O czym świadczy ujemny (prawidłowy) wynik biopsji gruczołu krokowego przy jednoczesnym utrzymującym się podwyższonym stężeniu PSA

Podsumowanie

Ujemny (prawidłowy) wynik biopsji gruczołu krokowego przy jednoczesnym utrzymującym się podwyższonym stężeniu PSA może świadczyć o kilku kluczowych zjawiskach: błędach technicznych przy pobraniu tkanki (sampling error), występowaniu zmian zapalnych (prostatitis) lub czynnikach niezwiązanych z nowotworem (np. łagodnym rozrostem stercza, BPH). Istnieje również ryzyko, że rak znajduje się w miejscu niewidocznym lub nieosiągniętym przez standardową biopsję (np. strefa przednia prostaty) albo że zmiana jest na wczesnym etapie i nie została wykryta. Zrozumienie przyczyny utrzymującego się wysokiego PSA wymaga powtórnej oceny diagnostycznej, która może obejmować rezonans magnetyczny wieloparametryczny (mpMRI), biopsję celowaną pod kontrolą MRI, oznaczanie wolnego PSA czy testy molekularne (np. PCA3). W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie dostępne są zaawansowane metody diagnostyczne oraz interdyscyplinarny zespół specjalistów – urolodzy, radiolodzy, patomorfolodzy i onkolodzy – gotowy do wszechstronnej oceny przypadku i zaplanowania najlepszej strategii postępowania.

1. Przyczyny podwyższonego PSA pomimo ujemnej biopsji

1.1 Błędy techniczne i sampling error

Standardowa biopsja gruczołu krokowego polega na pobraniu 12 rdzeni z okolic obwodowych stercza. Rak może jednak znajdować się w trudno dostępnej strefie przedniej lub centralnej prostaty, która nie została przebadana, co prowadzi do wyniku fałszywie negatywnego (sampling error).

1.2 Zapalenie prostaty (prostatitis)

Przewlekłe lub ostre zapalenie stercza powoduje wzrost przepuszczalności naczyń i uwalnianie PSA do krwiobiegu. Badania wykazały, że leczenie zapalenia (antybiotyki, NLPZ) może obniżyć PSA, ale nawet po normalizacji wartości powrót do poziomu >4 ng/ml może wymagać ponownej oceny onkologicznej.

1.3 Łagodny rozrost stercza (BPH)

Rozrost gruczołu krokowego, typowy dla mężczyzn po 50. roku życia, zwiększa masę tkanki wytwarzającej PSA, co samoistnie podwyższa stężenie markera, niezależnie od obecności raka.

1.4 Czynniki fizjologiczne i proceduralne

Podwyższone PSA może wynikać z niedawnej ejakulacji, badania per rectum (DRE) czy cewnikowania, a także różnic między assay do oznaczania PSA. Powtórne oznaczenie PSA w tej samej pracowni biochemicznej, po 4–6 tygodniach, jest wskazane, by wyeliminować takie źródła błędu.

1.5 Rak „ukryty” i mikroogniska nowotworowe

Niektóre ogniska raka o niskim stopniu złośliwości mogą nie zostać pobrane w czasie pierwszej biopsji. W badaniach z użyciem techniki saturation biopsy (≥20 rdzeni) odsetek wykrycia raka przy powtórnym badaniu wyniósł 24% wśród pacjentów z pierwotnie negatywną biopsją.

2. Kolejne kroki diagnostyczne

2.1 Rezonans magnetyczny wieloparametryczny (mpMRI)

mpMRI pozwala uwidocznić podejrzane obszary w strefie przedniej i centralnej prostaty, które mogą zostać pominięte podczas standardowej biopsji. Umożliwia to przeprowadzenie biopsji celowanej („fusion biopsy”), znacząco podnosząc czułość wykrywania ognisk raka.

2.2 Biopsja celowana pod kontrolą MRI/ultrasonografii

Dzięki fuzji obrazów MRI i USG można precyzyjnie pobrać tkankę z obszarów o najwyższym podejrzeniu zmian nowotworowych, zmniejszając ryzyko fałszywie negatywnych wyników.

2.3 Oznaczanie frakcji wolnego PSA (free/total PSA)

Stosunek wolnego do całkowitego PSA <25% wiąże się z wyższym ryzykiem raka stercza i pozwala lepiej różnicować BPH od procesów złośliwych.

2.4 Testy molekularne i biomarkery (np. PCA3)

Badania genetyczne moczu mogą wskazać na obecność markerów specyficznych dla raka stercza, co pomaga ustalić konieczność powtórzenia biopsji.

2.5 Konsultacja interdyscyplinarna

Zespół Onkolmed, składający się z urologa, radiologa, patomorfologa i onkologa, analizuje pełne spektrum wyników diagnostycznych i planuje indywidualne postępowanie terapeutyczne.

3. Specjaliści Onkolmed zaangażowani w dalszą diagnostykę i leczenie

Urolog onkologiczny – prowadzi badanie przedmiotowe, nadzoruje biopsję i zabiegi chirurgiczne.
Patomorfolog – precyzyjnie ocenia pobrane próbki tkankowe.
Onkolog kliniczny – koordynuje dalsze postępowanie, w tym chemioterapię czy hormonoterapię.
Radioterapeuta – planuje i wykonuje naświetlania w razie potrzeby.

4. Zachęta do konsultacji w Onkolmed Lecznica Onkologiczna

Drogi Czytelniku, jeśli masz za sobą negatywną biopsję prostaty, a Twoje PSA pozostaje podwyższone, nie zwlekaj – umów się na konsultację w Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie. Oferujemy nowoczesną diagnostykę (biopsję celowaną, testy molekularne) oraz opiekę wielospecjalistycznego zespołu. Dzięki temu otrzymasz precyzyjną diagnozę i najlepszy plan leczenia, dopasowany do Twoich potrzeb.

Źródła

Prostate-Specific Antigen. StatPearls. NCBI Bookshelf; 2024
Early Detection of Prostate Cancer: AUA/SUO Guideline. American Urological Association; 2023
Does chronic prostatitis elevate PSA? PMC; 2016
Prostate-specific antigen. Wikipedia; maj 2025
Prostate Cancer – Diagnostic Evaluation. EAU Guidelines; 2024
Aetna Medical Clinical Policy Bulletins – Prostate Biopsy; 2008
Prostate MRI and MRI-Targeted Biopsy – AUA Guidance; 2013
Diagnosis of prostate cancer – ScienceDirect; 2019

Powrót