Pamięć u dzieci - rodzaje, zaburzenia, domowe sposoby poprawy pamięci

Czym jest pamięć? Rodzaje pamięci: krótkotrwała i długotrwała

Pamięć to czynność poznawcza umożliwiająca chwilowe lub trwałe zachowanie (zapamiętywanie), przechowywanie (magazynowanie) i odtwarzanie (przypominanie) informacji. Pamięć nie jest zjawiskiem jednorodnym – istnieje wiele jej różnych form. Podstawowy podział rodzajów pamięci dokonywany jest według kryterium czasu przechowywana informacji.
Wyróżnia się pamięć krótkotrwałą i długotrwałą.

Co to jest pamięć robocza?

Szczególnym rodzajem pamięci krótkotrwałej jest pamięć operacyjna, zwana także roboczą. Polega na czasowym przechowywaniu informacji w określonym celu, aby ich użyć do operacji umysłowych lub wykonania jakieś czynności (np. zapamiętanie numeru telefonu, zapamiętanie miejsca pozostawienia samochodu). Dzięki powtarzaniu informacji dochodzi do utrwalenia wiadomości i powstania pamięci długotrwałej.

Jakie są rodzaje pamięci długoterminowej?

Pamięć długoterminowa (trwałą, wtórna), z ang. long-term memory, LTM, to ogromny trwały magazyn śladów pamięciowych o nieograniczonej pojemności i czasie jego przechowania. Pamięć długoterminowa jest podzielona ze względu na sposób kodowania, zapamiętania, rodzaj materiału, itp. Najczęściej proponuje się podział pamięci długoterminowej na:

pamięć deklaratywna, która dzieli się na:
- pamięć semantyczną;
- pamięć epizodyczną (zawierającą pamięć autobiograficzną).
pamięć niedekleratywną, która dzieli się na:
- pamięć proceduralną;
- habituacje;
- warunkowanie;
- torowanie.

Pamięć deklaratywna (pamięć jawna, pamięć świadoma) określa poziom naszej wiedzy. Informacje zapisane w pamięci deklaratywnej zapisane są w taki sposób, że nie można ich zapomnieć i z łatwością można je wydobyć np. nasze imię i nazwisko. Pamięć deklaratywna charakteryzuje się następującymi cechami:

wydobycie informacji zazwyczaj jest bardzo łatwe i szybkie, względnie nie zależy od kontekstu, np. w każdej chwili mogę przypomnieć sobie jak wyglądają moi rodzice i mogę ich opisać. Tylko niektórych przypadkach wydobycie informacji może wymagać czasu i wysiłku.
przechowuje informacje, na które można odpowiedzieć: ?wiem, że?;
przechowuje informacje abstrakcyjne;
składa się z pamięci epizodycznej i semantycznej.

Pamięć semantyczna dotyczy języka i procesu kojarzenia faktów. Za pomocą skojarzeń mózg łączy w grupy informacje o podobnym charakterze, grupuje je tworząc różne zbiory, kategorie informacji, którym nadaje etykietki. Etykiety te nie zawsze wyrażone były wyrazami (pojęciami), ale wraz z rozwojem języka mówionego słowo stało się kluczem w pamięci semantycznej. Nie istnieją żadne reguły grupowania informacji, ten proces jest zmienny. Pamięć semantyczna obejmuje naszą ogólną wiedzę o świecie np. o tym jak wygląda kot.

Pamięć epizodyczna (pamięć zdarzeń) rejestruje i pomaga odtworzyć wydarzenia, epizody (ślady pamięciowe) z przeszłości. Wydarzenia te są określone w czasie i przestrzeni oraz zachowują wzajemne relacje między epizodami. Np. Pamiętam swoją maturę. Pamiętam wczorajszy obiad. Pamiętam moje pierwsze spotkanie z mężem.

Pamięć epizodyczna charakteryzuję się następującymi cechami:

odpowiada za poczucie naszej indywidualności, tożsamości potwierdzoną ciągiem zdarzeń z przeszłości;
przechowane informacje łatwo możemy określić w czasie, np. Uczyłam się pisać gdy miałam ok. 5 lat; Maturę zadawał mając 19 lat.
czasami wydobycie zdarzeń z pamięci epizodycznej wymaga czasu i wysiłku;
wydobycie informacji wymaga osobistej refleksji, ma charakter w pełni świadomy i dowolny;
przechowuje informację językowe i abstrakcyjne.

Pamięć niedeklaratywna przechowuje informacje dotyczącą wykonania czynności takich jak chodzenie, jeżdżenie na rowerze czy samochodem, taniec, mówienie itp. , wymagają one zapamiętania licznych doświadczeń i informacji. Doświadczenie pamięci niedekleratywnej opiera się na nawykach, związkach pomiędzy bodźcami a reakcjami np. zielone światło – jedź (idź), żółte światło – poczekaj (będzie zmiana); czerwone – stop (stój). Informacje wydobywane są automatycznie (nie wymagają kontroli świadomości), np. jazda na rowerze, jedzenie itp. Trudno takie doświadczenia przełożyć na informacje werbalne. Pamięć niedeklaratywna dzieli się na:

pamięć proceduralną;
habituacje;
warunkowanie;
torowanie.

Pamięć proceduralna (ruchowa) nabywamy informacje poprzez bezpośrednie spostrzeżenia, doświadczenia i dostosowanie się do otoczenia. Pamięć ta dostępna jest automatycznie czyli operacje pamięciowe dokonują się bez świadomości, ale uświadamiamy sobie, że pewna reakcja została wykonana. Pamięć proceduralna związana jest z układem ruchu (w móżdżku i jądrze ogoniastym).

Habituacja (przyzwyczajanie) to stopniowe zmniejszenie reakcji organizmu na powtarzający się bodziec nie niosący żadnej istotnej informacji. Proces ten polega na przyzwyczajeniu się do danej czynności, informacji czy treści i usunięcia jej z pola koncentracji. Habituacje można zauważyć obserwując wszystkie zmysły człowieka, np. gdy mamy mieszkanie położone blisko ruchliwej ulicy, jesteśmy tak przyzwyczajeni do tego szumu, że go nie słyszymy (zmysł słuchu).

Warunkowanie opiera się na badaniu centralnego układu nerwowego połączonego z naturalnymi predyspozycjami uczenia się. Warunkowanie polega na powstaniu odruchów warunkowych przez połączenie bodźca warunkowego z bodźcem bezwarunkowym, w środowisku laboratoryjnym (w środowisku naturalnym występuje wiele bodźców i ciężko określić naturę takiego czy innego zachowania, ale w laboratorium jest to już możliwe) oraz w życiu codziennym. Rozróżniamy dwa rodzaje warunkowania:

warunkowanie klasyczne- reakcje badanego osobnika (człowieka, zwierzęcia) bazują głównie na kontroli układu nerwowego, np. u psa odruchem bezwarunkowym jest wydzielenie się śliny po dostarczeniu pokarmu do jamy gębowej, a po połknięciu pokarmu wydzielenie soków żołądkowych. Reakcja psa będzie zależna od rodzaju podanego mu pokarmu, mniej potrzebnych jest soków do trawienia produktów mącznych, więcej do mięsnych. Jeżeli pies dostanie chleb to zacznie ślinić się na tyle silnie aby jak najszybciej go strawić. Rodzaj pokarmu rozpoznaje kojarząc jego obraz ze smakiem.
warunkowanie instrumentalne- (reakcje ruchowe) reakcje warunkowania instrumentalnego pozwalają badanej jednostce dostosować się do warunków istniejących w otoczeniu, np. zdobycie jedzenia, wody, poznanie terenu, ucieczka, wybór partnera życiowego. W warunkach laboratoryjnych jeżeli chcemy utrwalić jakąś reakcję o badanego osobnika to stosuje się nagrodę i karę (lub brak nagrody).

Torowanie (priming) czyli przygotowanie, uprzedzenie. W skutek wielokrotnego naprowadzenia (np. przez pokaz, ekspozycję) bodźca na daną kategorię poznawczą następuję zmianą w procesie percepcyjnym i myślowym, a tym samym zwiększa się prawdopodobieństwo wyboru tej kategorii.

Reasumując, pamięć długoterminowa charakteryzuje się następującymi cechami:

czas przechowania informacji jest nieograniczony;
pojemność nieograniczona;
zapamiętanie informacji wymaga koncentracji i skupienia uwagi;
utrwalenie materiału odbywa się przez uczenie i dowolnej technice;
zapamiętujemy w formie semantycznej lub wzrokowej;
pozornie zapominane informacje można odzyskać przez stosowanie specjalnych strategii wydobycia lub w sposób spontaniczny;
dostęp do informacji powolny i czasami wymaga wysiłku.

Pamięć sensoryczna niewiele zmienia się wraz z wiekiem, natomiast pamięć krótkotrwałą wykazuje lekki spadek, zwłaszcza gdy nowe informacje przyswajane są na krótki okres. Zauważalne zmiany występują w pamięci długotrwałej, prawdopodobnie dlatego, że wraz z wiekiem procesy odkodowania i odtwarzania stają się mniej sprawne. Ale dobrą nowiną jest fakt, że używany mózg nie rdzewieje! Czyli im więcej posługujemy się umysłem, tym dłużej pozostaniemy sprawni.

Jak powstają zaburzenia pamięci?

W procesach chorobowych różne rodzaje pamięci są bardziej lub mniej dotknięte zburzeniami, co powoduje dużą różnorodność objawów u pacjentów z zaburzeniami pamięci. Za procesy uwagi, uczenia się i pamięci odpowiedzialnych jest kilka ośrodków anatomicznych w mózgu. Znajdują się one w hipokampie, w płatach czołowych, a także w płatach skroniowych. W badaniach stwierdzono, że zależnie od etiologii zaburzeń pamięci inne są przyczyny uszkodzenia komórek nerwowych (neuronów). W chorobach zwyrodnieniowych, takich jak choroba Alzheimera, obserwuje się gromadzenie nieprawidłowych białek w wyniku zaburzeń metabolizmu, a w chorobach naczyniowych znaczącą rolę odgrywa niedokrwienie i niedotlenienie neuronu.

Co może powodować problemy z pamięcią u dziecka?

Problemy z pamięcią u dziecka może mieć wiele różnych przyczyn. Zastanawiasz się, dlaczego dziecko ma problem z zapamiętywaniem?

Problem z koncentracją: jeśli dziecko ma trudności z koncentracją, może mieć również trudności z zapamiętywaniem informacji, ponieważ nie jest w stanie skupić się na zadaniu, które wykonuje,
Brak ćwiczeń: słaba pamięć u dziecka może wynikać z braku praktyki. Pamięć jest umiejętnością, którą należy ćwiczyć, aby się rozwijała. Jeśli dziecko nie ma wystarczającej liczby okazji do ćwiczenia swojej pamięci, jego zdolności poznawcze mogą ulec pogorszeniu,
Zaburzenia uwagi: Niektóre dzieci mogą mieć zaburzenia uwagi, takie jak ADHD, co może utrudniać im skupienie uwagi na zadaniu i zapamiętanie informacji,
Stres: stres może wpłynąć na zdolność dziecka do pamiętania informacji. Kiedy dziecko jest zestresowane lub zdenerwowane, może mieć trudności z przyswajaniem nowych informacji,
Niedobór snu: słaba pamięć krótkotrwała u dzieci może wynikać z braku odpowiedniej ilości snu, co może wpłynąć na zdolność dziecka do zapamiętywania informacji,
Zaburzenia poznawcze: Niektóre dzieci mogą mieć zaburzenia poznawcze, takie jak dysleksja lub dysortografia, które wzmacniają problemy z pamięcią u dziecka oraz wpływają na zdolność dziecka do przyswajania i pamiętania informacji.

Brak logicznego myślenia przyczyny i nad czym warto pracować

Warto pamiętać, że każde dziecko jest inne i może mieć swoje własne powody słabej pamięci.

Jak rozpoznać problemy z pamięcią u dziecka?

Problemy z pamięcią u dziecka to temat złożony. Dlaczego? Ponieważ rozpoznanie problemów z pamięcią u dzieci jest trudne. Musisz zdać sobie sprawę z tego, że dzieci rozwijają się w różnym tempie i mają różne poziomy zdolności poznawczych. Niemniej, istnieje kilka wskaźników, które powinny zwrócić Twoją szczególną uwagę. Co może wskazywać na słabą pamięć u dziecka?

Krótka pamięć u dziecka wiąże się z trudnościami w zapamiętywaniu bardzo prostych informacji. Dziecko może mieć trudności w zapamiętywaniu prostych faktów, takich jak swoje imię, adres domowy czy numer telefonu, pomimo wielokrotnego powtarzania.

Problemy z pamięcią u dzieci objawiają się także w trudności z zapamiętywaniem instrukcji i zrozumieniem kolejności kroków w wykonywaniu zadań, zabaw i gier. Oczywiście miej na uwadze to, czy problemy z pamięcią u dziecka występują w kontekście instrukcji dostosowanych do wieku malucha.

Słaba pamięć u dziecka nierzadko bezpośrednio przekłada się na trudności w nauce. Efekt takich problemów z pamięcią u dzieci? Słabe wynikami w nauce mimo odpowiedniego nakładu czasu poświęconego na nią, powtarzające się trudności w określonych dziedzinach, takich jak matematyka czy czytanie.

Rodzice nierzadko zauważają problemy z pamięcią u dzieci w rozmowie. Gdy dzieci mają trudności z opowiedzeniem wydarzeń, które miały miejsce niedawno, takich jak zajęcia w szkole, przedszkolu, wizyty u lekarza, weekend u dziadków, urodziny etc.

Jak jeszcze rozpoznać krótką pamięć u dziecka? Gdy regularnie zadaje te same pytania lub nie potrafi przypomnieć sobie odpowiedzi na pytania, które zadałaś niedawno.

Co zrobić, gdy podejrzewasz problemy z pamięcią i koncentracją u dziecka? Jeśli zauważyłaś poważne obawy dotyczące pamięci u Twojego malucha, skonsultuj się z lekarzem lub psychologiem dziecięcym. Specjaliści mogą przeprowadzić dokładną ocenę pamięci u dziecka i ewentualnie zalecić dalsze badania lub terapię, dzięki której problemy z pamięcią u dziecka zostaną wyeliminowane lub znacznie się zmniejszą.

Co na problemy z pamięcią? Domowe metody

Jeśli dolegliwości związane z pamięcią ludzi młodych spowodowane są czynnikami nie chorobowymi ani nie urazowymi, wtedy należy wprowadzić rozwiązania zależne od przyczyny:

work-life balance – równowaga między życiem zawodowym, a prywatnym pozwoli na ograniczenie obowiązków i znalezienie czas na relaks;
odpowiednia ilość zdrowego snu – rozwiązanie problemów ze snem wpłynie korzystnie na wszystkie procesy poznawcze, nie tylko na pamięć; być może wystarczy godzina snu więcej, a może wygodniejszy materac dla poprawy jego jakości;
medytacja i relaks – na codzienne stresy pomogą ćwiczenia oddechowe lub chwila medytacji. W przypadku stresów związanych z traumatycznym wydarzeniem, warto skorzystać z pomocy specjalisty, terapii lub możliwej farmakologii;
zbilansowana dieta – powinna pokrywać dzienne zapotrzebowanie na minerały i witaminy, co usprawni procesy pamięciowe.

Problemy z pamięcią mogą przydarzyć się w każdym wieku. Jeśli są chwilowe, związane ze zmęczeniem lub stresem i – co najważniejsze – mijają po wyeliminowaniu czynnika, wtedy można uznać je za niegroźne. Przeznaczenie większej ilości czasu na relaks zwykle pozwala uporać się z problemem i zapobiegać nawrotom dolegliwości.

Jeśli jednak trudności z pamięcią w młodym wieku pojawiają się nagle bez konkretnej przyczyny, przedłużają się lub pogłębiają – wtedy warto skonsultować się ze specjalistą neurologiem dziecięcym, który zleci dalszą diagnostykę.

Gdzie mogę skonsultować dziecko z neurologiem dziecięcym?

Onkolmed Lecznica Onkologiczna to prywatna przychodnia w której działa poradnia neurologiczna dla dzieci. Przyjmują w niej bardzo dobrzy specjaliści, mający duże doświadczenie w diagnozowaniu i leczeniu chorób układu nerwowego.

Zabierając dziecko na konsultację do neurologa należy mieć ze sobą wyniki dotychczas wykonanych badań i opisy wizyt.

Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/objawy/152374,zaburzenia-pamieci
https://raczkujemy.pl/rozwoj-dzieci/twoje-dziecko-ma-problemy-z-pamiecia-podpowiadamy-jak-cwiczyc-pamiec-i-koncentracje/?srsltid=AfmBOooLiwTdNtRhpimQFidE89MkVv3Zin9FrOwUdP-kfRoDLwSO6M8b
https://bambino.pl/dla-dzieciakow/189-slaba-pamiec-u-dziecka-co-robic-aby-lepiej-zapamietywac?gad_source=1&gclid=EAIaIQobChMIsv3in_SUiQMVBT8GAB07EQZ7EAMYASAAEgLEzfD_BwE
https://www.mollers.pl/problemy-z-pamiecia-mlody-wiek/
https://piekny-umysl.pl/2009/08/przewodnik-po-pamieci-cz-4/
https://piekny-umysl.pl/2009/08/przewodnik-po-pamieci-cz-3/

Powrót