Zespół Wernera - podstawowe informacje

Podsumowanie

Zespół Wernera to rzadka, autosomalnie recesywna choroba genetyczna, zwana również „progeri¹ą dorosłych”, charakteryzująca się przyspieszonym starzeniem organizmu, powikłaniami naczyniowymi oraz zwiększonym ryzykiem nowotworów. Schorzenie wynika z mutacji w genie WRN odpowiedzialnym za utrzymanie stabilności DNA i telomerów, co prowadzi do przedwczesnej senescencji komórek oraz objawów klinicznych takich jak zmarszczki, zaćma, osteoporoza, owrzodzenia skóry i cukrzyca. Rozpoznanie opiera się na kryteriach klinicznych, badaniach genetycznych i obrazowych. Leczenie jest głównie objawowe i interdyscyplinarne – wymaga współpracy dermatologa, endokrynologa, onkologa, chirurga i radiologa. W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie oferujemy kompleksową opiekę: konsultacje specjalistów, nowoczesne badania genetyczne, diagnostykę obrazową oraz terapię chorób współistniejących, w tym programy profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworów. Zapraszamy na konsultacje i badania.

1. Czym jest zespół Wernera?

Zespół Wernera (Werner syndrome, WS), zwany też „dorosłą progeryją”, to rzadkie schorzenie genetyczne, którego częstość występowania na świecie wynosi poniżej 1:100 000 urodzeń żywych; w Japonii i na Sardynii jest jednak wyższa – ok. 1:20 000–1:50 000. Pierwszy opis choroby wyszedł spod ręki niemieckiego badacza Otto Wernera w 1904 roku.

Patogeneza WS związana jest z mutacjami w genie WRN kodującym białko z rodziny RecQ, posiadające aktywność helikazy i egzonukleazy. Białko WRN uczestniczy w naprawie DNA, replikacji i utrzymaniu telomerów; jego utrata prowadzi do niestabilności genomowej i przyśpieszonego starzenia się komórek.

2. Etiologia i genetyka

2.1 Mutacje w genie WRN

Choroba ma dziedziczenie autosomalnie recesywne – obie kopie genu WRN muszą być zmutowane, by doszło do objawów klinicznych. Znanych jest kilkadziesiąt mutacji punktowych, delecji i insercji, które prowadzą do powstania nieprawidłowego białka lub jego braku.

2.2 Rola białka WRN

WRN pełni kluczowe funkcje w reagowaniu na stres replikacyjny i utrzymaniu stabilności telomerów, co zmniejsza ryzyko niekontrolowanych zmian genomowych oraz przedwczesnej senescencji komórek.

3. Objawy kliniczne

Pacjenci z WS rozwijają się prawidłowo do okresu dojrzewania, a następnie pojawia się regresja procesów starzenia:

• Zmarszczki i utrata elastyczności skóry – przypominają skórę starczą, często z owrzodzeniami i zmianami przypominającymi twardzinę.

• Zaćma obustronna – wymaga zabiegu chirurgicznego, występuje średnio w drugiej lub trzeciej dekadzie życia.

• Krótkie kończyny, niski wzrost (średnio poniżej 150 cm) oraz zahamowany przyrost masy ciała, spowodowane zaburzeniami wzrostu kości.

• Cukrzyca typu 2 – u 70–80% pacjentów rozwija się dysfunkcja insulinowa, co wymaga leczenia endokrynologicznego.

• Osteoporoza – zwiększona łamliwość kości, ryzyko złamań.

• Zmiany miażdżycowe i nadciśnienie – objawy choroby naczyniowej często są przyczyną zgonu.

• Nowotwory – rak skóry, mięsak, rak tarczycy, płuca, białaczki; odsetek zachorowań wynosi ok. 30% i występują one o 10–15 lat wcześniej niż w populacji ogólnej.

4. Diagnostyka

4.1 Kryteria kliniczne

Rozpoznanie opiera się na co najmniej czterech z następujących objawów: przedwczesna zaćma, charakterystyczny wygląd twarzy (zmarszczki, atrofia skóry), zahamowanie wzrostu po dojrzewaniu, zaburzenia metabolizmu, owrzodzenia skóry, osteoporoza i charakterystyczne zmiany w badaniach laboratoryjnych.

4.2 Badania genetyczne

Potwierdzeniem jest identyfikacja mutacji w genie WRN metodami sekwencjonowania NGS lub Sangerem. W Onkolmed wykonujemy pełny panel genetyczny oraz konsultacje z genetykiem klinicznym.

4.3 Badania obrazowe

• USG jamy brzusznej i tętnic – ocena miażdżycy.

• RTG i densytometria – ocena gęstości kości.

• Tomografia komputerowa – w przypadku podejrzenia nowotworów lub zmian naczyniowych.

5. Leczenie i postępowanie interdyscyplinarne

5.1 Leczenie objawowe

• Chirurgia okulistyczna – usunięcie zaćmy.

• Endokrynologia – kontrola glikemii, leczenie osteoporozy.

• Dermatologia i chirurgia naczyniowa – leczenie owrzodzeń i zmian skórnych.

5.2 Onkologia i chemioterapia

Pacjenci z WS są narażeni na rzadkie nowotwory miąższowe i epitelialne; wymagana jest wczesna diagnostyka i specjalistyczne leczenie onkologiczne, w tym chemioterapia i radioterapia pod okiem doświadczonych chemioterapeutów i radioterapeutów.

5.3 Nowoczesne kierunki badań

Trwają badania nad zastosowaniem inhibitorów mTOR i terapii genowej. Rejstrerychroniczne WS pokazują, że lepsza kontrola metabolizmu przedłuża życie, choć nowotwory nadal pozostają główną przyczyną zgonów.

6. Specjaliści i procedury w Onkolmed Lecznica Onkologiczna

W naszej warszawskiej przychodni zapewniamy kompleksowe podejście do pacjentów z zespołem Wernera:

7. Zaproszenie na konsultacje

Jeżeli zauważyłeś u siebie lub bliskiej Ci osoby objawy przyspieszonego starzenia czy powikłań typowych dla zespołu Wernera – umów się na konsultację w Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie. Oferujemy:

• Konsultacje genetyczne i kompleksowe badania przesiewowe

• Nowoczesną diagnostykę obrazową

• Indywidualny plan leczenia prowadzony przez zespół specjalistów

• Programy profilaktyki nowotworowej i naczyniowej

Zadbaj o swoje zdrowie już dziś!

Źródła

1. PubMed: Response to Replication Stress and Maintenance of Genome ... (WRN funkcje)

2. News-Medical.net: Werner syndrome gene plays key role ... (etiologia WS)

3. Wiley Online Library: Recommendations for cancer screening ... (genetyka WS)

4. Diabetes Care: Werner Syndrome and Diabetes ... (cukrzyca w WS)

5. Aging-us.com: Outcomes Observed in 3-Year Follow-Up Study ... (powikłania nowotworowe)

6. Nature Communications: Retrotransposons in Werner syndrome ... (miażdżyca w WS)

7. PubMed: Surgical treatment of lung cancer associated ... (onkologia w WS)

8. International Registry: Werner Syndrome - International Registry ... (klinika WS)

9. Wikipedia: Werner syndrome (podstawy kliniczne)

10. Wikipedia: Progeroid syndromes (porównanie z innymi PS)