Pancreaticoduodenektomia (Whipple) - operacja raka trzustki

Streszczenie

Operacja pancreaticoduodenektomii (procedura Whipple’a) jest kluczowym zabiegiem chirurgicznym w leczeniu resekcyjnego raka trzustki, zapewniającym jedyną potencjalną szansę na wyleczenie przy zachowanej jakości życia pacjenta. Wybór pacjenta do zabiegu opiera się na kompleksowej diagnostyce przedoperacyjnej, w tym zaawansowanych badaniach obrazowych (TK, MRI, EUS) oraz markerach nowotworowych (CA19-9). Zabieg wykonywany jest przez interdyscyplinarny zespół chirurgów onkologicznych, gastroenterologów, radiologów i anestezjologów z wykorzystaniem rygorystycznych standardów technicznych i protokołów ERAS, co znacząco obniża ryzyko powikłań i skraca czas hospitalizacji. Po zabiegu zalecane jest leczenie uzupełniające: chemioterapia gemcytabiną z kapecytabiną (ESPAC-4) lub mFOLFIRINOX, które poprawiają przeżycie całkowite pacjentów. W Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie oferujemy pełen zakres diagnostyki i leczenia raka trzustki – od konsultacji u specjalistów, przez zaawansowane badania obrazowe, aż po operację Whipple’a i kompleksową opiekę onkologiczną.

1. Wprowadzenie

Pancreaticoduodenektomia, znana powszechnie jako procedura Whipple’a, polega na usunięciu głowy trzustki, części dwunastnicy, pęcherzyka żółciowego i odcinka dróg żółciowych, a następnie rekonstrukcji przewodu pokarmowego i żółciowego. Jest to najbardziej rozpowszechniona technika chirurgicznego leczenia resekcyjnego raka trzustki, stosowana głównie w guzach zlokalizowanych w głowie trzustki.

2. Wskazania do zabiegu

2.1. Kryteria resekcyjności

Jedynie około 15–20% chorych na raka trzustki kwalifikuje się do resekcji z intencją wyleczenia z powodu wczesnego lub ograniczonego zaawansowania miejscowego. Kryteria obejmują brak nacieku dużych naczyń (tętnicy krezkowej, tętnicy wątrobowej wspólnej) oraz brak rozsiania odległego.

2.2. Ocena ogólnego stanu pacjenta

Decyzja o operacji uwzględnia też wiek (>75 lat) i choroby współistniejące, które zwiększają ryzyko powikłań pooperacyjnych; wykorzystuje się narzędzia prognostyczne, np. SOAR Pancreatectomy Score.

3. Zespół specjalistów

• Chirurdzy onkologiczni – prowadzący zabieg, specjaliści w chirurgii trzustki.

• Onkolodzy kliniczni – koordynują leczenie systemowe (chemioterapia, leczenie skojarzone).

• Radiolodzy – wykonują i oceniają badania TK, MRI oraz interwencje obrazowe.

• Gastroenterolodzy endoskopowi – wykonują EUS i ERCP w diagnostyce i leczeniu paliatywnym.

• Anestezjolodzy – zapewniają bezpieczeństwo operacyjne i wdrażają protokół ERAS.

• Chemioterapeuci i radioterapeuci – prowadzą leczenie uzupełniające według najnowszych wytycznych.

4. Metody diagnostyczne

4.1. Badania obrazowe

• Tomografia komputerowa (TK) – podstawowe narzędzie oceny zaawansowania miejscowego i stanu naczyń.

• Rezonans magnetyczny (MRI) – uzupełnienie TK przy wątpliwościach co do nacieku naczyń lub zajęcia przewodów żółciowych.

• Endoskopowa ultrasonografia (EUS) – najczulsza metoda detekcji zmian w obrębie trzustki oraz pobierania wycinków do biopsji.

4.2. Markery nowotworowe

• CA19-9 – wysoko przydatny w monitorowaniu odpowiedzi na leczenie, ale niektóre guzy nie produkują tego markera.

• CEA – używany dodatkowo, zwłaszcza w ocenie progresji i różnicowania zmian.

4.3. Biopsja

• Wskazana, gdy obraz radiologiczny jest niejednoznaczny lub podejrzewa się inne patologie – wykonywana pod kontrolą EUS lub przezskórnie.

5. Przebieg operacji Whipple’a

1. Dostęp i preparacja – otwarcie jamy brzusznej i wstępna ocena kluczowych struktur.

2. Resekcja – usunięcie głowy trzustki wraz z częścią dwunastnicy i pęcherzykiem żółciowym.

3. Oczyszczenie obszaru – wycięcie węzłów chłonnych okołotrzustkowych i trzewnych.

4. Rekonstrukcja – połączenie trzustki z jelitem (pancreatojejunostomia), żołądka z jelitem (gastrojejunostomia) oraz dróg żółciowych z jelitem (hepaticojejunostomia).

Technika wymaga precyzji, by zminimalizować ryzyko wycieków z połączeń oraz krwawienia.

6. Opieka pooperacyjna i rehabilitacja

• Protokół ERAS – wczesne wstawanie, odżywianie doustne i kontrola bólu zmniejszają czas hospitalizacji i powikłania.

• Monitorowanie powikłań – osiągnięcie prawidłowego stanu hemodynamicznego, kontrola wycieków, zapobieganie zakażeniom.

• Wsparcie żywieniowe – żywienie dojelitowe lub pozajelitowe w zależności od tolerancji doustnej.

7. Leczenie uzupełniające

7.1. Chemoterapia adiuwantowa

• Gemcytabina + kapecytabina (GemCap) – wykazała istotne przedłużenie przeżycia w badaniu ESPAC-4 (mediana OS 28,0 vs 25,5 miesiąca; p=0,032).

• mFOLFIRINOX – według badania PRODIGE24-CCTG PA.6 poprawia przeżycie vs gemcytabina (mediana OS 54,4 vs 35,0 miesiąca) przy bardziej rygorystycznych kryteriach kwalifikacji.

7.2. Radioterapia

Rozważana w wybranych przypadkach, zwłaszcza przy marginesach resekcji R1 lub wznowach miejscowych.

8. Wyniki badań klinicznych

• ESPAC-4: GemCap vs gemcytabina – znaczący wzrost OS, potwierdzony długoterminowym follow-up.

• PRODIGE24-CCTG PA.6: mFOLFIRINOX vs gemcytabina – najwyższe dotychczas przeżycia całkowite, ale z wyższą toksycznością.

• Meta-analizy technik pylorus-preserving vs klasycznej – brak istotnych różnic w przeżyciu i powikłaniach, podkreślając znaczenie doświadczenia zespołu chirurgicznego.

9. Oferta Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie

Zapraszamy na konsultacje i badania diagnostyczne w naszej przychodni w Warszawie. Oferujemy:

• Konsultacje chirurgiczne i onkologiczne u doświadczonych specjalistów.

• Zaawansowane badania obrazowe: TK, MRI, EUS z biopsją.

• Kompleksową opiekę przed- i pooperacyjną według protokołu ERAS.

• Leczenie uzupełniające: chemioterapia GemCap, mFOLFIRINOX, radioterapia.

Zadzwoń lub odwiedź naszą stronę, aby umówić się na wizytę i zadbać o zdrowie trzustki.

Źródła

1. NCCN Guidelines for Patients: Pancreatic Cancer. NCCN.org

2. Pancreatic cancer: ESMO Clinical Practice Guideline. Ann Oncol.

3. Tests for Pancreatic Cancer – American Cancer Society. Cancer.org.

4. StatPearls: Pancreaticoduodenectomy (Whipple Procedure). NCBI Bookshelf.

5. Long-Term Outcomes of Adjuvant Therapy in the ESPAC-4 Phase III Trial. JCO.

6. Pancreatic Cancer Diagnosis and Treatment – Mayo Clinic. MayoClinic.org.

7. Comparison of adjuvant gemcitabine and capecitabine vs gemcitabine monotherapy (ESPAC-4). Lancet.

8. Endoscopic ultrasound in diagnosis and management of pancreatic cancer. PMC.

9. A Systematic Review and Meta-analysis of Pylorus-preserving vs Classic Whipple. PMC.

10. Pancreatic cancer - Diagnosis and treatment - Medscape. Emedicine.Medscape.com.

11. Cancer of the pancreas: ESMO Clinical Practice Guidelines. Ann Oncol.

12. ESPAC-4 trial update. PubMed PMID: 39637340.

13. EN-Pancreatic Cancer: Guide for Patients – ESMO PDF.

14. Quality of life after pancreatic surgery – systematic review. SciDirect.

15. Comparison of adjuvant therapies: PRODIGE24-CCTG PA.6. JCO.