Czy celiakia uszkadza szpik kostny?

Podsumowanie

Celiakia (choroba trzewna) to schorzenie autoimmunologiczne, które poza typowymi objawami gastroenterologicznymi może prowadzić do zaburzeń hematologicznych, w tym supresji szpiku kostnego, niedokrwistości, a w rzadkich przypadkach nawet aplazji szpiku czy pancytopenii. Zaburzenia te wynikają zarówno z przewlekłego stanu zapalnego, jak i z niedoborów żywieniowych (żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12), a także mechanizmów autoimmunologicznych uszkadzających komórki linii hematopoetycznej. Wczesne rozpoznanie oraz wdrożenie diety bezglutenowej zwykle prowadzi do poprawy parametrów morfologii krwi i regeneracji szpiku. W naszym artykule omawiamy mechanizmy patogenetyczne, hematologiczne manifestacje choroby, dostępne metody diagnostyczne i terapeutyczne, a także przedstawiamy ofertę Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie, gdzie doświadczeni specjaliści zajmują się kompleksową opieką pacjentów z celiakią i zaburzeniami hematologicznymi.

1. Co to jest celiakia?

Celiakia to przewlekłe, autoimmunologiczne schorzenie jelita cienkiego, które rozwija się u osób genetycznie predysponowanych w odpowiedzi na gluten obecny w pszenicy, życie i jęczmieniu. Choroba prowadzi do zaniku kosmków jelitowych, co skutkuje upośledzonym wchłanianiem składników odżywczych i możliwymi niedoborami.

2. Patogeneza wpływu na organizm

Mechanizmy autoimmunologiczne w celiakii powodują przewlekły stan zapalny w błonie śluzowej jelita cienkiego oraz uwalnianie cytokin prozapalnych, co może oddziaływać na komórki hematopoetyczne w szpiku kostnym. Dodatkowo zaburzony transport żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12 przyczynia się do powstawania niedokrwistości i hipopro­liferacyjnych zaburzeń linii czerwonych krwinek.

3. Hematologiczne manifestacje celiakii

3.1. Anemia

Najczęstszą hematologiczną manifestacją celiakii jest anemia z niedoboru żelaza, często występująca nawet bez wyraźnych objawów jelitowych. Upośledzone wchłanianie żelaza i witamin z grupy B skutkuje niedokrwistością mikrocytarną lub megaloblastyczną.

3.2. Pancytopenia i supresja szpiku

Niektóre doniesienia opisują ciężkie przypadki supresji szpiku kostnego, prowadzące do pancytopenii, które całkowicie ustępują po wprowadzeniu diety bezglutenowej. Przykładowo, u dzieci z nowo rozpoznaną celiakią stwierdzono ciężką supresję hematopoetyczną bez niedoborów żywieniowych, ustępującą po kilku tygodniach diety bezglutenowej.

3.3. Aplastyczna anemia

Rzadko, ale opisywano przypadki aplastycznej anemii w przebiegu celiakii, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. W literaturze znajduje się co najmniej kilka opisów klinicznych trzeciokrotnych wystąpień AA u pacjentów z celiakią, ustępujących po diecie bezglutenowej.

3.4. Inne zaburzenia linii krwi

Dodatkowo mogą pojawić się trombocytopenia, leukopenia, skłonność do zakrzepicy żylnej, a także hiposplenizm, zwiększający ryzyko infekcji i powikłań zakrzepowo-zatorowych.

4. Mechanizmy patogenetyczne

1. Autoimmunologiczne niszczenie – przeciwciała przeciw transglutaminazie tkankowej mogą uszkadzać nie tylko jelito, ale także komórki hematopoetyczne.

2. Cytokiny prozapalne – nadmiar TNF-α i IL-15 hamuje proliferację progenitorów szpikowych.

3. Niedobory żywieniowe – przewlekłe niedobory żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12 prowadzą do zubożenia linii czerwonych i białych krwinek.

4. Hyposplenizm – prowadzi do zaburzeń regeneracji krwinek i nadkrzepliwości.

5. Diagnostyka hematologiczna w Onkolmed

W Onkolmed Lecznica Onkologiczna oferujemy kompleksową diagnostykę hematologiczną dla pacjentów z celiakią, w tym:

• Morfologia krwi obwodowej z rozmazem – ocena anemii, leukopenii, trombocytopenii.

• Badania biochemiczne – ferrytyna, żelazo, TIBC, witaminy B12, kwas foliowy.

• Badania immunologiczne – przeciwciała anty-tTG, anty-EmA.

• Ocena funkcji śledziony – USG śledziony.

Na wyniki oczekujesz krótko, a nasi specjaliści – hematolog i onkolog – natychmiast proponują dalsze kroki diagnostyczne.

6. Metody leczenia

6.1. Dieta bezglutenowa

Podstawą terapii jest ścisła dieta bezglutenowa, prowadząca do regeneracji kosmków jelitowych i poprawy wchłaniania składników odżywczych, co zwykle wystarcza, aby ustabilizować morfologię krwi.

6.2. Suplementacja

W razie potrzeby suplementujemy żelazo, kwas foliowy i witaminę B12.

6.3. Leczenie immunosupresyjne i transplantacja komórek macierzystych

W rzadkich, opornych na dietę przypadkach (RCD typu II) stosuje się autologiczną transplantację komórek hematopoetycznych po immunoablacji, co pozwala na „reset” układu odpornościowego.

6.4. Nowoczesne terapie molekularne

Badania nad inhibitorami transglutaminazy (np. ZED1227) oraz terapiami enzymatycznymi (latiglutenase) dają nadzieję na dodatkowe wsparcie leczenia.

7. Specjaliści w Onkolmed Lecznica Onkologiczna

Nasza przychodnia w Warszawie zatrudnia doświadczonych lekarzy:

• Onkolog – nadzór nad chemioterapią i immunoterapią.

• Hematolog – interpretacja badań szpiku i leczenie zaburzeń krwi.

• Radiolog – badania obrazowe śledziony i węzłów limfatycznych.

Zapewniamy multidyscyplinarną opiekę i indywidualne podejście do każdego pacjenta.

8. Zaproszenie na konsultację

Zapraszamy na konsultacje i badania w Onkolmed Lecznica Onkologiczna w Warszawie, gdzie nasi specjaliści pomogą w diagnostyce i leczeniu celiakii oraz jej hematologicznych powikłań. Zadzwoń lub umów wizytę online, aby zadbać o swoje zdrowie i spokój.

Źródła

1. Hematologic manifestations of celiac disease – PMC

2. Bone Marrow Suppression Associated With Celiac Disease in a Pediatric Patient – PMC

3. Bone Marrow Suppression Associated With Celiac Disease – FCD MCW

4. Celiac disease associated with aplastic anemia in a 6-year-old girl – J Med Case Reports

5. Celiac Disease: What about Hematological Manifestations? – ResearchGate

6. Autologous hematopoietic stem cell transplantation in refractory celiac disease type II – PubMed

7. A Randomized Trial of a Transglutaminase 2 Inhibitor for Celiac Disease – NEJM

8. Celiakia: jak o siebie dbać – Pacjent.gov.pl

9. Zalecenia żywieniowe w celiakii – Współczesna Dietetyka

10. Evolving Therapy for Celiac Disease – PMC

11. Hematopoietic stem cell transplantation for refractory celiac disease – PMCID

12. Hematopoietic Stem Cell Transplantation in Refractory Celiac Disease – Lidsen

13. Bone Marrow Suppression Associated With Celiac Disease – EBSCOhost

14. Osteomalacia as an extraintestinal manifestation of Celiac disease – ScienceDirect

15. Celiakia – choroba o podłożu autoimmunologicznym – Czytelnia Medyczna