Radioterapia w leczeniu przerzutów nowotworowych do kości

Przerzuty nowotworowe do kości są częstym powikłaniem zaawansowanych nowotworów, takich jak rak prostaty, piersi, płuc czy nerki. Mogą one powodować silny ból, złamania patologiczne oraz hiperkalcemię (zwiększone stężenie wapnia we krwi). Radioterapia jest jedną z kluczowych metod leczenia tych przerzutów, odgrywając rolę zarówno w łagodzeniu objawów, jak i w zapobieganiu powikłaniom.

Mechanizm działania radioterapii

Radioterapia polega na wykorzystaniu promieniowania jonizującego do niszczenia komórek nowotworowych lub hamowania ich wzrostu. W przypadku przerzutów do kości radioterapia:

Zwalcza ból poprzez redukcję aktywności nowotworu i zmniejszenie nacisku na struktury nerwowe.
Stabilizuje uszkodzoną kość, ograniczając ryzyko złamań.
Zmniejsza stan zapalny w miejscu przerzutu.

Rodzaje radioterapii stosowanej w przerzutach do kości

Radioterapia zewnętrzna (EBRT – "External Beam Radiotherapy")

To najczęściej stosowana forma radioterapii w przypadku przerzutów do kości. Wykorzystuje wysokiej energii promieniowanie skierowane na miejsce przerzutów.
Dawkowanie: Zwykle stosuje się pojedynczą dużą dawkę (8 Gy) lub serię mniejszych dawek (np. 20 Gy w 5 frakcjach).
Efektywność: Skuteczność w łagodzeniu bólu wynosi około 60-80%.

Radioterapia stereotaktyczna (SBRT – "Stereotactic Body Radiotherapy")

SBRT to precyzyjna forma radioterapii, która pozwala dostarczyć wysokie dawki promieniowania do małych, zlokalizowanych przerzutów.

Zastosowanie: Idealna w leczeniu pojedynczych przerzutów (tzw. oligoprzerzutów).
Zalety: Minimalizuje uszkodzenia zdrowych tkanek i może prowadzić do całkowitej eradykacji przerzutu.

Radioterapia systemowa z radiofarmaceutykami

W przypadku przerzutów rozsianych, radiofarmaceutyki są bardziej skuteczne niż radioterapia zewnętrzna.

Rad-223 (dichlorowodorek radu): Emituje promieniowanie alfa, działające selektywnie na przerzuty do kości. Jest szczególnie skuteczny w raku prostaty opornym na kastrację z przerzutami do kości.
Stront-89 i Samarium-153**: Emitują promieniowanie beta i stosowane są w celu zmniejszenia bólu.

Zastosowania kliniczne radioterapii w przerzutach do kości

Leczenie bólu związanego z przerzutami

Radioterapia jest jedną z najskuteczniejszych metod uśmierzania bólu, szczególnie u pacjentów, u których leki przeciwbólowe (np. opioidy) są nieskuteczne lub powodują działania niepożądane.

Profilaktyka złamań patologicznych

W przypadkach, gdy istnieje ryzyko złamania (np. przerzuty do szyjki kości udowej lub kręgosłupa), radioterapia pomaga wzmocnić kość i zmniejszyć ryzyko złamań.

Leczenie przerzutów do kręgosłupa z uciskiem na rdzeń kręgowy

Radioterapia może być stosowana jako część leczenia w sytuacjach, gdy przerzuty powodują ucisk na rdzeń kręgowy, prowadząc do objawów neurologicznych.

Zalety radioterapii w przerzutach do kości

Szybkie łagodzenie bólu (efekty odczuwalne już po kilku dniach do kilku tygodni).
Możliwość zastosowania u pacjentów w złym stanie ogólnym.
Minimalizacja konieczności stosowania opioidów, co zmniejsza ryzyko uzależnienia i działań niepożądanych.

Możliwe skutki uboczne radioterapii

Przejściowe nasilenie bólu (tzw. efekt "flare") – występuje u około 10-20% pacjentów, zwykle ustępuje w ciągu kilku dni.
Zmęczenie.
Zaczerwienienie lub podrażnienie skóry w miejscu napromieniania.
W przypadku stosowania radiofarmaceutyków – możliwa supresja szpiku kostnego, prowadząca do niedokrwistości, neutropenii lub małopłytkowości.

Radioterapia a inne metody leczenia

Radioterapia jest często łączona z innymi metodami, takimi jak:

Bisfosfoniany (np. kwas zoledronowy): Leki wzmacniające kości i zmniejszające ryzyko złamań.
Denosumab: Przeciwciało monoklonalne hamujące resorpcję kości.
Chemioterapia i terapia hormonalna: Radioterapia może być stosowana jako uzupełnienie tych metod.

Przyszłość radioterapii w przerzutach do kości

Radioterapia hybrydowa: Połączenie technologii radioterapii z zaawansowanymi obrazowaniami (np. MRI-linac) pozwala na jeszcze większą precyzję.
Radiofarmaceutyki nowej generacji: Nowe leki, takie jak leki emitujące promieniowanie alfa, są bardziej selektywne i mniej toksyczne.

Podsumowanie

Radioterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu przerzutów nowotworowych do kości. Jest skuteczna w łagodzeniu bólu, stabilizacji kości i zapobieganiu powikłaniom. Dzięki rozwojowi technologii, takich jak radioterapia stereotaktyczna czy radiofarmaceutyki, leczenie staje się bardziej precyzyjne i mniej obciążające dla pacjentów.

Źródła:

National Cancer Institute. "Radiation Therapy for Bone Metastases." Dostępne na: [www.cancer.gov](https://www.cancer.gov)
Hoskin, P. et al. (2019). "Radiotherapy for Bone Pain." *Clinical Oncology."
Parker, C. et al. (2013). "Alpha Emitter Radium-223 and Survival in Metastatic Prostate Cancer." "The New England Journal of Medicine."
Chow, E. et al. (2021). "Palliative Radiotherapy for Bone Metastases." "Lancet Oncology."
European Society for Medical Oncology (ESMO). "Guidelines on Bone Metastases Treatment." Dostępne na: [www.esmo.org](https://www.esmo.org)

Powrót