Ból i powiększone węzły chłonne szyi – możliwe przyczyny i znaczenie diagnostyki USG w nowotworach

Ból oraz powiększenie węzłów chłonnych w okolicy szyi to dolegliwości, które mogą mieć różnorodne przyczyny. W większości przypadków wynikają z infekcji lub stanów zapalnych, ale w niektórych sytuacjach mogą świadczyć o poważniejszych schorzeniach, takich jak nowotwory. Właściwa diagnostyka, w tym badanie ultrasonograficzne (USG), odgrywa kluczową rolę w zrozumieniu ich charakteru i wyborze odpowiedniego leczenia.

Węzły chłonne – funkcja i charakterystyka

Węzły chłonne są kluczowymi elementami układu limfatycznego. Ich główną funkcją jest filtrowanie limfy i ochrona organizmu przed infekcjami oraz obcymi substancjami. Na szyi węzły chłonne dzielą się na kilka grup:

• węzły podżuchwowe,
• węzły szyjne przednie,
• węzły szyjne tylne,
• węzły nadobojczykowe.

Powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia) jest najczęściej reakcją obronną organizmu, ale może też świadczyć o procesach chorobowych, takich jak infekcje, choroby autoimmunologiczne czy nowotwory.

Przyczyny bólu i powiększenia węzłów chłonnych szyi

Infekcje

Najczęstsza przyczyna powiększenia i bolesności węzłów chłonnych. Do infekcji prowadzą zwykle:

• Infekcje wirusowe: np. przeziębienie, grypa, mononukleoza zakaźna (wirus Epstein-Barr).
• Infekcje bakteryjne: np. angina paciorkowcowa, ropień zęba.
• Infekcje pasożytnicze: toksoplazmoza.
• Infekcje grzybicze.

Objawy towarzyszące mogą obejmować gorączkę, ból gardła, zmęczenie oraz objawy miejscowe, takie jak zaczerwienienie skóry nad węzłami.

Stany zapalne i choroby autoimmunologiczne

Węzły chłonne mogą się powiększać również w przebiegu chorób autoimmunologicznych, takich jak:

• toczeń rumieniowaty układowy,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• zapalenie tarczycy Hashimoto.

Nowotwory

Powiększone węzły chłonne mogą wskazywać na obecność nowotworów, zwłaszcza gdy są one niebolesne, twarde, powiększają się z czasem lub pojawiają się inne objawy. Możemy wyróżnić:

• Nowotwory pierwotne układu chłonnego (chłoniaki):
  • chłoniak Hodgkina,
  • chłoniaki nieziarnicze.
• Przerzuty nowotworowe:
  • rak płaskonabłonkowy głowy i szyi,
  • rak tarczycy,
  • rak płuc lub piersi.

Gruźlica węzłów chłonnych

Gruźlica pozapłucna często objawia się powiększeniem węzłów chłonnych szyi. Zmiany te są zwykle twarde, mogą tworzyć przetoki, a proces przebiega przewlekle.

Kiedy należy udać się do lekarza?

Wizyta u lekarza jest konieczna, gdy:

• Węzły chłonne są powiększone przez ponad 2 tygodnie.
• Pojawiają się inne niepokojące objawy, takie jak gorączka, utrata masy ciała, nocne poty.
• Węzły są twarde, niebolesne, nieruchome.
• Dochodzi do bólu i ograniczenia ruchomości szyi.

Diagnostyka powiększonych węzłów chłonnych

Wywiad i badanie lekarskie

Lekarz zbiera szczegółowe informacje na temat objawów i przeprowadza badanie palpacyjne węzłów chłonnych. Ważne są pytania o:

• czas trwania objawów,
• towarzyszące infekcje,
• występowanie innych dolegliwości, takich jak chudnięcie czy nocne poty.

Badania laboratoryjne

Podstawowe badania krwi pomagają wykluczyć infekcje lub choroby nowotworowe:

• morfologia krwi z rozmazem,
• OB, CRP (wskaźniki zapalne),
• markery nowotworowe w przypadku podejrzenia raka.

USG węzłów chłonnych

Ultrasonografia jest podstawowym badaniem obrazowym stosowanym w diagnostyce powiększonych węzłów chłonnych. Pozwala ocenić:

• rozmiar węzłów,
• kształt (okrągły lub owalny),
• strukturę wewnętrzną (np. obecność martwicy lub zwapnień),
• przepływ krwi w węźle (Doppler).

USG umożliwia odróżnienie węzłów reaktywnych (np. w infekcjach) od zmian nowotworowych.** Jest bezbolesne i nieinwazyjne.

Biopsja cienkoigłowa (BAC)

Jeśli USG sugeruje zmiany nowotworowe, wykonuje się biopsję cienkoigłową. Pobiera się materiał do badania cytologicznego, co pozwala potwierdzić lub wykluczyć obecność komórek rakowych.

Tomografia komputerowa (TK) i rezonans magnetyczny (MRI)

Stosowane w przypadku podejrzenia nowotworów lub przerzutów, umożliwiają ocenę rozprzestrzenienia się choroby.

Rola USG w diagnozowaniu nowotworów

Ultrasonografia odgrywa kluczową rolę w diagnostyce powiększonych węzłów chłonnych szyi, szczególnie w przypadku podejrzenia nowotworów. Cechy węzłów, które mogą sugerować nowotwór:

• Okrągły kształt (stosunek długości do szerokości poniżej 2).
• Zmiany w echogeniczności (brak hipoechogenicznej kory).
• Powiększona średnica (>1 cm dla węzłów szyjnych).
• Obecność martwicy, zwapnień lub nieregularnych granic.
• Zwiększony przepływ krwi na Dopplerze.

W przypadku podejrzenia raka, USG często jest uzupełniane przez inne metody obrazowe oraz biopsję.

Leczenie powiększonych węzłów chłonnych

Leczenie infekcji

Jeśli przyczyną jest infekcja bakteryjna, stosuje się antybiotyki. W przypadku infekcji wirusowych leczenie jest zwykle objawowe.

Terapia nowotworów

Leczenie węzłów zajętych przez nowotwór zależy od typu i stopnia zaawansowania choroby. Możliwe terapie obejmują:

• Chirurgię: usunięcie węzłów lub guza pierwotnego.
• Radioterapię: w przypadku przerzutów w okolicy szyi.
• Chemioterapię lub immunoterapii: w leczeniu chłoniaków lub nowotworów z przerzutami.

Podsumowanie

Powiększenie i ból węzłów chłonnych szyi mogą być objawem zarówno niegroźnych infekcji, jak i poważnych schorzeń, w tym nowotworów. Diagnostyka USG odgrywa kluczową rolę w ocenie charakteru zmian, pozwalając na szybkie podjęcie odpowiedniego leczenia. W przypadku niepokojących objawów należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, aby zminimalizować ryzyko powikłań.

Źródła:

1. Czernicki Z., "Podstawy diagnostyki węzłów chłonnych", Medycyna Praktyczna, 2023.
2. American Cancer Society, [www.cancer.org](https://www.cancer.org).
3. Wytyczne European Society for Medical Oncology (ESMO).