadku niepowodzenia leczenia chirurgicznego lub farmakologicznego można zastosować:
- radioterapię konwencjonalną,
- radiochirurgię stereotaktyczną (np. Gamma Knife lub CyberKnife).

Rokowania i kontrola po leczeniu

Gruczolak kortykotropowy może nawracać, dlatego pacjenci wymagają stałej kontroli. Obejmuje ona:

regularne badania poziomu ACTH i kortyzolu,
okresowe badania obrazowe MRI,
ocenę funkcji przysadki (może dojść do niedoczynności przysadki po leczeniu),
monitorowanie skutków ubocznych terapii (np. działania niepożądane leków).

Specjaliści zajmujący się leczeniem gruczolaka kortykotropowego w Onkolmed

W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie pacjenci są pod opieką interdyscyplinarnego zespołu specjalistów:

Endokrynolog – dr n. med. specjalizujący się w chorobach przysadki i nadnerczy,
Neurochirurg – operacje guzów przysadki w trybie planowym,
Radiolog – wykonuje diagnostykę obrazową,
Neurolog – leczenie objawów neurologicznych i zaburzeń nastroju,
Radioterapeuta i chemioterapeuta – w razie potrzeby leczenia uzupełniającego.

Zaproszenie na konsultację

Jeśli podejrzewasz u siebie objawy zespołu Cushinga lub zostałeś zdiagnozowany z gruczolakiem przysadki – nie zwlekaj. Wczesna diagnostyka i skuteczne leczenie pozwalają uniknąć poważnych powikłań hormonalnych i neurologicznych.

Zapraszamy do Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie – prywatnej przychodni, gdzie otrzymasz profesjonalną pomoc, dostęp do nowoczesnej diagnostyki i opiekę wykwalifikowanego zespołu specjalistów.

Źródła:

Nieman LK et al. "The diagnosis of Cushing’s syndrome: an Endocrine Society Clinical Practice Guideline." J Clin Endocrinol Metab, 2008.
Melmed S. "Pathogenesis of pituitary tumors." Nat Rev Endocrinol, 2011.
Fleseriu M, Auchus R, Bancos I, et al. "Consensus on diagnosis and management of Cushing’s disease: a guideline update." Pituitary, 2021.
European Society of Endocrinology (ESE) guidelines for Cushing’s syndrome (2022).
UpToDate – ACTH-secreting pituitary adenomas.

Powrót